Edward "Woodstock, Czarny Książę" Plantagenet (Gâtinais-Anjou) (urodzony w Woodstock Palace, Oxfordshire, 15 czerwca 1330 roku, zmarł w Westminsterze, 8 czerwca 1376 roku) herb
Najstarszy syn Edwarda III Plantageneta (Gâtinais-Anjou), króla Anglii i Filipy Pépinnide-Caroling-d'Avesnes de Hainaut, córki Wilhelma III Pépinnide-Caroling-d'Avesnes, hrabiego Hainault, Holland, Zellandii.
I hrabiego Chester od 18 maja 1333 roku do 8 czerwca 1376 roku, I książę Kornwalii od 3 marca 1337 roku do 8 czerwca 1376 roku, książę Walii od 12 maja 1343 roku do 8 czerwca 1376 roku, regent Anglii w latach 1339, 1340 i 1342, książę Akwitanii i Gaskonii, hrabia Bordeaux i d'Agen jako Edward IV od 19 lipca 1362 roku do 28 grudnia 1375 roku, Lord of Biscay i Castro-Urdiales w Kastylii od 23 września 1366 roku. Kawaler Orderu Podwiązki (Knight of Garter) od 1348 roku.
W Windsor 10 październka 1361 roku poślubił Joannę "Fair Maid of Kent" Plantagenet (Gâtinais-Anjou) (urodzona w Woodstocku, 29 września 1328 roku, zmarła w zamku Wallingford w Berkshire, 7, 8 lub 21 sierpnia 1385 roku), IV hrabina suo jure Kent, V baronową suo jure Wake of Liddell, córkę Edmunda "Woodstocka" Plantagenet (Gâtinais-Anjou), I hrabiego Kentu i Małgorzaty Wake, córki Johna Wake'a, I barona Wake of Lidell.
Książę Edward urodził się w 1330 roku i był pierwszym z trzynaściorga dzieci jakimi królowa Filipa obdarzyła Edwarda III. Jego narodziny zmotywowały króla Edwarda do energiczniejszych działań przeciw kochankowi swej matki Izabeli, Rogerowi Mortimerowi, I hrabiemu Marchii, które zakończyły się uwięzieniem i straceniem wszechwładnego barona.
Jeden z najwybitniejszych angielskich dowódców okresu wojny stuletniej. W czasie licznych kampanii wojennych króla, młody książę sprawował funkcję oficjalnego regenta. Wcześnie też zaczął uczestniczyć w różnych działaniach dyplomatycznych, m.in. w rozmowach z papiestwem o wojnie z Francją w 1337 roku.
Podobnie jak ojciec Edward miał zacięcie do wojaczki i przedkładał udział w turniejach nad naukę. Jego ulubionymi kolorami były czerwony i purpurowy. W takich barwach występował na turniejach i ubierał się na co dzień. Miał również pociąg do hazardu i wiecznie brakowało mu pieniędzy.
Pierwszą kampanią Edwarda była wyprawa wojenna do Flandrii w 1345 roku Edward przebywał tam 3 tygodnie i nie uczestniczył aktywnie w działaniach wojennych. Swój właściwy chrzest bojowy Edward przeszedł 26 sierpnia 1346 roku pod Crécy. Zaimponowała mu wtedy postawa Jana Luksemburskiego, króla Czech, który całkowicie ślepy ruszył do straceńczej szarży podczas której poniósł śmierć. Według późniejszej (i nieprawdziwej) legendy, Edward w dowód uznania miał przejąć jego klejnot herbowy (trzy białe pawie pióra) i zawołanie "ich dien" ("służę"). W rzeczywistości godło to najprawdopodobniej pochodziło od rodu jego matki, hrabiów Hainault. Po bitwie pod Crecy książę brał udział w oblężeniu Calais.
Szczyt wojennej sławy "Czarny Książę" osiągnął w 1356 roku. Latem zorganizował rajd z Akwitanii do centralnej Francji, aby wesprzeć oblężone angielskie garnizony. Edward dotarł aż do Tours, gdzie dowiedział się, że maszeruje przeciw niemu armia, którą dowodzi sam król Francji, Jan II "Dobry". Książę zdecydował się na odwrót. Francuzi doścignęli go jednak w okolicach Poitiers. 19 września doszło do bitwy, która zakończyła się kolejną już, po Crecy, masakrą francuskiego rycerstwa i niewolą króla Jana. Edward jednak, w dowód uznania dla męstwa króla Francji, osobiście służył mu podczas uczty wydanej w wieczór po bitwie.
Zwycięstwo Edwarda wpędziło Francję w stan chaosu politycznego i umożliwiło zawarcie korzystnego dla Anglii traktatu w Bretigny. W 1361 roku "Czarny Książę" został uhonorowany tytułem księcia Akwitanii i został rządcą angielskich posiadłości we Francji.
"Czarny Książę" kontynuował taktykę swojego ojca, która główny nacisk w walce kładła na współdziałanie łuczników, piechoty i spieszonego rycerstwa. Dysponując w większości przypadków siłami daleko mniejszymi od francuskich, Edward organizował rajdy, tzw. chevauchée, podczas których niszczono i plądrowano prowincje podległe królowi Francji. Edward również prowokował wewnętrzne niepokoje u przeciwnika, jakby chciał pokazać Francuzom, że ich król jest słaby i nie da im dostatecznej ochrony. Sam przy tym nie stronił od okrucieństwa wobec ludności cywilnej, często wydając rozkaz masakry zdobywanego miasta.
Edward sprawnie rządził Akwitanią i z coraz większym niepokojem obserwował wydarzania we Francji, gdzie nowy król, Karol V "Mądry", syn Jana II, stopniowo zaprowadzał porządek w kraju. Konetabl Francji, Bertrand du Guesclin, miał za zadanie pozbyć się z Francji oddziałów niespłaconych najemników, tzw. Małych Kompanii. Kiedy próby zbrojnego ich rozpędzenia nie dały rezultatu, Guesclin zdecydował się je wykorzystać w interesie Francji w wojnie domowej w królestwie Kastylii.
W 1353 roku za zgodą króla Kastylii Piotra I "Okrutnego" zamordowana została wieloletnia kochanka jego ojca Alfonsa XI, Eleonora de Guzman. Na wieść o tym zbuntowali się dwaj synowie Eleonory i króla Alfonsa, Henryk (późniejszego Henryka II) i Fadryka Alfonsa Kastylijskiego Trastamarowie. Zostali oni jednak rychło pokonani, ale po ich stronie opowiedział się król Aragonii Piotr IV "Ceremonialny". Tzw. "wojna dwóch Piotrów" toczyła się do 1365 roku i była tylko wewnętrzną sprawą Hiszpanii. Henryk pozyskał jednak dla swojej sprawy Guesclina, który zebrał wszystkie małe kompanie najemników w jedną Wielką Kompanię i na jej czele wyruszył do Hiszpanii.
"Czarny Książę" nie mógł przyglądać się bezczynnie temu, jak Francuzi zdobywają potężnego sojusznika. Zdecydował się wspomóc Piotra I i wraz z armią przekroczył Pireneje. Pomoc nadeszła latem 1366 roku, kiedy kompanie Guesclina od roku pustoszyły kraj unikając bitwy. "Czarny Książę" postanowił zmusić Francuzów do walnego starcia. Udało mu się do w kwietniu 1367 roku pod Najerą, gdzie dzięki wydatnej pomocy angielskich łuczników armia Guesclina została rozbita, zaś sam konetabl trafił (już po raz drugi w swojej karierze) do niewoli, skąd wkrótce, nie żałując pieniędzy, wykupił go król Karol.
Rządy Piotra nie trwały długo. W 1369 roku Henryk zabił króla podczas rozmów pokojowych i objął tron Kastylii do końca pozostając wiernym sojusznikiem Francji.
Wyprawa hiszpańska zrujnowała zarówno zdrowie (prawdopodobnie zaraził się tam syfilisem), jak i finanse "Czarnego Księcia". Zmusiło go to do oddania w 1372 roku namiestnictwa Akwitanii i powrotu do Anglii. Pomimo choroby usiłował znaleźć dla siebie jakieś miejsce na krajowej scenie politycznej, ale choroba zmusiła go do rezygnacji zarówno z polityki jak i spraw wojennych.
"Czarny Książę" zmarł w niedzielę Świętej Trójcy, 8 czerwca 1376 roku w Westminsterze i został pochowany w katedrze w Canterbury. Następcą tronu został jego syn Ryszard, późniejszy Ryszard II.
Po Edwardzie pozostały w pamięci potomnych w znacznej mierze zasłużona pamięć znakomitego wodza i rycerskiego przeciwnika.
W 1361 roku Edward poślubił wdowę po Thomasie Hollandzie, I hrabim Kentu, słynną z piękności Joannę zwaną Fair Maid of Kent, z którą miał dwóch synów.
Ze związek z Edith of Willesford, miał syna:
Roger de Clarendon (urodzony około 1350 roku, zmarł 8 czerwca 1402 roku)
Żródła:
Edward (Czarny Książę) w "WikipediA"
"KRÓLOWE I KRÓLOWIE WIELKIEJ BRYTANII - od Edgara do Elżbiety II - wszyscy władcy Wielkiej Brytanii"; autor: Przemysław Jaworski - Przemysław Jaworski i Wydawnictwo Novae Res, 2018
Edward of Woodstock w "Geneall" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
Edward Plantagenet w "L'ÉCOSYSTEME GÉNÉALOGIQUE"; tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
05-12-2023
14-10-2020