Henryk I "Piękny Kleryk, Lew Sprawiedliwości" FitzRobert (urodzony w Selby, Yorkshire, zapewne późnym latem (we wrześniu) w ostatnich tygodniach 1068 roku, zmarł w zamku Saint Denis-en-Lyons (obecnie w Lyons-la-Fortet), w Rouen, 1 grudnia 1135 roku) herb

Syn Wilhelma I "Bastarda, Zdobywcy" FitzRobert, księcia Normandii, króla Anglii i Matyldy Karoling? Flandryjskiej, córki Baldwina V "de Lille" Karoling?, hrabiego Flandrii, regenta Francji.

Król Anglii od 2 sierpnia 1100 roku do 1 grudnia 1135 roku, koronowany 5 sierpnia 1100 roku. Książę Normandii i hrabia de Rouen od 25 listopada 1129 roku do 1 grudnia 1135 roku.

Tytulara: Z bożej łaski król Anglii i książę Normandii.

6 sierpnia 1100 roku (per procura), w opactwie Westminster 11 listopada 1100 roku (pro futuro) poślubił Edytę=Matyldę Canmore (urodzona w Dunfermline, na jesień 1079 roku lub w 1080 roku, zmarła w Pałacu Westminster, 1 maja 1118 roku), córkę Malcolma III Canmore, króla Strathclyde, Szkocji i Małgorzaty "Świętej" Cerdicingas, córki Edwarda "the Exile" Cerdicingas. W opactwie Westminster, 29 stycznia (lub conajmniej 2 lutego) 1121 roku poślubił Adelizę Pépinnide-Caroling-Reginar de Louvain of Brabant (urodzona między 1103 a 1106 rokiem, zmarła w opactwie Afflighem we Flandrii, z 23 na 24 marca lub 23 kwietnia 1151 roku), córkę Gotfryd VI [I] "Brodaty, Wielki" Pépinnide-Caroling-Reginar de Louvain, markiza Antwerpii (Anvers), księcia Dolnej Lotaryngii (Brabancji), landgrafa Brabancji i hrabiego de Louvain i Idy de Chiny, córki Ottona (Othona) II, hrabiego Chiny.

Henryk urodził się gdzieś pomiędzy majem 1068 a majem 1069 roku w Selby w Yorkshire. Jego matka, królowa Matylda, nadała mu imię po swoim wuju, władcy Francji, Henryku I. Jako najmłodszy syn pary królewskiej, Henryk był przewidziany do kariery duchownej i otrzymał odpowiednie ku temu wykształcenie. Zamiłowanie do nauki pozostało mu zresztą przez resztę życia. Zawdzięcza też mu przydomek "Beauclerc". Wykształceniem odbiegał również od pozostałych monarchów swojego okresu. Kronikarz William z Malmesbury zapisał, że król Henryk mawiał, że niepiśmienny monarcha jest jak ukoronowany osioł.

Wilhelm "Zdobywca" zmarł w 1087 roku w wyniku obrażeń odniesionych wskutek upadku z konia. Przy łożu umierającego monarchy czuwali Henryk i jego starszy brat Wilhelm. "Zdobywca" na łożu śmierci przekazał Normandię swojemu pierworodnemu Robertowi, Anglia przypadła Wilhelmowi, zaś Henryk otrzymał 5000 funtów srebra, aby mógł kupić sobie jakieś ziemie. Kronikarz Oderyk Vitalis zapisał, że umierający król zwrócił się do najmłodszego syna ze słowami: Ty w swoim czasie obejmiesz wszystkie posiadłości, które podzieliłem i przewyższysz obu swoich braci w bogactwie i potędze.

Henryk, najzdolniejszy z rodzeństwa, od początku starał się skłócić starszych braci między sobą. Parokrotnie mu się to udawało, ale ostatecznie Robert i Wilhelm zawarli układ o przeżycie, w którym wyznaczali jeden drugiego swoim następcą. Henrykowi sprzyjały jednak okoliczności.

2 sierpnia 1100 roku król Wilhelm II "Rudy" zginął od strzały podczas polowania w New Forest. Do dzisiaj nie wiadomo, czy był to wypadek, czy zamach. Zwolennicy tej ostatniej teorii wskazują na Henryka, jako inspiratora zabójstwa swojego brata. Ciało Wilhelma znaleziono następnego ranka i przewieziono do Winchesteru. Zgodnie z układem o przeżycie jego następcą powinien zostać książę Normandii Robert, ale on właśnie był w drodze powrotnej z wyprawy krzyżowej i wrócił dopiero we wrześniu.

Na miejscu znajdował się natomiast Henryk. Korzystając z poparcia większości baronów wdarł się siłą do królewskiego skarbca w Winchesterze i zagarnął klejnoty koronne. Zwołany wiec feudałów zatwierdził Henryka i tronie Anglii i 5 sierpnia w opactwie westminsterskim odbyła się uroczystość koronacji. Aby umocnić swoją władzę król wydał "Kartę Wolności" (Charter of Liberties), w której zrywał z praktykami swojego brata, min. z nakładaniem nadmiernych podatków, zbyt długie utrzymywanie vacatów na urzędach i praktykami symonii. Zwalniał dziedziców lenn królewskich od wykupu tych lenn, znosił opłaty za królewską zgodę na małżeństwa córek, sióstr i wnuczek baronów i uznawał prawo do swobodnego dysponowania pieniędzmi na wypadek śmierci.

Trwał jednak konflikt z Kościołem. Wprawdzie zaraz po objęciu tron król zaprosił ponownie wygnanego arcybiskupa Canterbury Anzelma, ale dał mu do zrozumienia, że nie zamierza zrezygnować ze swoich praw do inwestytury duchownych. Spór narastał, aż do 1103 roku, kiedy to papież Paschalis II ekskomunikował tych Anglików, którzy sprzeciwiali się woli papieża, z wyjątkiem króla Henryka. W odpowiedzi monarcha zabronił arcybiskupowi wracać do Anglii.

Stanowisko króla zmieniła dopiero ekskomunika rzucona na niego w 1105 roku. Komplikowało to jego sytuację, tym bardziej, że rozpoczynał się właśnie podbój Normandii. Henryk ponownie zaprosił arcybiskupa, który przybył do Anglii w 1106 roku z pełnomocnictwem do zniesienia ekskomuniki. Porozumienie zawarto w 1107 roku. Król zrezygnował z prawa do inwestytury, ale duchowni byli zobowiązani składać mu hołd. Arcybiskup Anzelm wrócił do swej stolicy i aż do swojej śmierci 21 kwietnia 1109 roku zajmował się sprawami swojej diecezji. Stosunki króla Henryka z Kościołem pozostawały poprawne.

Tymczasem książę Robert uległ namowom części anglonormandzkich feudałów i postanowił zbrojnie egzekwować swoje prawa do tronu Anglii. W 1101 roku zebrał armię, przeprawił się przez kanał La Manche i wylądował w Portsmouth. Działał jednak bardzo opieszale i Henrykowi udało się na czas zebrać armię. Robert powrócił do Normandii i zawarł z bratem traktat w Alton, w którym zrzekał się pretensji do angielskiej korony, w zamian za roczną pensję w wysokości 3000 marek.

Dla obu braci było to tymczasowe rozwiązanie. Robert wciąż chciał przyozdobić swoją głowę koroną Anglii, a Henryk łakomie spoglądał na Normandię. W 1105 roku kłopoty Roberta ze swoimi wasalami i pustym skarbem skłoniły Henryka do podjęcia próby podboju Normandii. Już podczas pierwszej kampanii król zajął Bayeux i Caen. Wówczas dowiedział się o papieskiej klątwie i powrócił do Anglii. Powrócił w 1106 roku i ruszył w kierunku Falaise. Po drodze obległ zamek Tinchebray, należący do hrabiego Wilhelma de Mortain, jednego z najmożniejszych zwolenników Roberta.

Książę ruszył zamkowi z odsieczą. Do decydującej bitwy doszło 28 września. Henryk podzielił swoją armię na trzy oddziały, którymi dowodzili Ranulf de Bayeux, Robert de Beaumont, I hrabia Leicester, i William de Warenne, II hrabia Surrey. Rezerwą dowodził hrabia Maine, Eliasz I. Posiłki przyprowadził również książę Bretanii, Alan IV. Po stronie Roberta stanęli hrabia de Mortain i Robert de Belleme, III hrabia Shrewsbury.

Bitwa trwała zaledwie godzinę i zakończyła się pogromem armii normandzkiej. Do niewoli dostali się książę Robert i hrabia de Mortain. Obydwaj spędzili resztę życia w niewoli. Henryk stał się faktycznym panem Normandii, aczkolwiek pozostał jeszcze Wilhelm Clito, jedyny syn księcia Roberta. W 1112 roku uciekł on na dwór Baldwina VII, hrabiego Flandrii i zgłosił swoje pretensję do Anglii i Normandii, zyskując poparcie części baronów, króla Francji Ludwika VI "Grubego" i hrabiego Andegawenii Fulka V. Henryk musiał stawić czoło dwóm rebeliom, w latach 1112-1120 i 1122-1123, ale za każdym razem wychodził z opresji obronną ręką. Kiedy Wilhelm, który w 1127 roku został hrabią Flandrii, zginął w walce z pretendentem do tytułu w 1128 roku, władza Henryka nad Normandią nie była już zagrożona.

Panowanie Henryka zaznaczyło się licznymi reformami prawnymi i skarbowymi. Zwolennicy króla nadali mu za to przydomek "Lwa Sprawiedliwości". Oprócz wydania Karty Wolności, Henryk przywrócił część praw ustanowionych przez Edwarda "Wyznawcę". Zreformował finanse państwa, ustanawiając sąd dla spraw skarbowych, tzw. trybunał Szachownicy (Exchequer), który zajmował się kontrolą wpływów podatkowych i karał tych, którzy uchylali się od płacenia podatków, a także urzędników, którym udowodniono malwersacje. Zadaniem Szachownicy było również prowadzenie rejestrów podatkowych.

Henryk dążył również do centralizacji zarządu państwem i zatarcia różnic między arystokracją normandzką a anglosaską, co mu się w znacznym stopniu udało, mimo niechęci baronów pochodzenia normandzkiego. Od jego czasów upowszechnił się system forestów, czyli ziem będących pod wyłącznym władaniem króla.

Henryk potrafił być również brutalny. Pewnego razu kazał zepchnąć z wieży mieszczanina z Rouen, imieniem Conan Pilatus, którego oskarżał o zdradę. Wieża ta została później nazwana "skokiem Conana".

Inna sprawa miała miejsce w 1119 roku, kiedy to zięć Henryka, Eustachy de Pacy i konetabl Ivry Ralf Harnec, wymienili się swoimi dziećmi jako zakładnikami. Kiedy Eustachy oślepił syna Harneca, ten zażądał zadośćuczynienia. Król Henryk zezwolił mu na oślepienie i okaleczenie córek Eustachego, które były również jego wnuczkami. Eustachy i jego żona Juliana, zostali oskarżeni o zdradę. Zbuntowali się więc przeciwko królowi, a Juliana próbowała nawet zabić ojca. Została zatrzymana i uwięziona, ale uciekła skacząc do fosy. W późniejszych latach król pogodził się z córką i zięciem.

Ostatnie lata życia króla były naznaczone tragedią rodzinną i sporami o następstwo tronu. W 1120 roku w katastrofie Białego Statku u wybrzeży Normandii zginął jedyny syn króla Wilhelm Adelin. W tej sytuacji następczynią ojca została jego córka, cesarzowa Matylda, aczkolwiek było wielu pretendentów i po śmierci Henryka Anglia pogrąży się w anarchii i wojnie domowej.

W 1135 roku Henryk udał się do Normandii odwiedzić córkę i jej drugiego męża, Godfryda V, hrabiego Andegawenii. Zmarł tam 1 grudnia, po zjedzeniu zbyt dużej ilości minogów, które uwielbiał. Jego ciało zostało wystawione w Rouen na widok publiczny. W tym mieście pozostały też jego wnętrzności, mózg i oczy. Lekarz, któremu zlecono wyjęcie mózgu zmarł wskutek infekcji. Kiedy zwłoki króla zaczęły się rozkładać miejscowy rzeźnik posolił je i umieścił w wołowej skórze. W takim stanie ciało Henryka zostało przewiezione ma miejsce wiecznego spoczynku do opactwa w Reading, które król ufundował 14 lat wcześniej.

Jego córka nie objęła korony, ubiegł ją w tym siostrzeniec Henryka, Stefan z Blois.

Pochowany w opactwie Reading.

Poślubił Edytę, córkę Malcolma III, króla Szkocji i Małgorzaty, córki Edwarda "Wygnańca". Po koronacji przyjęła normańskie imię "Matylda". Henryk i Matylda mieli razem syna i córkę.

Ponadto poślubił Adelajdę, córkę Godfryda I z Leuven oraz Idy, córki Ottona II de Chiny. Małżeństwo to nie doczekało się potomstwa.

Henryk posiadał również wiele dzieci ze związków pozamałżeńskich:

Z nieznaną kobietą zapewne z rodu Gayów (Gaytów) z Oxfordshire lub też z Normandii, z rodziną przypuszczalnie spokrenioną z Gayami, alternatywnie z Sybillą Corbet lub też z Nestą z Deheubarth:

Robert "Rufus, Konsul" FitzRoy de Gloucester de Caen (urodzony około 1090 roku, zmarł 31 października 1147 roku), earl of Gloucester, po nim potomstwo FiztRobert (Gloucester).

Z Edytą (zmarła po 1130 roku), której filacja nie jest znana:

Matylda lub Maria FitzRoy (urodzona przypuszczalnie około 1190 roku, zmarła 25 listopada 1120 roku), żona: Rotrou I "Wielkiego" (zmał między 20 stycznia a 23 kwietnia 1144 roku), hrabiego de Perche, zginęła w katastrofie "Białego Statku".

Z Ansfridą, pochowana w opactwie w Abingdon, wdowa po Anskillu, dzierżawcy opactwa Abingdon, który zmarł w niewoli, po kilku dnia tortur:

Ryszard FitzRoy z Lincoln (urodzony około 1101 roku, zmarł 25 listopada 1120 roku),

Juliana FitzRoy (urodzona zapewne około 1090 roku, zmarła ), nie ma pewności że była córką Ansfridy czy też licznych nałożnic Henryka I; mniszka w Fontevraud; żona: Eustachego de Pacy (zmarł w lutym 1136 roku), seniora Breteuil i Pacy,

Fulko FitzRoy de Normandy (urodzony przed 1100 roku, zmarł w młodości), mnich w Abingdon.

Z nieznaną kobietą:

Sybilla FitzRoy (urodzona około 1092 roku, zmarła 12/13 liipca 1122 roku), żona: Aleksandra I (urodzony w 1078 roku, zmarł 25 kwietnia 1124 roku), króla Szkocji,

William "Constabl" FitzRoy (urodzony około 1092 roku, zmarł po między 1129 a 1133 rokiem), konstabl Szkocji, zmarł bezpotomnie,

Z lady Sybilą (Adelą, Łucją) Corbet (urodzona między 1090 a 1095 rokiem, zmarł apo 1157 roku) lady Alcester i Pontesbury, córką Roberta Corbert z Alcester i Herberty FitzHerberta:

Reginald [Rajnold] de Dunstanville (urodzony między 1110 a 1115 rokiem, zmarł 1 lipca 1175 roku), I earl Kornwalii, szeryf hrabstwa Devon, po nim potomstwo linia Kornwalijska,

Gundrada [Gundred], żyła jeszcze między 1129 a 1130 rokiem,

Rohese FitzRoy (urodzona po 1115 a 1125 rokiem, zmarł około 1176 roku), żona: Henryka I de la Pomerai (zmarł między 1156 a 1164 rokiem), lorda Berry Pomeroy

Z Nestą z Deheubarth (zmarła około 1114 roku), córką Rhysa ap Tewder, księcia Deheubarth (Walia południowa) i Gladys, córki Rhiwallona ap Cynan, księcia z Powys, żoną Geralda FitzWalter z Windsoru (zmarł przed 1136 roku), konstabla zamku Pombroke:

Henryk FitzHenry (urodzony między 1105 a 1109 rokiem [w 1103 lub w 1105 roku], zmarł około 1157 roku), po nim potomstwo FitzHenry,

Z Edytą FitzForne (zmarła w 1142 roku), córką Forna Sigurdsona, lorda Greystoke, później żona: Roberta d'Oilli z Hook Norton, konstabla zmaku w Oksfordzie:

Robert FitzEdith (urodzony zapewne między 1110 a 1115 rokiem, zmarł 31 maja 1172 roku), lord Okehampton, po nim córka,

córka FitzEdith, żona: Heliasza de Saint_Saëns, hrabiego Arques, obecnie uważa się się za nieślubną córkę Roberta II, księcia Normandii,

Maud FitzRoy (urodzona około 1091 roku, zmarła po 1128 roku), żona Conana III (urodzony pomiędzy 1093 a 1096 roku, zmarł 17 września 1148 roku), księcia Bretanii, hrabiego Nantes i Rennes,

Aline [Alix, Alice] FitzRoy (urodzona około 1099 roku, zmarła 24 kwietnia przed 1141 rokiem), żona Mateusza I de Montmorency (urodzony około 1095 roku, zmarł między 2 sierpnia a 31 grudnia 1160 roku),

Konstancja [ lub Matylda=Maud] FitzRoy, żona: Roscelina I de Beaumont (zmarł około 1176 roku), wicehrabiego de Beaumont,

córka [Eustachia?] FitzRoy, żona: Wilhelma III "Mischinus" Goët (Gouet) (zmarł po 1117 roku), seniora Montmiral,

Maud FitzEdidth (zmarła 25 listopada 1120 roku), zmarł bezpotomnie,

Matylda FitzRoy, opatka benedyktyńskiego klasztoru w Montivilliers,

Wilhelm FitzRoy de Tracy (zmarł w 1136 roku lub krótko po 1140 roku), senior de Toddington, feudalny baron de Bradninch, lord de Moretonhampstead, po nim potomstwo,

Gilbert FitzRoy (urodzony przypuszczalnie w [około] 1130 roku, zmarł po 1142 roku),

córka FitzRoy, zaręczona z Wilhelmem de Warenne, VI earla Surry, II earla Warenne,

Joanna? FitzRoy, część badaczy identyfikuje ją z Elżbietą, żona: Fergusa z Galloway (zmarł około 1136 roku),

Emma FitzRoy, żona: Guy IV de Laval (zmarł między 1130 a 1142 rokiem), seniora Laval,

córka FitzRoy, zaręczona z Hugonem FitzGervais,

Sybilla FitzRoy z Falaise, żona: Baldwina de Boullers.

Z Izabelą de Beaumont (urodzona między 1102 a 1107 rokiem, zmarła po miedzy 1172 a 1182 rokiem), córkę Roberta de Beaumont, hrabiego Meulan, I earla Leicester i Elżbiety (Izabeli), córki Hugona i "Wielkiego", hrabiego Vermandois, żona: Gilberta FitzGilberta de Clare (zmarł 6 stycznia 1147 roku), I earla Pembroke:

Izabela (Elżbieta) (urodzona zapenw w 1120 roku, zmarła?).

Z nieznanymi kochankami:

Richard (urodzony przed 1101 rokiem, zmarł w 1120 roku), earl of Suffolk,

Richilde, żona: Guillaume III Gouet, seniora de Montmirail,

Reginald FitzRoy de Mortain (urodzony między 1105 a 1110 rokiem, zmarł 1 lipca 1175 roku), zmarł bezpotomnie,

Żródła:

Henryk I Beauclerc w "WikipediA"

HENRY of England w "MedLands" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk

Henry I Beauclerc w "Worldhistory" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk

"KRÓLOWE I KRÓLOWIE WIELKIEJ BRYTANII - od Edgara do Elżbiety II - wszyscy władcy Wielkiej Brytanii"; autor: Przemysław Jaworski - Przemysław Jaworski i Wydawnictwo Novae Res, 2018.

31-07-2024

15-01-2024

29-06-2022

31-05-2021

12-10-2020

04-05-2020

30-04-2020