Jan "z Gandawy" Plantagenet (Gâtinais-Anjou) of Lancaster (urodzony w Gandawie, 24 czerwca 1340 roku, zmarł w zamku Leicester, 3 lutego 1399 roku) herb
Trzeci syn Edwarda III Plantagenet (Gâtinais-Anjou), króla Anglii i Filipy Pépinnide-Caroling-d'Avesnes de Hainaut, córki Wilhelma III Pépinnide-Caroling-d'Avesnes, hrabiego Hainault, Holland.
I hrabia de Richmond od 20 września 1342 roku do 5 czerwca 1372 roku, I hrabia de Leicester od 23 lub 24 marca 1361 roku do 3 lutego 1399 roku, I hrabia de iure uxoris Derby i hrabia Lincoln od 23 lub 24 marca 1361 roku do 3 lutego 1399 roku, I książę Lancastre od 23 lub 24 marca 1361 roku do 3 lutego 1399 roku, regent Anglii od 22 czerwca 1377 roku do czerwca 1381 roku, książę Akwitanii od 2 mrca 1390 roku do 3 lutego 1399 roku, Lord Wielki Steward Anglii od 13 listopada 1362 roku do 3 lutego 1399 roku, król de iure uxoris Kastylii i León od 29 stycznia 1372 roku do lipca 1388 roku.
19 maja 1359 roku w opactwie w Reading poślubił Blanche Plantagenet-Lancaster (Gâtinais-Anjou) (urodzona w zamku Bolingbroke w Lindsey, 25 marca 1345 roku, zmarła w zamku w Bolingbroke, 12 września 1369 roku), córkę Henryka "of Grosmont" Plantagenet (Gâtinais-Anjou), Lorda Wielkiego Stewarda Anglii, I hrabiego Derby, III hrabiego Leicester, III hrabiego Lancaster i seniora Beaufort i Nogent, I hrabiego Lincoln i seniora Bowland, hrabiego Moray, I księcia Lancaster i barona of Halton, regenta Anglii, wiceregenta Księstwa Gaskonii i Isabel de Beaumont, córki Henryka de Beaumont, hrabiego of Buchan i Alice Comyn, tytularnego hrabiny of Buchan, Lady Beaumont. 21 września 1371 roku w Roquefort niedaleko Bordeaux poślubił Konstancję Anscarids (Anscarii)-d´Ivrea-de Mâcon-Bourgogne [Unrochides-Ivrea-de Mâcon] Kastylijską (urodzona w Castrojeriz, Burgos, w lipcu 1354 roku, zmarła w zamku w Leicester, 24 marca 1394 roku), tytularna królowa Kastylii i León, córkę Piotra I "Okrutnego" Anscarids (Anscarii)-d´Ivrea-de Mâcon-Bourgogne [Unrochides-Ivrea-de Mâcon], króla Kastylii i Marii de Padilla, córki Juana Garcíi de Padilla, I seniora de Villagera. W Katedrze w Lincoln 13 stycznia 1396 roku poślubił Catherine Roelt (urodzona w Hainaut, być może 25 listopada około 1350 roku, zmarła w Lincoln, 10 maja 1403 roku), córkę Payne Roelt (Paen/Pain/Paon) Roelt (Roet, Rouet, Roët) (Sir Gillesa de Roet).
Miał on ogromny wpływ na politykę angielską podczas rządów swego bratanka - Ryszarda II.
Jego legalni potomkowie, zwani Lancasterami (synowie jego pierwszej żony Blanki przez pewien czas rządzili Anglią, byli to: Henryk IV, Henryk V i Henryk VI. Jego nieślubni potomkowie ze związku pozamałżeńskiego z Katarzyną Swynford, zwani Beaufortami wżenili się w rodzinę Tudorów, która również rządziła Anglią począwszy od Henryka VII Tudora.
Kiedy Jan zmarł w 1399 roku, jego ziemie zostały włączone do korony, a w 1398 roku król Ryszard II wygnał z kraju syna Jana - Henryka Bolingbroke'a. Bolingbroke wrócił, obalił niepopularnego króla i sam został królem - rządził Anglią w latach 1399-1413.
Od 1343 do 1372 roku tytułował się hrabią Richmond. Po śmierci swojego teścia, Henryka "Grosmonta", Jan odziedziczył połowę jego ziem, tytuł hrabiego Lancaster, Leicester, Lincoln i Derby, oraz miano największego posiadacza ziemskiego w północnej Anglii. Resztę ziem teścia otrzymał po śmierci swojej szwagierki, Matyldy, 10 kwietnia 1362 roku.
13 listopada 1362 roku Edward III nadał synowi tytuł księcia Lancaster. Jan został również Lordem Wielkim Stewardem. Lancaster miał wówczas ustabilizowaną sytuację majątkową, posiadając co najmniej 30 zamków w swoich posiadłościach w Anglii i Francji. Jego dwór był często porównywany pod względem rozmiarów i organizacji z dworami królewskimi.
Ambicje książę Lancaster również miał królewskie. Długo jednak musiał czekać aby zacząć odgrywać znaczącą rolę polityczną. Dopiero śmierć jego najstarszego brata, Edwarda, księcia Walii (zwanego później "Czarnym Księciem"), w 1376 roku uczyniły z Lancastera ważną postać na angielskiej scenie politycznej. Popierał poglądy Johna Wyclifa, prawdopodobnie aby ograniczyć wzrastającą świecką rolę kleru. Lancaster miał jednak niewielki wpływ na politykę. Przede wszystkim nie miał wielkich doświadczeń wojennych, w przeciwieństwie do ojca i brata, którzy byli bohaterami ludu w związku z ich sukcesami w wojnie stuletniej. Na ich tle dorobek militarny Jana prezentował się bardzo słabo. Książę brał udział w zwycięskiej bitwie pod Najera, ale jego późniejsze militarne przedsięwzięcia, jak łupieski rajd w 1373 roku., czy wyprawa na Kastylię w 1386 roku, kończyły się niepowodzeniami.
Król Edward III zmarł w 1377 roku i tron objął 10-letni bratanek Jana, Ryszard II, syn "Czarnego Księcia". Wpływy Lancastera znacznie wzrosły i nie obyło się bez oskarżeń, że książę chce zagarnąć tron dla siebie. Za czasów swoich rządów Lancaster podjął wiele niepopularnych decyzji dotyczących podatków, co przyczyniło się w 1381 roku do wybuchu powstania Wata Tylera, podczas którego zbuntowani chłopi zniszczyli londyński pałac księcia - Savoy Palace.
W kolejnych latach, wraz z dojściem Ryszarda do lat sprawnych, Lancaster zaczął szukać innego ujścia dla swych ambicji. W 1386 roku opuścił Anglię, aby walczyć o tron królestwa Kastylii dla swojej żony, poślubionej w 1371 roku Konstancji. Na kastylijskim froncie nie odniósł sukcesów i w 1389 roku powrócił do Anglii, gdzie pośredniczył między królem Ryszardem a jego zbuntowanymi baronami. Jego działania przyczyniły się do kilkuletniego okresu pokoju w królestwie, dzięki czemu Lancaster zyskał sporą sympatię w społeczeństwie. W 1390 roku otrzymał tytuł księcia Akwitanii.
Zmarł z przyczyn naturalnych 3 lutego 1399 roku w swoim zamku w Leicester. Został pochowany w alabastrowym grobie zaprojektowanym przez Henry Yevele, w nawie pod chórem, w katedrze św. Pawła w Londynie, obok swojej pierwszej żony Blanki.
Z pierwszego małżenstwa z Blanką miał czterech synów i trzy córki. Z drugiego małżeństwa z Konstancją Kastylijską, miał dwoje dzieci - jednego syna i jedną córkę. Z trzeciego małżeństwa z Katarzyną Roelt-Swinford miał trzech synów i jedną córkę. Ponadto posiadał potomstwo z nieprawego łoża, z Marią Saint Hilaire:
Blanche of Lancaster, żona Sir Thomas Morieux.
Żródła:
Jan z Gandawy w "WikipediA"
"KRÓLOWE I KRÓLOWIE WIELKIEJ BRYTANII - od Edgara do Elżbiety II - wszyscy władcy Wielkiej Brytanii"; autor: Przemysław Jaworski - Przemysław Jaworski i Wydawnictwo Novae Res, 2018.
15-01-2024
13-10-2020