Eleonora (Anscarids (Anscarii)-d´Ivrea-de Mâcon-Bourgogne [Unrochides-Ivrea-de Mâcon]) Kastylijska (urodzona w Kastylii, około 1241 roku, zmarła w Herdeby w Lincolnshire, 24 listopada 1290 roku) herb
Córka Ferdynanda III "Świętego" (Anscarids (Anscarii)-d´Ivrea-de Mâcon-Bourgogne [Unrochides-Ivrea-de Mâcon]), króla Kastylii i Leon i Joanny de Dammartin, hrabiny d'Aumale i de Ponthieu, córki Szymona de Dammartin, hrabiego d'Aumale.
Hrabina de Ponthieu suo iure od 16 marca 1279 roku do 28 listopada 1290 roku.
W opactwie Las Huelgas w Burgos, w Kastylii 18 października 1254 roku poślubiła Edwarda I "Długonogiego, Młot na Szkotów" Plantagenet (Gâtinais-Anjou) (urodzony w Westminster Palace, w Londynie, 17 czerwca 1239 roku, zmarł w Burgh koło Carlisle, 7 lipca 1307 roku), króla Anglii, księcia Akwitanii i Gaskonii, hrabiego d'Agen i Bordeaux.
Imię otrzymała po swojej prababace, Eleonorze Kastylijskiej (zmarła 31 października 1214 roku) królowej Kastylii i Toledo, żonie Alfonsa VIII Szlachetnego.
Eleonor była drugim z pięciorga dzieci króla Kastylii Ferdynanda III. Jej starszy brat Ferdynand urodził się w między 1239 a 1240 rokiem, a jej młodszy brat Ludwik urodził się między 1242 a 1243 rokiem, a więc data urodzin Eleanory może przypadać na 1241 rok. Przez 13 miesięcy rodzice Eleonory byli oddzieleni od siebie. W tym czasie król Ferdynand prowadził kampanie wojenną w Andaluzji, z który powrócił do Hiszpanii dopiero w lutym 1241 roku, tak więc Eleonora prawdopodobnie urodził się pod koniec tego roku.
Dorastała w środowisku wpływu literatury średniowiecznej. Zarówno jej ojciec i jej przyrodni brat, Alfons X Kastylijski byli znani zamiłowania do literatury.
Królowie Kastylii twierdzą, że są nadrzędnymi panami nad Królestwem Nawarry, a od 1250 roku Ferdynand III i jego następca, Alfons X, miał nadzieję, że Theobald II z Nawarry poślubi Eleonorę. Magołgorzata de Bourbon (żona Theobalda I, a matka Theobalda II) w 1252 roku sprzymierzył się z Jakubem I królem Aragonii i w ramach tego wymusiła na Theobaldzie podpisanie traktatu i uroczyste zaprzysiężenie, że Theobald nigdy się nie ożeni Eleonorą.
W 1252 roku, Alfons X, tym razem skierował swoich posłów w kierunku księstwa Gaskonii. W tym celu posłowie udali sie na dwór króla Anglii Henryka III, jako władcę księstwa Gaskonii i szybko doszło do porozumienia na arenie dyplomatycznej i wojskowej. W 1254 roku dwaj królowie podjęli negocjacje - wiano Eleonory zostało zatwierdzine, a obaj królowie wyrazili zgodę na zawarcie związku ich dzieci. Książę Edward został pasowany na rycerza Edwarda, co umożliwiło mu na poślubienie kobiety i objęcie Gaskonii we władanie.
Ślub odbył się w 1254 roku. Niewiele wiadomo o życiu Eleonory w Anglii aż do 1260 roku, kiedy to doszło do "II wojny baronów" - walki króla Henryka III z jego baronomi. W tym czasie Eleonora aktywnie wspierała interesy Edwarda, opłacając łuczników z hrabstwa matki Ponthieu we Francji. To nieprawda, jednak, że został wysłany do Francji, aby uniknąć niebezpieczeństwa w czasie wojny, cały czas w tym czasie była w Anglii. Pogłoski krążyły po Anglii, że szukała nowych wojsk w Kastylii prowadziąc walki z Szynem de Montfort, który usunął ich z zamku Windsor w czerwcu 1264 roku, po pokonaniu armii rojalistów w bitwie pod Lewes. Edward został schwytany i uwięziony w Lewes, a Eleonora została honorowo zamknieta w Pałacu Westminsterskim. Potem armie Edwarda i Henryka pokonały armię magnacką w bitwie pod Evesham w 1265 roku. PO tym zwycięstwie Edward wziął czynnie udział w rządach ojca, a Eleonora przy małżonku uzyskała większy prestiż. Jej pozycja znacznie się poprawiły w lipcu 1266 roku, gdy w końcu urodziła syna Jana, i następnie drugiego chłopca, któremu nadano imię po dziadku - Henryk.
W 1270 roku, królestwo zostało spacyfikowane przez zbuntowanych baronów i ich wojska, a Edward i Eleonor wyjechali wraz z ich wujem, królem Ludwika IX na ósmą krucjatę, w czasie której Ludwik zmarł w Kartaginie. Zanim dotarli na krucjatę zimę para spędziła na Sycylii, a następnie para udał się do Akki w Palestynie, dokąd przybyli w maju 1271 roku. Eleonor urodziła tam córkę, znaną jako "Joanna Acre", od miejsca jej narodzin.
Baibars z dynastii Bahri, sułtan Egiptu, był zaniepokojony obecnością Edwarda w Acre, że dokonano zamachu na dziedzica angielskiej korony w czerwcu 1272 roku. Książę został ranny w ramię zadany przez sztylet zamachowca, który był uważany za zatruty. W ranie, szybko wdał się poważny stan zapalny. Chirurg angielski uratował życie księciu, przez wycięcie chorego ciała.
We wrześniu 1272 roku opuścili Palestynę i wyjechali na Sycylii, gdzie w grudniu 1272 roku para dowiedziała się o śmierci króla Henryka III, który zmarł 16 listopada 1272 roku. Edward i Eleonora wrócił do Anglii 19 sierpnia 1274 roku.
Małżeństwa królewskie zawarte w średniowieczu, nie zawsze były udane, ale dostępne źródła wskazują, że małżeństwo Eleonory i Edwarda były udane. Edwarda I jest jednym z nielicznych średniowiecznych angielskich królów, który nie miał romansów pozamałżeńskie i nie był ojcem dzieci z nieprawego łoża. Para rzadko siebie opuszczała - królowa towarzyszyła mężowi w kampaniach wojskowych w Walii, gdzie 25 kwietnia 1284 roku urodziła Edwarda, przyszłego króla Edwarda II.
Kronikarze królewscy rejestrują zdarzenia świadków, którzy potwierdzają wygodne życie, a nawet zabawne relacje. Każdego roku na Poniedziałek Wielkanocny, Edward musiał przejść do łóżka królowej Eleonory i musiał wypłacić damom dworu symboliczny okup, aby mógł przejść do jej sypialni. Tak ważny był dla niego ten zwyczaj, że w 1291 roku w pierwszy Poniedziałek Wielkanocny po śmierci Eleonory, dał damom dworu pieniądze, tak jakby Eleonora była żywa.
Edward długo nie poślubił żadnej innej kobiety, aż do 1299 roku, poslubiając Małgorzatę Francuską, jako że bardzo cenił pamięci o Eleonorze. Wymowne świadectwo znajduje się w liście króla Edwarda I do opata z Cluny we Francji (styczeń 1291 roku), poszukuje modlitwy za duszę zmarłej żony: "którego istota my drogo cenionych i których nie możemy martwego przestają miłości". Ku jej pamięci, Edward nakazał budowę dwunastu kamiennych krzyży między 1291 i 1294 rokiem, na trasie procesji pogrzebowej, między Lincoln a Londynem, z których, trzy przetrwały do dzisiaj w niemal nienaruszonym stanie.
Eleonora nie był tak kochana w swoim czasie. Anglicy zapamiętali ją jako chciwego cudzoziemca, a Walter z Guisborough we współczesnym wierszu, tak ją opisuje:
"Król pragnie, aby nasze złoto / królową, nasze dwory uczciwe trzymać ..."
Jan Peckham, arcybiskup Canterbury ostrzegł Eleonorę, że jej działania mogą spowodować oburzenie, plotki, pogłoski i skandale w całym królestwie. Jej często agresywne zdobywanie ziem, były w tym czasie niezwykłym wydarzeniem. Królowa, pomiędzy 1274 a 1290 rokiem zdobyła majątki na wartości ponad 2500 funtów rocznie. W rzeczywistości sam ten pomysł zainicjował Edward. Chciał królową obdarzyć wystarczającymi dochodami, na miarę jej potrzeb finansowych, bez wykorzystania funduszy potrzebnych do rządów państwem. Jedną z jego metod, była pomoc Eleonorze w nabywaniu ziem i wykup długów z rąk Żydów oraz w anulowaniu długów i ziem, wydanych pod zastaw za długi. Dłużnicy często zadowoleni pozbywali się długów sprzedając ziemie zastawione, co Eleonoraa skrzętnie wykorzystywała.
Peckham ostrzegł również o skargach na jej urzędników i na jej najemców. Na łożu śmierci, Eleonora poprosił Edwarda, aby zbadał działania jej urzędników i dokonał zadośćuczynienia. Zachowane dokumenty z tego śledztwa ujawniły bezlitosny exodus urzędników wobec dłużników, często (ale nie zawsze) bez wiedzy Eleonory. Sprawozdania finansowe wykazały wypłacane odszkodowania dla wielu z dłużników, którzy wnieśli do sądu w 1291 roku odszkodowanie za poniesione straty. Eleonora nie wyprostował wiele takich krzywd, gdy usłyszała takie skargi. Wielu Anglików myślało, że to Edward rządzi krajem tak surowo. W rzeczywistości Edward, pozwolił jej na niewielki wpływ polityczny. Innymi słowy, królowa manipulowała królem, który jej ulagał. Współczesna dowody wskazują wyraźnie, że Eleonora nie miało wpływu politycznego za panowania Edwarda I. Nawet w sprawach dyplomatycznych jej rola była niewielka, gdyż Edward nie słuchać jej rad.
Eleonora była inteligentną i kulturalna kobietą i umiała znaleźć satysfakcjonujące ją zajęcia dla jej energii. Była aktywną patronką literatury, sprowadzając na swój dwór uczonych. Liczba i różnorodność utworów napisanych dla niej ukazuje ją, że jej zainteresowania były szerokie i wyrafinowane. Dużą rolę poświęcała patronatowi Zakonu Dominikanów, przyczyniając się do budowy kilku klasztorów w Anglii i wspierania ich prac na Uniwersytecie w Oxfordzie i Cambridge.
Eleanor była zdrową kobieta przez większość swojego życia. Przeżyła szesnaście ciąży i dokumenty nie wskazują, że była chorowita. Wkrótce po urodzeniu ostatniego dziecka, Eleonora jak wykazują sprawozdania finansowe Edwarda, zaczeła często chorować. Charakter leków nie jest określony, więc nie jest możliwe, aby wiedzieć, jakie miała dolegliwości. Wreszcie w 1287 roku, kiedy rezem z Edwardem przebywali w Gaskonii, napisany przez Edwarda list adresowany do członka królewskiej świty stwierdza, że królowa miała podwójne gorączka powtarzający się, co czwarty dzień, prawdopodobnie był to szczep malarii. Choroba nie jest śmiertelna sama w sobie, ale pozostawia swoje ofiary słabe i podatne na infekcje. Wśród innych powikłań, to wątroba i śledziona są powiększone i bardzo podatne na uszkodzenia, które mogą doprowadzić do śmierci z wewnętrznego krwawienia.
Jesienią 1290 roku, wiadomości dotarła Edwarda, że Małgorzata Norweska, dziedziczka Szkocji, zmarła. Właśnie odbywał się parlament w Clipstone w Nottinghamshire, na który pospieszył Edward. Eleonora za nim w pośpiechu ruszyła. Była złym stanie, co jeden ze współczesnych kronikarzy opisuje: miała gorączkę, powtarzającą się, co czwarty dzień, który odnotowano w roku 1287. Para wyjechała z Clipstone i podróżowała powoli w stronę miasta Lincoln, którego Eleonora nigdy nie osiągnie.
Jej stan pogorszył się, gdy dotarli do wioski Harby, Nottinghamshire, około 22 mil (35 km) od Lincoln. Dalsza podróż został przerwana, a królowa została złożona w domu Richarda de Weston, którego fundamenty można nadal podziwiać w pobliżu kościoła parafialnego Harby. Po ostatnim namaszczeniu, królowa Eleonora zmarła w godzinach wieczornych 28 listopada 1290 roku, w wieku 49 i po 36 latach małżeństwa. Edward był przy jej łóżku. Przez trzy dni po jej śmierci, Edward pozostał w komnacie nie wychodząc z niej.
Edward, nakazał ciało jej zmarłej żony pochować w opactwie Westminsterskim, i na pamiatkę jej ostatniej drogi w 1291 roku wybudować krzyże, w miejscu nocnego noclegu, między Lincoln i Westminster. Te artystyczne znaczące zabytki wzmocnione były obrazem królowania Edwarda, a także świadkami jego smutku. Krzyże wzniesiono w: Lincoln, Grantham, Stamford, Geddington, Northampton, Stony Stratford, Woburn, Dunstable, St Albans, Waltham, Westcheap i Charing - tylko trzy przetrwały do dzisiaj w całości. Najlepiej zachowany jest w Geddington. Waltham Cross został odrestaurowany i aby zapobiec dalszemu pogarszaniu się jego oryginalnej rzeźby królowej są obecnie eksponowane w Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie. Waltham i Northampton krzyże zostały przeniesione do miejsc różnych od ich pierwotnych miejscach.
W XIII wieku, balsamowanie ciała towarzyszyło usunięciu wnętrzności. Eleonory wnętrzności zostały pochowane w katedrze w Lincoln, gdzie Edward wybudował duplikat grobu westminsterskiego. Oryginalny kamień w Lincoln przetrwał do XVII wieku, zastąpiony został kopią XIX-wiecznego grobu. Na zewnątrz katedry w Lincoln, są dwa posągi, często identyfikowane jako Edwarda i Eleonory, ale te rzeźby zostały mocno zniszczone i w XIX wieku odrestaurowane. Prawdopodobnie nie były pierwotnie przeznaczone do zobrazowania pary królewskiej.
Serce królowej zostało z ciałem przewizione do Londynu i zostało pochowane w klasztorze dominikanów w Blackfriars w Londynie. Rachunki jej wykonawców wykazują, że pomnik ten został bogato wybudowany. Został zniszczony w XVI wieku po rozwiązaniu klasztorów.
Pogrzeb Eleonory odbyła się w Opactwie Westminsterskim w dniu 17 grudnia 1290 roku. Jej ciało zostało złożone w grobie w pobliżu ołtarza, w pierwotnie zawartej trumnie Edwarda "Wyznawcy", a następnie w 1290 roku, w miejsce dotychczasowego spoczynku króla Henryka III, który został przeniosioney do nowego grobu. Eleanor pozostała w tym grobie, aż do zakończenia jej grobu, którego budowę nakazała przed swoją śmiercią. Składa się z marmurowej piersi rzeźbionych listw i tarcz (oryginalnie malowane): Anglii, Kastylii i Ponthieu.
Kiedy Edward ożenił się ponownie dziesięć lat po jej śmierci, on i jego drugą żoną Margaret Francji , nazwał ich jedyna córka Eleanor na cześć jej.
Jej reputacja jest swoistym studium przypadków. Każdej epoce tworzą swoiste historię. Jeśli chodzi o Eleonorę Kastylijską nie można tu traktować jej jako paradygmat cnót. Jej kariera można teraz podsumować, jako efekt inteligentnej i zdecydowanej kobiety, która była w stanie sprostać wyzwaniom wyjątkowo wymagającego życia.
W 1254 roku poślubił Eleonorę Kastylijską. Edward i Eleonora byli zgodnym i kochającym się małżeństwem. Śmierć królowej pogrążyła Edwarda w wielkim smutku. Małżonkowie doczekali się razem sześciu synów i jedenastu córek:
córka (urodzona w maju 1255 roku, zmarła w 1255 roku),
Katarzyna? (urodzona przed 17 czerwca 1264 roku, zmarła 5 września 1264 roku),
Eleonora (urodzona wczesnym latem [około 17 czerwca] 1264 roku lub 1269 roku, zmarła 12 października 1298 roku), żona: Alfonsa III Aragońskiego (urodzony w 1265 roku, zmarł 18 lipca 1291 roku), króla Aragonii i Sycylii; żona Henryka III (urodzony w 1246 roku, zmarł we wrześniu 1302 roku), hrabiego Bar, seniora de Torcy,
Joanna (urodzona latem lub w styczniu 1265 roku, zmarła przed 7 września 1265 roku),
Jan (urodzony 10 czerwca lub 10 lipca 1266 roku, zmarł 1 lub 3 sierpnia 1272 roku),
Henryk (urodzony 13 lipca lub krótko prze 6 maja 1267 roku lub 1268 roku, zmarł 14 października 1274 roku), zaręczony z Joanną I (urodzona 14 stycznia 1273 roku, zmarła 2 kwietnia 1305 roku), królową Nawarry, córką Henryka I [III], króla Nawarry, hrabiego Szampanii,
Alicja (zmarła w wieku 12 lat), niektórzy badacze identyfikują ją jako Izabelę,
Juliana lub Katarzyna (urodzona w maju 1271 roku, zmarła 28 maja lub 5 września 1271 roku),
Joanna z Akki (urodzona wiosną 1272 roku, ), żona" Gilberta "Czerwonego Earla" de Clare (urodzony 2 września 1243 roku, zmarł 7 grudnia 1295 roku), VI hrabiego Hertford, VII earla Gloucester; żona: Ralfa de Monthermer (urodzony zapewne około 1270 roku, zmarł 5 kwietnia 1325 roku), earl Hertford i Gloucester, earl Atholl, I barona Monthermer,
Alfons (urodzony 24 listopada 1273 roku lub 1275 roku, zmarł 14 lub 19 sierpnia 1284 roku), hrabia Chester, zmarł bezpotomnie,
Małgorzata (urodzona 11 wrzesnia lub 15 marca 1275 roku [na przełomie 1279 i 1280 roku], zmarła w 1318 lub też po 11 marca 1333 roku), żona: Jana III "Zwycięskiego" (urodzony w 1300 roku, zmarł w 1355 roku), księcia Brabancji,
Berengaria lub Berenika (urodzona 1 maja 1276 roku lub 1277 roku, zmarła między 1276 a 127 roku),
córka (urodzona w grudniu 1277 roku lub w styczniu 1278 roku, zmarła w styczniu 1278 roku),
Maria (urodzona 11 marca, 12 marca lub 22 kwietnia 1278 roku, zmarła 8 lipca [29 maja?] 1332 roku), zakonnica w Amesbury,
Izabela utożsamiana z Alicją (urodzona 12 marca [między 1274 a 1279 rokiem, może w 1275 roku, zmarła w 1279 roku),
syn (urodzony między 1280 a 1281 rokiem, zmarł wkrótce),
Elżbieta z Rhuddlan (urodzona w sierpniu [około 7 sierpnia] 1282 roku, zmarła 5 maja 1316 roku), żona: Jana I (urodzony przed 12 sierpnia 1283 roku lub 1284 roku, zmarł 10 listopada 1299 roku), hrabiego Holandii i Zelandii; żona: Humphreya de Bohun (urodzony może w 1276 roku, zmarł 16 marca 1322 roku), IV hrabiego Hereford, III earl Essexu, dziedziczny lord konstabl Anglii,
Edward II (urodzony 25 kwietnia 1284 roku, zmarł 21 września 1327 roku), król Anglii, po nim potomstwo,
Beatrycze (urodzona po sierpniu 1286 roku, zmarła w dzieciństwie),
Blanka (urodzona między 1289 a 1290 rokiem, zmarł młodo).
Często mówi się, na podstawie XV-XVII wiecznych rodowodów, że Eleanor wydała na świat jeszcze dwie córki w latach, po urodzeniu przyszłego króla Anglii, Edwarda II. Najczęściej podawane są imiona: "Beatrice" i "Blanche". Niektórzy historycy podają jako "Juliana" i "Eufemia," a nawet "Berenice", prawdopodobnie przez błąd w odniesieniu do historycznej córki Berengarii. Co najmniej jeden XVIII-wieczny pisarz przytaczał imię "Beatrice" i "Berengarię" jako bliźniaczki, prawdopodobnie ze względu na Berengarię urodzona w 1276 roku (nie w 1280 roku) odnotowanej przez więcej niż jednego kronikarza. Żaden z nich nie informuje, że Berengaria miała siostrę bliźniaczkę. Królewskie rachunki królowej Eleonory z latach 1288-1290 nie odnotowują córki o tym imieniu, a nawet rachunki króla Edwarda z lat 1286-1290 milczą o tych córkach. Jest bardzo mało prawdopodobne, że kiedykolwiek one istniały w historycznej rzeczywistości.
Sugerowano, że Eleonora i Edward byli bardziej oddani dla siebie, niż dzieci. Jako władcy podróżowali często i nie mogli im poświęcać dużo czasu. Dzieci miały zatrudnione opiekunki, starannie wybrane wg kompetencji i lojalności, z którymi rodzice regularnie korespondowali. Do około siedmiu lat dzieci przebywała na zamku w Londynie. Następnie zaczęły towarzyszyć rodzicom w ich podróżach. W 1290 roku, Eleanora przydzieliła dzieciom nauczycieli, przypuszczalnie, jedengo z sekretarzy królewskich. W 1306 roku król Edward opiekunkę dzieci, Margerite de Haustede ostro zganił, ponieważ Margerite nie poinformowała króla o stanie zdrowia dzieci. Edward po tym zdarzeniu wydał instrukcje pielęgnacji i kierownaniu wychowaniem królewskich dzieci.
Najbardziej znany incydent związany brakiem zainteresowania Eleonory jej dziećmi, był zwłaszcza przypadek związany z sześcioletnim synem Henrykiem, który leżał umierający w Guildford w 1274 roku. W tym też czasie chłopiec mieszkał z babcią - matką Edwarda I, królową-wdową Eleanorą z Prowansji. Gdy Henryk miał zaledwie dwa lata, w 1270 roku rodzice udali się na krucjatę. W sierpniu 1274 roku wrócili do Anglii, zaledwie kilka tygodni przed jego ostatniej choroby i śmiercią.
Żródła:
Eleanor of Castile w "WikipediA" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
"KRÓLOWE I KRÓLOWIE WIELKIEJ BRYTANII - od Edgara do Elżbiety II - wszyscy władcy Wielkiej Brytanii"; autor: Przemysław Jaworski - Przemysław Jaworski i Wydawnictwo Novae Res, 2018.
Leonor de Castilla w "Worldhistory" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
Eleonora Kastylijska "Kobiety w polityce"
16-01-2024
13-10-2020