Gytha [Eadgyth, Gyda] "Stara" Godwinson (urodzona w Londynie, między 1050 a 1055 rokiem, między 1070 (lub 1072) a 1074 rokiem, zmarła w Kijowie, 10 marca w 1098 lub w 1099 roku) herb
Córka Harolda II Godwinsona, earla Wschodniej Anglii, earla Wessexu, earla Kentu i Hereford, króla Anglii i Edyty Leofwine z Mercji, córki Elfgara Leofwine, earla Mercji i Elfgify z Zachodniej Anglii.
Pretendentka do tronu Anglii od 1087 roku do 10 marca między 1098 a 1099 rokiem.
W 1070 roku poślubiła Włodzimierza II Wasyla "Monomacha" Wsiewołodowicza Rurykowicza (urodzony w 1053 roku, zmarł 19 maja 1125 roku), księcia smoleńskiego, czernihowskiego, perejasławskiego, wielkiego księcia kijowskiego.
Wedle najpowszechniej przyjętego w nauce poglądu pierwszą żoną Włodzimierza "Monomacha" była Gytha, córka króla angielskiego Harolda (Haralda) II Godwinsona i jego nałożnicy Edyty zwanej "Swanneshals" ("o Łabędziej Szyi"). Obecnie podchodzi się do kwestii filiacji Gythy z większą ostrożnością i stawia przy niej znak zapytania (Medieval Lands). Jeśli jej ojcem był istotnie Harold II, na świat przyszła między okło 1050 a 1055 rokiem.
Według trzynastowiecznego kronikarza Saxo Grammaticusa (Gesta Danorum, z XII wieku), po śmierci ich ojca, króla Harolda, w bitwie pod Hastings w 1066 roku, Gytha i jej dwaj bracia (prawdopodobnie Magnus i Godwin lub Edmund ) uciekli na dwór swego pierwszego kuzyna, króla Danii Sweyna II Estridssona. Sweyn gościnnie traktował obu braci, Magnus wstąpił do służby na wysokim szczeblu u Bolesława II "Szczodrego", a Gytha była żoną króla ruskiego Waldemara, czyli Władimira II "Monomacha", jeden z najsłynniejszych władców Rusi Kijowskiej. Miało to miejsce w latach 1069/1070, kiedy Bolesław przywrócił do władzy wielkiego księcia kijowskiego Izjasława I i Gertrudę (ciotkę Bolesława) po ich usunięciu.
Rola Gythy w rządach Władimira nie jest udokumentowana. Władimir wyjaśnił w księdze "Pouczeń" (Pouchenie) dla swoich synów, napisanej w XII wieku: "Kochajcie swoje żony, ale nie dawajcie im władzy nad sobą". Władimir wspomniał w swojej książce także o niedawnej śmierci matki Jurija.
Gytha była matką Mścisława "Wielkiego" , ostatniego władcy zjednoczonej Rusi Kijowskiej. W sagach nordyckich Mścisław nazywa się Harald, po swoim dziadku. Za życia Gytha, jako małżonka Władimira, była księżniczką smoleńską , zmarła jednak zanim jej mąż został wielkim księciem kijowskim (został księciem w 1113 roku), więc nigdy nie była wielką księżniczką kijowską.
Inne źródła niemieckie podają, że zmarła 10 marca między 1098 a 1099 rokiem jako mniszka w Palestynie. Zakładając, że data ta odnosi się do żony Włodzimierza "Monomacha" i że zawarł on swoje drugie małżeństwo około 1090 roku, wówczas należałoby przyjąć, że Gytha została przez niego wcześniej oddalona. Możliwe jednak, że to do niej odnosi się zapis z Powieści minionych lat, mówiący o śmierci małżonki Monomacha w dniu 7 maja 1107 roku. Kwestia ta wymaga dalszych badań.
Została wydana za mąż za Włodzimierza II Wasyla "Monomachem" Wsiewołodowicza, księcia smoleńskiego, czernihowskiego, perejasławskiego, wielkiego księcia kijowskiego, syna Wsiewołoda I Jarosławowicza, wielkiego księcia kijowskiego z dynastii Rurykowiczów, oraz jego pierwszej żony Marii (Ireny), córki Konstantyna IX "Monomachosa", cesarza wschodnio-rzymskiego (bizantyjskiego).
Z małżeństwa tego przyszły na świat liczne dzieci:
Mścisław I Fiodor Harald (urodzony 1 czerwca 1076 roku, zmarł 15 kwietnia 1132 roku), książę wielkonowogrodzki, wielki książę kijowski, po nim liczne potomstwo,
Izjasław (urodzony w 1077 roku, poległ 6 września 1096 roku), książę kurski i muromski, zmarł bezpotomnie,
Światosław (urodzony około 1080 roku, zmarł 16 marca 1114 roku), książę smoleński i perejasławski, zmarł bezpotomnie,
Jaropełk II (urodzony około 1082 roku, zmarł 18 lutego 1139 roku), książę perejasławski, wielki książę kijowski, po nim potomstwo,
Wiaczesław (urodzony w 1083 roku, zmarł 2 lutego 1154 roku), książę smoleński, turowski i perejasławski, wielki książę kijowski, po nim syn,
Maryna (zmarła w 1146 roku), żona: Leona Diogenesa (zamordowany 15 sierpnia 1116 roku), pretendenta do cesarskiego tronu Bizancjum.
Gytha zmarła 10 marca w 1098 lub 1099 roku. Po jej śmierci Włodzimierz "Monomach" żenił się jeszcze dwukrotnie: z nieznaną bliżej szlachcianką bizantyjską (miał z nią liczne dzieci) oraz z księżniczką kumańską (połowiecką).
Żródła:
"KRÓLOWE I KRÓLOWIE WIELKIEJ BRYTANII - od Edgara do Elżbiety II - wszyscy władcy Wielkiej Brytanii" - autor: Przemysław Jaworski - Przemysław Jaworski i Wydawnictwo Novae Res, 2018
"Władcy Rosji - genealogia domów panujących w Rosji od IX do XX wieku"- autor: Przemysław Jaworski - 2020
GYTHA [Eadgyth] w "Medievan Lands"; tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
Gyda Rurykowicz (Angielska) w "Geni"; tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
09-01-2023