Elizabeth Plantagenet-York (Gâtinais-Anjou) (urodzona w Westminster Palace 11 lutego 1466 roku, zmarła w Tower of London 11 lutego 1503 roku) herb
Córka Edwarda IV Platageneta-York (Gâtinais-Anjou), króla Anglii, tytularnego króla Francji i seniora Irlandii i Elizabeth Wydeville, córki Richarda Woodville'a, barona Rivers, I hrabiego Rivers, Lorda Strażnika Pięciu Portów, Lorda Wielkiego Skarbnika Anglii.
W Opactwie Westminster 18 stycznia 1486 roku poślubiła Henryka VII Tudor (urodzony w Pembroke Castle 28 stycznia 1457 roku, zmarł w Richmond Palace 21 kwietnia 1509 roku), hrabiego de Richmond, króla Anglii, pana Irlandii i tytularnego króla Francji.
Była starszą siostrą króla Edwarda V. Elżbieta przyszła na świat w Westminsterze i do narodzin brata Edwarda w 1470 roku była uznawana za następczynię tronu. W 1477 roku razem z matką i ciotką, Elżbietą York, księżną Suffolk została Damą Orderu Podwiązki. Po śmierci ojca w 1483 roku Elżbieta razem z młodszym rodzeństwem została uznana za nieślubne dziecko (Edward miał przed ślubem z Elżbietą ożenić się z lady Eleonorą Talbot) i odsunięta od dziedziczenia. Na tron wstąpił jej stryj Ryszard, książę Gloucester jako Ryszard III. Kiedy Ryszardowi zmarła żona, Anna Neville, w 1484 roku, pojawiły się pogłoski, że Ryszard planuje ślub z Elżbietą.
Te plotki wzbudziły zaniepokojenie na kontynencie, gdzie przebywał Henryk Tudor, II hrabia Richmond, od 1471 roku kandydat stronnictwa Lancasterów na króla Anglii. Jego własne prawa do tronu były dość nikłe - jego matka, Małgorzata Beaufort, pochodziła od Jana, I hrabiego Somerset, nieślubnego syna Jana z Gandawy, młodszego syna Edwarda III. Hrabia Somerset został wprawdzie uznany za legalnego syna, ale odsunięty od dziedziczenia. Stąd, aby wzmocnić pretensje Henryka jego zwolennicy zaplanowali małżeństwo pretendenta z Elżbietą, co pogodziłoby zwaśnione rody Lancasterów i Yorków. Stąd też Henryk po wstąpieniu na tron zatuszował sprawę nieprawomocności małżeństwa Edwarda IV i Elżbiety Woodville, gdyż to osłabiało jego i tak niezbyt mocną pozycję.
Tymczasem obawy Henryka okazały się płonne, ponieważ Ryszard nie miał raczej zamiaru poślubiać bratanicy. Jednakże XVII-wieczny kronikarz sir George Buck twierdził, iż widział list Elżbiety do księcia Norfolk, w którym deklarowała ona miłość do Ryszarda i chęć poślubienia króla. Jeśli korespondencja Elżbiety istniała jeszcze w XVII wieku, to później zaginęła. Nie wiadomo więc, na ile to wyznanie, jeśli list był autentyczny, można uznać za wyraz uczuć Elżbiety, a na ile za efekt działań jej matki, dążącej do wprowadzenia córki na tron, obojętnie przy jakim królu.
Jeśli nawet były planu poślubienia Ryszarda przez Elżbietę, to Henryk Tudor je udaremnił. W sierpniu 1485 roku wylądował w Walii i 22 sierpnia, dzięki zdradzie w szeregach Ryszarda, wygrał bitwę pod Bosworth. Ryszard poległ, zaś Henryk koronował się w Westminsterze.
Nowy król zwlekał jednak z zawarciem małżeństwa i dopiero petycja Parlamentu doprowadziła do ślubu Henryka i Elżbiety 18 stycznia 1486 roku, aczkolwiek Henryk dalej odwlekał koronację żony, która odbyła się dopiero 25 listopada 1487 roku.
Królowa Elżbieta przebywała głównie w Greenwich, gdzie jej własnością była posiadłość Placentia.
Henryk i Elżbieta tworzyli raczej zgodne i szczęśliwe małżeństwo. Królowa regularnie zachodziła w ciążę dając mężowi 3 synów i 4 córki. Ciosem dla królowej była śmierć najstarszego syna Artura w 1502 roku. Elżbieta zmarła rok później w dniu swoich 37 urodzin, wskutek gorączki poporodowej, 9 dni po narodzinach ostatniego dziecka. Z natury skąpy Henryk wyprawił żonie wspaniały pogrzeb, godny królowej. Elżbieta została pochowana w katedrze westminsterskiej, w kaplicy zwanej Lady Chapel. W 1509 roku dołączył do niej król Henryk.
Para doczekała się:
Artur (urodzony 20 września 1486 roku, zmarł 2 kwietnia 1502 roku), książę Walii,
Małgorzata Tudor (urodzona z 28 na 29 listopada 1489 roku, zmarła 18 października 1541 roku), regentka Szkocji, hrabina Angus, żona Jakuba IV Stewarta (urodzony 17 marca 1473 roku, zmarł 9 września 1513 roku), króla Szkocji,
Henryk VIII, król Anglii,
Elżbieta Tudor (urodzona 2 lipca 1492 roku, zmarła 14 września 1495 roku),
Maria Tudor (urodzona 28 marca 1496 roku, zmarła 25 czerwca 1533 roku), żona Ludwika XII (urodzony 27 czerwca 1462 roku, zmarł 1 stycznia 1515 roku), księcia Orleanu, króla Francji; żona Charlesa Brandona (urodzony w 1484 roku, zmarł 22 sierpnia 1545 roku), księcia Suffolk,
Edmund Tudor (urodzony 21 lutego 1499 roku, zmarł 19 czerwca 1500 roku), książę Somerset,
Edward Tudor (urodzony i zmarł ?),
Katarzyna Tudor (urodzona 1 lutego 1503 roku, zmarła 2 lutego 1503 roku).
Elżbieta, zmarła podczas porodu.
Ciekawostki:
Jedyna królowa, która była jednocześnie córką, siostrą, bratanicą, żoną oraz matką króla Anglii.
Jedna z niewielu królewskich małżonek, które zapisały się w pamięci angielskich poddanych z przydomkiem dobrej królowej - dobra królowa Elżbieta.
Według tradycji wizerunek królowej Elżbiety jest pierwowzorem damy kier w angielskiej talii kart do gry.
Żródła:
Elżbieta York w "WikipediA"