Adelajda Matylda "Cesarzowa" FitzRobert (urodzona w Winchester, 7 lutego 1102 roku, zmarla w Notre Dame w Rouen we Francji, 10 września 1167 roku lub w 1169 roku) herb
Córka Henryka I "Pięknego Kleryka" FitzRobert, króla Anglii, księcia Normandii i Edith (Matildy) Canmore, córki Malcolm III Canmore, króla Szkocji.
Królowa Anglii od 2 lutego (faktycznie od 7 kwietnia) 1141 roku do 11 listopada 1141 roku, współwładczyni Niemiec od 7 stycznia 1114 roku do 23 maja 1125 roku, przewodnicząca Sądu Królewskiego, Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego od 1117 roku do 1118 roku, namiestniczka (Stadholder) Włoch, Najwyższa Dowódczyni Armii i Zwierzchniczka Dworu Królewskiego od 1119 roku, posiadaczka cesarskich insygniów Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego od 23 maja 1125 roku, de facto suwerenna księżna Normandii od 1135 roku do 1150 roku.
W Mainz, 6 stycznia 1114 roku (per procuro), w Wormacji, 21 stycznia 1114 roku (pro futuro) poślubiła Henryka V Salickiego (urodzony prawdopodobnie w Goslar, Saksonia, 11 sierpnia 1081 roku, zmarł w Utrecht, 23 maja 1125 roku), król Niemiec i Italii, cesarza rzymskiego. 17 czerwca 1128 roku w Le Mans poślubiła Geoffroy (Godfryda) V "Pieknego, Plantagenêta" Gâtinais-Anjou (urodzony w Anjou, 23 sierpnia 1113 roku, zmarł w Château du Loir, 7 września 1151 roku), hrabiego d'Anjou, Touraine i Maine, księcia Normandii.
Urodziła się w luty (najprawdopodobniej 7-go) 1102 roku w Winchester lub w Londynie. Ostatnie badania wskazują jednak, że stało się to najprawdopodobniej w królewskim pałacu w Sutton Courtenay w hrabstwie Berkshire. Na chrzcie otrzymała imię Adelajda. Jako ośmiolatka została zaręczona z cesarzem Niemiec Henrykiem V. W 1110 roku została wysłana na dwór niemiecki. Odebrała w Niemczech staranne wykształcenie. 7 stycznia 1114 roku w Wormacji, w wieku 12 lat, została wydana za mąż za Henryka i ukoronowana na królową Niemiec. Wtedy to przybrała imię Matylda. Była kobietą o bardzo silnym charakterze, niemalże arogancką. Zawsze chadzała własnymi drogami i z trudem zdobywała przyjaciół. Para cesarska nie miała żyjących dzieci. Kronikarz Hermann z Tournai napisał, że cesarzowa urodziła dziecko, które żyło tylko kilka chwil. W marcu 1116 roku towarzyszyła mężowi w podróży do Toskanii i Rzymu. W czasie nieobecności cesarza pełniła funkcję regentki. W latach 1117-1118 była przewodniczącą Sądu Królewskiego. W 1117 roku ukoronowano ją w Rzymie na cesarzową. W 1119 roku została mianowana przez męża namiestniczką Włoch, Najwyższą Dowódczynią Armii i Zwierzchniczką Dworu Królewskiego. Cesarstwem Niemieckim współwładała z nim w okresie od 1114 roku do 1125 roku. Cesarz Henryk V zmarł bezpotomnie 23 maja 1125 roku. Przez jakiś czas w tym roku wdowa po nim była posiadaczką cesarskich insygniów Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Matylda wróciła do Anglii, by potwierdzić swe prawa do jej tronu jako jedyne prawe dziecko Henryka I. Jej jedyny prawowity brat, Wilhelm Adelin, zginął w 1120 roku. Baronowie w kwietniu 1127 roku przysięgli jej wierność, ale nie byli zadowoleni z tego, że będzie nimi rządzić kobieta. Szczególnie obawiali się jednej rzeczy. 22 maja lub 17 czerwca 1128 roku w katedrze Le Mans we Francji Matylda powtórnie wyszła za mąż za Gotfryda V "Pięknego", hrabiego Andegawenii i Maine z dynastii Plantagenetów. Para ta miała trzech synów: Henryka II (przyszłego króla Anglii), Gotfryda (przyszłego hrabiego Andegawenii) i Wilhelma (przyszłego hrabiego Poitou).
Andegaweńczycy przez długi czas byli wrogami Normanów w północnej Francji. Myśleli, że jeśli Matylda zasiądzie na tronie, to jej mąż zostanie królem. Małżonkowie nie byli szczęśliwi i Matylda już w 1129 roku udała się na dwór ojca. Do Andegawenii wróciła już w 1132 roku. Dwa lata później przyszedł na świat jej pierwszy syn, Henryk. W 1134 roku urodziła Gotfryda. Poród był bardzo ciężki i o mały włos nie skończył się śmiercią Matyldy. Jej ostatni i ulubiony syn Wilhelm urodził się już w 1136 roku. W latach 1135-1150 była de facto suwerenną księżną Normandii. 1 grudnia 1135 roku zmarł król Anglii Henryk I, ojciec Matyldy. Matylda przebywała wtedy w Andegawenii. Swe pretensje do tronu zgłosił Stefan z Blois, siostrzeniec zmarłego monarchy. Normańscy baronowie wkrótce stanęli po jego stronie. Zrobili to także papież Innocenty II, arcybiskup Canterbury Aethelnoth i arcybiskup Yorku Thurstan. Mimo sukcesów Stefana w Anglii, cesarzowa utrzymała się u władzy w Normandii. W 1137 roku odparła atak wojsk Stefana. Do maja 1138 roku Matylda nie miała silnych sojuszników w swej walce. Wtedy to poparcia udzielili jej Robert z Gloucester, nieślubny syn Henryka I i przyrodni brat Matyldy, oraz Dawid I, król Szkocji. Ten ostatni w sierpniu 1138 roku najechał na Anglię. Pokonał go wtedy arcybiskup Yorku. Robert i Matylda wylądowali w Anglii we wrześniu 1139 roku Robert udał się do Bristolu, a Matylda wkrótce do niego dołączyła. Przez następne 8 lat toczyła się w Anglii wojna domowa.
Matylda szybko opanowała zachodnią część Anglii i uzyskała poparcie większości biskupów angielskich. Stefan z Blois popełnił wiele błędów i zraził do siebie wielu sojuszników. Jego przeciwniczka okazała się bardziej przebiegła i bezwzględna. Gdy została schwytana przez siły Stefana, ten wypuścił ją. Jak się wkrótce okazało - ona nie była dla niego aż tak wspaniałomyślna. Godzina Matyldy nadeszła po tym, gdy 2 lutego 1141 roku Stefan przegrał bitwę pod Lincoln i dostał się do jej niewoli. Został poniżony i skuty łańcuchami. Cesarzowa w ciągu miesiąca zyskała poparcie Henryka, biskupa Winchester (brata Stefana). Ten pozwolił jej zająć kasę królewską. Przybyła do Londynu kilka tygodni później i w kwietniu 1141 roku proklamowała się "Panią Anglików". Wtedy też rada kościelna uznała ją za królową Anglii. Zostały podjęte przygotowania do jej koronacji, która jednak nigdy się nie odbyła. Władczyni niebawem stała się bardzo niepopularna. Podniosła podatki od całej szlachty, później zaproponowała unieważnienie statusu komuny, który nadal Londynowi Stefan. Pozwalało to zatrzymywać miastu podatki w swych własnych rękach i przeznaczać na własne potrzeby. Matylda pragnęła dostępu do tych pieniędzy. Popularność Matyldy gwałtownie spadła w Londynie. Matylda, żona Stefana, zebrała swe własne wojska pod Kentem. Cesarzowa w czerwcu 1141 roku, w wigilię swej koronacji, musiała ratować się ucieczką do Oxfordu wobec buntu londyńczyków. Spędziła kilka tygodni w oblężonym Winchester. 1 listopada 1141 roku do niewoli dostał się Robert z Gloucester, jej przyrodni brat i głównodowodzący wojsk. Musiała wymienić go za Stefana, uwięzionego w Bristolu. Ten ostatni już w listopadzie 1141 roku został przywrócony na tron Anglii. Rok później Matylda została oblężona w Oxfordzie. Uciekła z tamtejszego zamku przez okno pod białym przebraniem podczas śnieżycy. Udała się do Abingdon lub Wallingford. Potem uciekła w trumnie z zamku Devizes. Wierne jej siły odniosły jeszcze kilka zwycięstw w następnych miesiącach. Prawdziwym ciosem była dla niej i jej sprawy śmierć Roberta z Gloucester, który zmarł w październiku 1147 roku. Na wiosnę 1148 roku Matylda wróciła do Normandii.
Nigdy już nie wróciła do Anglii. Walczyła jeszcze o tron angielski dla własnego syna. I tym razem zwyciężyła. W 1153 roku zmarł jedyny syn i następca Stefana, Eustachy IV z Boulogne. Najstarszy syn monarchini w tym samym czasie najechał na południową Anglię. Jeszcze w tym samym roku doszło do zawarcia układu z Wallingford, w którym Matylda zabezpieczyła swemu synowi Henrykowi następstwo tronu w Anglii po śmierci Stefana. Ten ostani zmarł 25 października 1154 roku i następnym władcą Anglii został jej syn, Henryk II. Matka do końca życia była jego bliską doradczynią. Ostatnie lata życia spędziła na swym dworze w Rouen. Pośredniczyła w sporach między dwoma najstarszymi synami. Do śmierci Gotfryda w 1158 roku trzy razy toczyli między sobą wojny. Całkiem inaczej wyglądały stosunki Henryka z najmłodszym bratem Wilhelmem. Ten nie uzyskał zgody Tomasza Becketta, arcybiskupa Canterbury, na swe małżeństwo z dziedziczką hrabstwa Surrey i udał się na dwór matki. Zmarł tam w 1164 roku ku jej rozpaczy. Matylda władała trzema językami: francuskim, niemieckim i łaciną. Do końca życia tytułowała się cesarzową. Cesarzowa zmarła w 1167 roku w Notre Dame w Rouen we Francji. Jest pochowana w opactwie Fontevrault (Bec) w Normandii.
Henryk V i Matylda nie posiadali potomstwa.
Godfryd i Matylda mieli razem trzech synów:
Henryk II "FitzEmpress" (urodzony 5 marca 1133 roku, zmarł 6 lipca 1189 roku), hrabia Andegawenii, król Anglii, po nim potomstwo,
Godfryd VI "Grabaty" FitzEmpress (urodzony 3 czerwca 1134 roku, zmarł 27 lipca 1158 roku), hrabia Andegawenii, Maine i Nantes, wielki seneszal Francji, zmarł bezpotomnie,
Wilhelm FitzEmpress de Poitou (urodzony 22 lipca 1136 roku, zmarł 30 stycznia 1164 roku), hrabia Poitou, po nim potmstwo.
Żródła:
Matylda Angielska "Kobiety w polityce"
"Słownik władców świata" - Małgorzata Hertmanowicz-Brzoza, Kamil Stepan, Kraków 2005.
Matylda (cesarzowa) w "WikipediA"
MATILDA w "MedLands" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
Matilda von England w "Worldhistory" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
Matilda, queen of England w "Geneall" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
12-12-2023
23-05-2023
26-06-2022
01-08-2020