Humphrey Plantagenet-Lancaster (Gâtinais-Anjou) (urodzony 3 października 1390 roku, zmarł w Bury St. Edmunds, Suffolk, 23 lutego 1447 roku) herb
Młodszy syn króla Henryka IV Plantagenet-Lancaster (Gâtinais-Anjou), króla Anglii i Marii Bohun, córki Humphreya de Bohun, VII hrabiego Hereford, VI hrabiego Essex, II barona Northampton i Joanny FitzAlan, córki Richarda FitzAlan, X hrabiego Arundel.
I książę Gloucester i hrabia Pembroke od 16 maja 1414 roku do 23 lutego 1447 roku. Regent Anglii od 31 sierpnia 1422 roku do 1437 roku. Lord Strażnik Pięciu Portów od 27 listopada 1415 roku do 20 lutego 1447 roku.
W Niderlandach, w październiku 1422 roku (per procuro), w Hadleigh, Essex, 7 marca 1423 roku (pro futuro) poślubił (rozwód 9 lipca 1428 roku) Jakobinę Wittelsbach (urodzona w Haia, Holandia Południowa, 25 lipca 1401 roku, zmarła na Zamku w Teilingen, 8 października 1436 roku), księżną Bawarii-Straubing, hrabinę Hainaut, Holandii i Zelandii, córkę Wilhelma II Wittelsbacha, księcia Bawarii-Straubing i Małgorzaty Robertyng-Capet-Valois, hrabinę Mortagne [Mortain], córki Filipa II "Śmiałego" Robertyng-Capet-Valois, księcia Burgundii. W 1428 roku poślubił Eleanor Cobham (urodzona około 1400 roku, zmarła w Peel Castle, Isle of Man, 7 lipca 1452 roku), córkę Reynalda Cobhama, III barona Sterborough i III barona Cobham i Eleanor Culpeper, córki sir Thomasa Culpepera z Rayal.
Młodszy brat króla Henryka V.
Kawalerem Orderu Podwiązki od około 1400 roku. Król Henryk V umierając w 1422 roku wyznaczył Humphreya regentem Anglii w imieniu swojego małego synka, Henryka VI. Ambitny i popędliwy książę musiał walczyć o władzę nad Anglią z członkiem Rady Regencyjnej, kardynałem Henrykiem Beaufortem. Uzbrojeni zwolennicy księcia i kardynała toczyli ze sobą regularne walki. Z biegiem czasu przewagę w tych zmaganiach zaczął uzyskiwać kardynał Beaufort, który zdobył sobie wielki wpływ na chorego na umyśle króla Henryka.
Na początku swojej regencji Humphrey uwikłał się walki w 1422 roku Jakobinę Wittelsbach, dziedziczkę hrabstw Hainaut, Holandii i Zelandii, córkę Wilhelma II, księcia Bawarii-Straubing. Podczas tego małżeństwa Jakobina raz zaszła w ciążę, ale poroniła w 1424 roku.
Małżeństwo to nie było udane, a ponadto uwikłało księcia walki o dziedzictwo żony w Niderlandach na które chęć miał także książę Burgundii Filip III "Dobry". Humphrey ostatecznie zrezygnował z walki o trzy wspomniane hrabstwa i rozpoczął starania na dworze papieskim o unieważnienie małżeństwa. W 1428 roku otrzymał upragniony rozwód, gdyż kuria papieska uznała za ważne poprzednie małżeństwo Jakobiny z Janem IV Brabanckim.
Niedługo po rozwodzie Humphrey poślubił swoją wieloletnią kochankę Eleanor Cobham, córkę Reynalda Cobhama, III barona Cobham. Humphrey i Eleanor mieli razem syna i córkę:
Artur (zmarł w 1447 roku),
Antygona, żona Henryego Greya, II hrabiego Tankerville; żona Johna d'Amancier, nie miała dzieci.
W 1441 roku stracono sekretarza Eleanor, Rogera Bolingbroke'a, jej kapelana, Johna Hunne'a, oraz Thomasa Southwella pod zarzutem uprawiania czarów w celu zabicia króla. Eleanor była sądzona pod tymi samymi zarzutami. Skazano ją na publiczną karę w Londynie, rozwiedziono z Humphreyem i zesłano na resztę życia na wyspę Man.
Skandal związany z Eleanor zrujnował pozycję Humphreya na angielskiej scenie politycznej. Wkrótce został uwięziony pod zarzutem spiskowania przeciwko królowi. Zmarł w więzieniu w niewyjaśnionych okolicznościach w 1447 roku.
Po odziedziczeniu majątku Greenwich Humphrey utworzył tam Greenwich Park a w 1428 roku rozpoczął nad brzegiem Tamizy budowę pałacu Bella Court, nazwanego później pałacem Placentia. Obecny budynek Królewskiego Obserwatorium Astronomicznego w Greenwich znajduje się w miejscu gdzie wcześniej stała tzw. "wieża księcia Humphreya". "Biblioteką księcia Humfreya" nazwana jest część Bodleian Library w Oksfordzie, gdyż większość jej księgozbioru pochodzi z darowizn księcia. Humphrey był również mecenesem literatów, m.in. poety Johna Lydgate'a.
Żródła:
Humphrey Lancaster w "WikipediA"
Humphrey of Lancaster w "Geneall" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk