Anna Neville (urodzona w zamku Warwick 11 czerwiec 1456 roku, zmarła w Westminster 16 marca 1485 roku) herb
Córka Richarda "Twórca Królów" Neville, XVI hrabia Warwick i Anny II (Elizabeth) de Beauchamp, XV hrabiny of Warwick, córkę Richarda de Beauchamp, XIII hrabiego Warwick.
13 grudnia 1470 roku w Amboise, we Francji poślubiła Edwarda "Westminster" Plantagenet-Lancaster (Gâtinais-Anjou) (urodzony w Westminsterze 13 października 1453 roku, zginął w bitwie pod Tewkesbury 4 maja 1471 roku), księcia Walii, następcę tronu Anglii. 12 lipca 1472 roku w Westminster poślubiła Ryszarda III Plantagenet (Gâtinais-Anjou)-York (urodzony w zamku Fotheringhay, hrabstwo Northamptonshire 2 października 1452 roku, zmarł w Bosworth Field, Leicestershire 22 sierpnia 1485 roku), księcia Gloucester, Lorda Wielkiego Admirała, Lorda Protektora i regenta Królestwa Anglii, króla Anglii.
Anna otrzymała wykształcenie godne damy i na taką wyrosła. Dwukrotnie wyszła za mąż, młodo owdowiała, została księżną, a następnie królową. Całe swoje krótkie życie przeżyła w cieniu wojny Dwóch Róż.
Anna Neville urodziła się w 1456 roku i wkrótce miała zapisać się na kartach historii jako małżonka jednego z najkrócej panujących i najbardziej znienawidzonych średniowiecznych władców Anglii. Sama władała przez zaledwie 21 miesięcy - krócej niż jakakolwiek inna angielska władczyni od czasów podboju Normanów. Zasiadła na tronie u boku władcy, którego otaczała ponura sława uzurpatora, tyrana i mordercy książąt. Przez pół tysiąclecia Ryszarda uważano za jednego z najbardziej okrutnych władców średniowiecza.
Urodziła sie na zamku Warwick, jako młodsza córka Richard Neville, XVI hrabiego Warwick i Anny de Beauchamp. Jej ojciec był jednym z najbardziej wpływowych arystokratów w Anglii i najważniejszym stronnikiem Domu York. Siostra dziadka, Cecily Neville, była żoną Ryszarda, księcia Yorku.
"Niewiele jest kobiet, które dożyły zaledwie 31 lat [w rzeczywistości Anna żyła 29 lat], poznały tyle smutku i cierpienia, ile dane było uświadczyć Annie Warwick w tym krótkim czasie" - pisze Agnes Strickland w prawdopodobnie pierwszym znanym wspomnieniu biograficznym królowej.
Dzieciństwo spędziła na zamku w Middleham, gdzie wraz z jej starszą siostrą, Isabelą, spotkały dwóch młodszych synów księcia Yorku, Ryszarda księcia Gloucester - przyszłego Ryszarda III i Jerzego, książę Clarence. Książe Yorku zginął 30 grudnia 1460 roku. Z pomocą hrabiego Warwick, jego najstarszy syn został królem Anglii Edwardem IV w marcu 1461 roku. W lipcu 1469 roku, lady Isabel poślubiła Jerzego, księcia Clarence. W lipcu 1470 roku, hrabia Warwick zostaje zmuszony do ucieczki do Francji. Anne Neville pod koniec tego samego roku, została zaręczona z Edwardem "Westminster", którego w Lancastrian ogłoszono następcą tronu Anglii.
Pobrali się w katedrze Angers, 13 grudnia 1470 roku, Anne Neville została księżną Walii. Do Anglii powrócili wraz z Małgorzata Andegaweńska w kwietniu 1471 roku, przynosząc dodatkowe oddziały, które zostały wykorzystane w bitwie pod Tewkesbury 4 maja 1471 roku. W bitwie Edward IV poniósł klęskę i zginął. Wraz z królem zginął książę Edward. Krótko po bitwie Anna Neville został uwięziona. Przewioeziono ją najpierw do Coventry, a następnie wraz z księciem Clarence do Londynu.
Anna owdowiała, mając zaledwie 15 lat. Upadek domu Lancasterów, z którym związała się poprzez małżeństwo, pozostawił ją w sytuacji nie do pozazdroszczenia. Jej ojciec, Richard Neville, zwany "Twórcą Królów", nie żył, podobnie jak mąż, z którym miała nadzieję pewnego dnia zasiąść na tronie Anglii. Królowa Małgorzata, która mogłaby ją wspierać, była więźniem w Tower. Przyjęło się uważać, że małżeństwo z Ryszardem było dla Anny czymś potwornym, że została do niego zmuszona, wyrwana z żałoby. Pisano, że młoda wdowa w desperacji uciekała się do różnych podstępów, aby uniknąć ślubu. Ponoć miała nawet ukryć się gdzieś w Londynie przebrana za posługaczkę kuchenną. Prawda była znacznie bardziej prozaiczna: Ryszard, zgodnie z przyjętym zwyczajem, poprosił o zgodę na poślubienie wdowy, a następnie udał się do Yorku, do zakonu, w którym Anna przebywała, aby poprosić ją o rękę. Anna przyjęła oświadczyny, poślubiła Ryszarda w 1472 roku w Westminsterze i do końca życia nie powiedziała o mężu złego słowa. Zresztą, już po roku urodził im się syn, Edward, który był oczkiem w głowie obojga rodziców, o czym świadczą liczne wydarzenia z życia pary małżeńskiej.
Owdowiała Anna, stała się przedmiotem sporu między Jerzym księciem Clarence i jego bratem Ryszardem księciem Gloucester, którzy chcieli się z nią ożenić. Anne Neville i jej siostra, Izabela księżna Clarence, były dziedziczkami rozległych posiadłości swoich rodziców.
Dokładna data ślubu Anne Neville i Richarda, książę Gloucester nie jest znana, choć większość źródeł zgadza się iż ceremonia ślubna odbyła się na wiosnę 1472 roku w kaplicy Pałacu Westminster w Św. Stefana. Po powrocie do Anglii zamieszkali w zamku Middleham, gdzie Gloucester został mianowany gubernatorem Północy w imieniu króla edwarda IV. Po ślubie, otrzymała tytuł księżnej Gloucester. Ryszard i Anna mieli tylko jedno dziecko, Edwarda, urodzony w Middleham podobno w 1473 roku, jednakże bardziej prawdopodobne w 1476 roku. Matka Anny, wdowa po hrabim Warwick, w 1473 roku, po uzyskaniu przez księcia Ryszarda zgody od króla zamieszkała wraz z córką i zięciem w Middleham.
Wielu historyków zajmowały kwestie domniemanej niechęci, jaką żywiła wobec siebie para królewska, ale rzadko pochylano się nad kwestią ważności związku, który Ryszard zawarł z córką "Twórcy Królów". Jakiekolwiek by nie były jego intencje, małżeństwo właściwie nie powinno zostać zawarte, a jeśli już tak się stało - powinno zostać uznane za nieważne, z powodu zbyt bliskiego pokrewieństwa. Anna i Ryszard byli bowiem nie tylko kuzynami pierwszego stopnia, ale również spokrewnieni w drugim stopniu. Co więcej, Ryszard był kuzynem trzeciego stopnia pierwszego męża Anny, Edwarda Lancastera, który był także kuzynem Anny. Jednak to nie wszystko. Jerzy, brat Ryszarda, i Izabela, siostra Anny, zdążyli się już pobrać, więc Anna i Ryszard w takiej sytuacji byli kuzynami pierwszego stopnia. Wzajemne koligacje rodzinne są tu niezwykle złożone. Tak czy inaczej, trudno sobie wyobrazić, żeby papież udzielił im dyspensy w takich okolicznościach. Dziwi też fakt, że w ogóle pojawił się sam pomysł ślubu. Anna i Ryszard, spędzając razem wiele czasu w latach 1469-1472, musieli siłą rzeczy traktować się jak rodzeństwo. Z drugiej jednak strony na dworach wielkich rodów przez całe stulecia dzieci zaręczano ze sobą bardzo wcześnie, a następnie razem je wychowywano. W dzisiejszych czasach trudno zrozumieć wiele dawnych zwyczajów.
9 kwietnia 1483 roku umiera Edward IV. Gloucester został uznan Lordem Protektorem w imieniu 12-letniego siostrzeńca Edwarda V. Jednak 25 czerwca 1483 roku, Edward V i jego rodzeństwo zostali uznani za nielegalne potomstwo. Gloucester objął tron angieslki jako król Ryszard III. Anna Neville została królowa i wraz z mężem została koronowana 6 lipca 1483 roku przez Thomasa Bourchier, arcybiskupa Canterbury. Wspólna koronacja odbyła się po raz pierwszy po 175 latach. Prawie cała Anglia był obecna przy tym wspaniałym widowisku. Ryszard i Anna oraz syn Edwarda z Middleham, który 8 września 1483 roku został księciem Walii.
Po śmierci Edwarda IV i uznaniu jego synów za pochodzących z nieprawego łoża Ryszard mógł włożyć na głowę koronę, a Anna miała zostać królową. Przyszła władczyni przybyła do Londynu 3 lipca 1483 roku, trzy dni przed planowaną koronacją. Królewska para wymieniła podarunki: Ryszard dał żonie m.in. cztery metry purpurowego złotogłowia i siedem metrów purpurowego aksamitu w róże, a Anna zrewanżowała się małżonkowi dwudziestoma metrami identycznej tkaniny. Można oczywiście traktować ten gest jako zwyczajowy, ale równie dobrze można dopatrywać się w nim małżeńskich uczuć.
Zgodnie z życzeniem Ryszarda ceremonia miała być wspanialsza od wszystkich, jakie dotychczas widziano, z wielkimi paradami i procesjami. Dla królowej sprowadzono na tę okazję bardzo drogą tkaninę ze złotogłowia na płaszcz koronacyjny, co skrupulatnie odnotowano w księgach. Anna wyglądała wspaniale: miała na sobie luźną suknię wierzchnią w kolorze zielonym na sukni spodniej splecionej z siedemdziesięciu krążków pod królewskim płaszczem z kapturem, a karmazynowy tren przytrzymywały ciężkie aksamitne jedwabie i złote koronki. Głowa królowej pozostała odsłonięta; włosy luźno spływały na ramiona, schludnie utrzymywane w miejscu przez złoty diadem wysadzany klejnotami. Ryszard zadbał, aby wszystkie oczy tego dnia były zwrócone na Annę.
Później wielkie wyróżnienie spotkało także małego Edwarda, który podczas osobnej, wielkiej ceremonii został ogłoszony księciem Walii. Na jego głowie umieszczono małą koronę, a dumna królowa poprowadziła go, trzymając za rękę, w procesji do ołtarza. Nie było mu jednak dane dorosnąć, aby pojąć rangę wyróżnienia, jakim obdarzył go ojciec. Zmarł kilka miesięcy później w wieku 10 lat. Ryszard miał jeszcze dwoje dzieci z nieprawego łoża: córkę Katarzynę Plantagenet, wydaną za hrabiego Huntingdon, i syna "lorda bękarta", Johna Pontrefract, którego pasował na rycerza w Yorku.
Edward z Middleham zmarł nagle w kwietniu 1484 roku, w Sheriff Hutton. Ryszard i Anna przebywali w tym czasie w Nottingham. Wiadomość o śmierci syna zarówno Ryszarda i Annę byli przytłoczyła ich smutkiem. Anna był szczególnie załamana tym ciosem. W kilka miesięcy później ciężko zachorowała.
Po śmierci jedynego syna, Anna Neville wraz z Ryszardem III zaopiekowali się Edwardem, synem hrabiego Warwick. Ryszard III uczynił z chłopca jego następcą tronu. Edward Warwick później został nazwany jako "naiwnym pretendentem" przez Tudorów. Po śmierci Anny Neville, Ryszard szybko zmienił front i unzał innego bratanka, Jana de la Polaka, hrabiego Lincoln jako swojego następcę tronu.
Śmierć syna złamała królowej serce i sprawiła, że Anna poważnie podupadła na zdrowiu. Cierpienia królowej miało pogłębić złe traktowanie ze strony Ryszarda, który źle znosił jej chorobę i narzekał na jej zachowanie. Gdy pewnego dnia podczas porannej toalety do uszu Anny dotarły plotki, że król ma już dość "niezdatności" swojej małżonki i planuje ją zamordować, Anna wpadła w taką rozpacz i przerażenie, że zerwała się - na wpół ubrana, z włosami w nieładzie - i pobiegła do męża. Szlochając, pytała go, czym zasłużyła sobie na śmierć. Ryszard próbował ją uspokoić i zapewniał, że niczego nie musi się obawiać. Mimo to stan Anny nie poprawiał się i królowa zmarła 16 marca 1485 roku - "w dniu wielkiego zaćmienia słońca". Król zaprzeczył wszelkim plotkom o otruciu małżonki, ale na dworze Tudorów trafiły one na podatny grunt. Do plotek o morderstwie dołączyły pomówienia o rzekomym romansie i planach ożenku króla z własną bratanicą, Elżbietą York, które nader chętnie Szekspir unieśmiertelnił w [Ryszardzie III]. Tymczasem "biedna Anna, co chwili z [Ryszardem] spokoju nie miała", spoczęła w królewskiej krypcie w Westminsterze, obok ołtarza, z honorami godnymi królowej, choć mogła przecież zostać pochowana w rodzinnym mauzoleum. Niedługo później Ryszard zginął w bitwie pod Bosworth, a na tronie zasiadł Henryk VII, rozpoczynając panowanie nowej dynastii.
Anna Neville zmarła 16 marca 1485 roku, w Westminster, prawdopodobnie na gruźlicę. W dniu śmierci, nie było zaćmienia księżyca, co niektórzy wzięli zapowiedź upadku męża. Została pochowana w Opactwie Westminster, w nieoznaczonym grobie na prawo od ołtarza, obok drzwi do kaplicy spowiednika. Ryszard III płakał na jej pogrzebie. Niemniej jednak, plotki krążyły, że Ryszard III otruła ją, by poślubić swoją siostrzenicę Elizabeth Yorku.
Ryszard nakazał szeryfowi Hutton przeprowadzić śledztwo, który 30 marca 1485 roku publicznie obalił te pogłoski w trakcie zjadu Lordów.
Żródła:
Anne Neville w "WikipediA" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
Anna Neville. czy naprawdę była żoną potwora? - autorka Agnieszka Bukowczan-Rzeszut