Agafia [Agata, Algita] [Rurykowicz Kijowska?, Billungen?] Ludolfing (urodzona około 1025 roku, zmarła po 1068 roku)
Najprawdopodobniej była córką Liudolfa (Billunga?) Ludolfing, grafa von Braunschweig, grafa Fryzji i Gertrude von Nordgau [może była córką Włodzimierza I "Świetego, Wielkiego" Rurykowicza, księcia nowogrodzkiego, wielkiego księcia kijowskiego i Adelii Konradiner von Öhningen, córki Konrada I Konradiner von Öhningen księcia Szwabii i Rechlindy Liudolfing Niemieckiej].
Poślubiła w Kijowie pod koniec 1043 roku lub na początku 1044 roku Edwarda "Wygnańca" Cerdicingas (urodzony w 1016 roku, zmarł w Londonie, pod koniec sierpnia 1057 roku), tytularnego króla Anglii.
Pochodzenie Agaty nie zostało całkowicie wyjaśnione. W źródłach występuje najczęściej jako krewna cesarza rzymsko-niemieckiego Henryka III Hohenstaufena.
Pochodzenie Agaty jest kwestią dyskusyjną. Zgodnie z przekazem Kroniki opactwa Melrose, żona Edwarda "Wygnańca" była córką cesarza Henryka III, zaś według Szymona z Durham, Florencjusza z Worcester oraz Elreda z Rievaulx córką jednego z jego krewnych. Orderic Vitalis podaje inne szczegóły dotyczące pochodzenia Agaty.
Według angielskiego kronikarza Agata była córką króla węgierskiego Salomona lub mogła być córką Świętego Stefana, którego żona Gizela była rodzoną siostrą Henryka. Z kolei William z Malmesbury uznał ją za siostrę węgierskiej królowej Gizeli. Kronika anglosaska nazywa Agatę ogólnie krewną cesarza Henryka. Alternatywnie jej ojcem był Włodzimierz "Wielki", wielki książę kijowski (żonaty po raz trzeci ze szlachcianką niemiecką, być może córką księcia Szwabii, bliskiego kuzyna cesarza), jego syn Jarosław "Mądry", względnie jakiś nieznany dynasta (niemiecki?).
Wyjaśnieniem pochodzenia Agaty zajmowało się wielu historyków. Piszący w XVIII wieku węgierski historyk Daniel Cornides uznał Agatę za córkę węgierskiego króla Stefana I "Świętego". Teoria ta została odrzucona, gdyż źródła węgierskie nie wspominają córki Stefana o tym imieniu oraz ze względów chronologicznych. Również ze względów chronologicznych odrzucono przekaz Williama z Melmsbury, jakoby Agata była siostrą żony Stefana. Część osiemnastowiecznych historyków (m.in. István Katona i Georgio Pray) uznało za ojca Agaty, Brunona, biskupa Augsburga i brata cesarza Henryka II. Domysł ten został jednak odrzucony, głównie ze względów chronologicznych.
Mediewista Szabolcs de Vajay, biorąc pod uwagę informację Szymona z Durham i Elreda z Rievaulx na temat pochodzenia Agaty od krewnego cesarza Henryka III, próbował na nowo ustalić pochodzenie żony Edwarda "Wygnańca". Historyk doszedł do wniosku, że Agata była córką margrabiego Fryzji Ludolfa, przyrodniego brata Henryka III, syna Gizeli szwabskiej, matki Henryka i jej pierwszego męża Brunona I z Brunszwiku. Jego teoria została przyjęta przez nowszych badaczy.
W młodości została wysłana na dwór wielkiego księcia kijowskiego Jarosława "Mądrego", gdzie została żoną królewicza angielskiego Edwarda "Wygnańca". Następnie wraz z mężem wyjechała na Węgry, gdzie urodziła troje dzieci. W 1057 roku wraz z mężem wróciła do Anglii, zaś po jego rychłej śmierci znalazła się pod opieką króla Edwarda III "Wyznawcy". W 1068 roku wraz z dziećmi trafiła do Szkocji na dwór Malcolma III.
Zgodnie z przekazem dwunastowiecznego Leges nieznanego autorstwa, do małżeństwa Agaty i królewicza angielskiego Edwarda, syna Edmunda "Żelaznobokiego" i Ealdgyth doszło na dworze wielkiego księcia kijowskiego Jarosława "Mądrego". Przypuszcza się, że Agata została wysłana na dwór Jarosława przez cesarza Henryka, po tym jak w 1043 roku bezskutecznie ubiegał się on o rękę córki wielkiego księcia, Anny. Małżeństwo Agaty i Edwarda miało prawdopodobnie na celu zapewnienie dobrych relacji niemiecko-ruskich. Do małżeństwa pomiędzy Agatą a Edwardem doszło najprawdopodobniej pod koniec 1043 roku lub na początku 1044 roku. W 1046 roku małżonkowie opuścili Kijów, skąd udali się na Węgry. Tam przyszło na świat troje dzieci Agaty i Edwarda:
Edgar II Atheling (urodzony około 1053 roku, zmarł po 1125 roku), ostatni członek rodu królów anglosaskich z dynastii Wessexu,
Małgorzata "Święta" (urodzona około 1045 a 1046 roku, zmarła w 1093 roku), żona Malcolma III, króla Szkocji,
Krystyna (zmarła przed 1102 rokiem), mniszka w Wilton, a później w Romsey.
W sierpniu 1057 roku mąż Agaty powrócił do Anglii, po czterdziestu latach wygania na zaproszenie swego stryja Edwarda "Wyznawcy", gdzie wkrótce zmarł, prawdopodobnie otruty z rozkazu pretendenta do angielskiego tronu, Harolda Godwinsona.
Po śmierci Edwarda "Wygnańca" Agata zamieszkała na dworze króla Edwarda "Wyznawcy", który otoczył również troskliwą opieką jej dzieci. W 1066 roku Edward zmarł, a władzę w Anglii objął Harold II Godwinson. Agata starała się wówczas chronić życie swego jedynego syna, który mógł stanowić zagrożenie dla nowego króla. Wkrótce Harold zginął w bitwie pod Hastings i na tronie zasiadł Wilhelm "Zdobywca". Po tym jak latem 1068 roku syn Agaty Edgar II "Wygnaniec" wziął udział w zakończonej klęską rebelii przeciw Wilhelmowi, Agata z rodziną uciekła do Szkocji na dwór króla Malcolma III, który poślubił jej córkę Małgorzatę.
W starszym wieku Agata została mniszką w Newcastle-uponTyne.
Żródła:
Agata (żona Edwarda Wygnańca) w "WikipediA"
Agatha tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
Agathe Billungen w "Geneall" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
"CZ. II. ARPADOWIE NA WĘGRZECH - (X-XIV W.)"- autor: Przemysław Jaworski