Henryk IX Stuart (urodzony w Rzymie, 6 marca 1725 roku, zmarł we Frascati, 13 lipca 1807 roku) herb
Syn Jakuba III Franciszka "Starego Pretendenta" Stuart, księcia Kornwalii i de Rothesay, księcia Walii, król de iure Anglii i Irlandii, król de iure Szkocji, król de iure Francji i Marii Klementyny Sobieskiej herbu Janina, córkę Jakuba Ludwika Sobieskiego herbu Janina, księcia śląskiego na Oławie.
Książę Yorku od 6 marca 1725 roku do 31 stycznia 1788 roku, kardynał-diakon Kościoła Santa Maria in Portico w Rzymie od 31 lipca 1747 roku do 16 września 1748 roku, kardynał Kościoła Santa Maria in Portico w Rzymie od 16 września 1748 roku do 12 lutego 1759 roku, archiprezbiter Bazyliki Świętego Piotra od 8 listopada 1751 roku do 13 lipca 1807 roku, kardynał-prezbiter Kościoła Santi Apostoli w Rzymie od 18 grudnia 1752 roku do 13 lipca 1761 roku, tytularny arcybiskup Koryntu od 2 października 1758 roku do 13 lipca 1761 roku, kardynał-prezbiter Kościola Santa Maria in Trastevere od 12 lutego 1759 roku do 13 lipca 1761 roku, kardynał-biskup Frascati od 13 lipca 1761 roku do 26 września 1803 roku, kardynał-prezbiter Kościoła San Lorenzo in Damaso od 24 stycznia 1763 roku do 13 lipca 1807 roku, kardynał-biskup Ostii i Velletri oraz dziekan kolegium kardynalskiego od 26 września 1803 roku do 13 lipca 1807 roku, kamerling Świętego Kolegium Kardynałów od 18 grudnia 1752 roku do 13 lipca 1807 roku, król de iure Anglii jako Henryk IX, król de iure Szkocji jako Henryk I, król de iure Irlandii jako Henryk IX, król de iure Francji jako Henryk od 31 stycznia 1788 roku do 13 lipca 1807 roku.
Ochrztu udzielił osobiście papież Benedykt XIII i otrzymał imiona Henryk Benedykt Tomasz Edward Klemens Maria Franciszka Ksawery. Jego ojciec nadał mu tytuł księcia Yorku.
Dzieciństwo i młodość spędził w rezydencji ojca w Rzymie i w Albano oraz w Bolonii, gdzie był wykształcony.
W październiku 1745 roku wyjechał do Paryża, by szukać poparcia dla kampanii jego brat księcia Karola, dla przywrócenia ich ojca na tron angielski. Uzyskał wsparcie francuski żołnierzy, artylerii i okrętów. Z powodu problemów w organizacji wyprawy i opóźnień, Henryk nigdy nie osiągnął Szkocji, gdzie wybuchło powstanie Jakobinów. Problem z dotarciem do szkocji przyczyniło się wieloletnich tarć między braćmi. W maju i czerwcu 1746 roku, książę Henryk brał udział w oblężeniu Antwerpii. W październiku powrócił do Clichy, niedaleko Paryża, gdzie wkrótce dołączył do niego brat. W czerwcu 1747 roku papież Benedykt XIV ogłosił wznieść księcia Henryka do Świętego Kolegium Kardynalskiego. Otrzymał duchowny tonsurę od Benedykta XIV w Kaplicy Sykstyńskiej, w dniu 30 czerwca 1747 roku.
3 lipca został mianowany kardynałem. 8 lipca 1747 roku otrzymał czerwony kapelusz kardynalski. 31 lipca 1747 roku otrzymał tytuł kardynała bez otrzymania tytułu subdiakonatu i diakonatu. 17 sierpnia, 1748 roku odebrał tytuł subdiakona od papieża Benedykta XIV i 25 sierpnia 1748 roku diakona. 1 września 1748 roku wyświęceny na kapłana papieża Benedykta XIV, w bazylice Ss. XII Apostoli, Rzymie. 16 września 1748 roku został arcydiakonem Carmony katedry w Sewilli, w Hiszpanii. We wrześniu 1748 roku zotał arcyprezbiterem patriarchalnej bazyliki watykańskiej oraz 8 listopada 1751 roku został prefektem Kongregacji Nauki Wiary i protektor zakonu kartuzów.
18 grudnia 1752 roku został kardynałem dziekanem Świętego Kolegium Kardynałów, i od 13 marca 1758 roku do 28 stycznia 1760 roku pełnił ten urząd. Brał udział w konklawe w 1758 roku, na którym wybrano papież Klemensa XIII.
2 października 1758 roku wybrany tytularnym arcybiskupem Corinto, a konsekrowany 19 listopada 1758 roku w Bazylice SS. XII Apostoli, w Rzymie przez papieża Klemens XIII, przy udziale kardynała Giovanniego Antonio Guadagni, biskupa Porto i kardynała Francesco Borghese, biskupa Albano. Pełnił różne urzędy w Kurii Rzymskiej, m.in. był archiprezbiterem Bazyliki św. Piotra, a od 1763 roku aż do śmierci stał na czele Kancelarii Apostolskiej. W latach 1761-1803 był biskupem Frascati, a w latach 1803-1807 był dziekanem Kolegium Kardynalskiego (kardynałem-biskupem Ostii). Pretendował do tronu Szkocji i Anglii z ramienia jakobitów jako Henryk IX (w Anglii) i Henryk I (w Szkocji).
Brał udział w konklawe w 1769 roku, przy wybrze na papieża Klemensa XIV. W 1775 roku uczestniczył w konklawe i wybrze na papieża Piusa VI. Od 9 lipca 1793 roku został opiekunem Zakonu Braci Mniejszych, Kapucynów. W 1798 roku, podczas inwazji na Rzym przez wojska napoleońskie, ze swojej szkatuły zapłacił okup, aby uniknąć grabierzy miasta przez żołnierzy francuskich. Uczestniczył w konklawe w latach 1799-1800, na który wybrano na papieża Piusa VII. 26 września 1803 roku został dziekanem Świętego Kolegium Kardynalskiego.
Doprowadzony do ubóstwa wskutek konfiskaty jego posiadłości we Francji przez jakobinów w 1798 roku i zaplaceniu ze swoich dochodów ogromnego okupu w czasie gdy wojska napoleonskie wkroczyły do Rzymu. Przez wiele lat próbował uzyskać pieniądze z wiana angielskiej babki Marii Beatrice d'Este, żony króla Jakuba II/VII. De facto rząd brytyjski wielokrotnie obiecał wypłacić ten dług Stuartom, ale nigdy faktycznie nie zrobiły. W 1799 roku jednak, książę-elektor Jerzy III Hanowerski zgodził się zapłacić Henrykowi roczną rentę w wysokości 4,000 funtów. W ostatecznym rezultacie, Henryk od 1800 roku aż do swojej śmierci (13 lipca 1807 roku) otrzymywał pensję od króla Wielkiej Brytanii Jerzego III, w zamian za przekazanie spadku księciu Walii (późniejszemu Jerzemu IV) w postaci klejnotów koronnych Stuartów i zrzeczeniu się z pretensji do tronu. Jednakże jego rezygnacja nie miała jednak mocy prawnej gdyż tylko odnośła się do jego praw osobistych, ponieważ Książę był tylko depozytariuszem korony, a nie jej właścicielem. Napoleon I, już jako cesarz, rozważał podobno wznowienie sprawy Stuartów w okresie wojny z Anglią.
Zmarł 13 lipca 1807 roku, w pałacu biskupim we Frascati. Zwłoki zostały wystawione w kościele S. Andrea della Valle, w Rzymie, gdzie odbył się pogrzeb. Pochowany został obok jego ojca i brata, w kaplicy rodziny Stuartów w Bazylice św. Piotra na Watykanie. Obecnie spoczywa w sarkofagu z czerwonego granitu zwieńczoną koroną królewską, która została zamówiona przez króla Jerzego VI w 1939 roku. Wzniesiony w 1820 roku pomnik trzech Stuartów w Bazylice św. Piotra w Rzymie, dłuta Antoniego Canovy, z napisem (po łacinie):
IACOBO III
IACOBI II MAGNAE BRIT REGIS FILIO
KAROLO EDVARDO
HENRICO DECANO PATRVM CARDINALIVM
IACOBI III FILIIS
REGIAE STIRPIS STVARDI POSTREMIS
"Jakubowi III, Jakuba II Wielkiej Brytanii króla synowi, Karolowi Edwardowi i Henrykowi dziekanowi Ojców Kardynałów, Jakuba III synom, ostatnim z królewskiego rodu Stuartów"
został częściowo ufundowany przez króla Wielkiej Brytanii Jerzego IV.
Wraz ze śmiercią Henryka Stuarta wygasła męska linia Stuartów. Prawa do korony brytyjskiej zgodnie z popieranymi przez jakobitów legitymistycznymi zasadami sukcesji przeszły na byłego króla Sardynii Karola Emanuela IV (praprawnuka siostry Karola II i Jakuba II/VII - Henrietty Anny Stuart, księżnej Orleanu).
Posiadał tytuł kardynała od chwili nominacji aż do swojej śmierci, tj. przez 60 lat i 10 dni - co daje mu najdłużej w historii kościoła katolickiego.
Żródła:
STUART OF YORK, Henry Benedict Mary Clement w "The Cardinals of the Holy Roman Church" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
Henry IX w "The Jacobite Heritage" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
Henryk Benedykt Stuart w "Wikipedia"
Jakobityzm w "MYŚL KONSERWATYWNA"
20-03-2022