Richard "twórca Królów" Neville (urodzony w Middleham 22 listopada 1428 roku, zginął w bitwie pod Barnet 14 kwietnia 1471 roku) herb
Syn Richarda Neville'a, V hrabiego Salisbury i Anne Montacute, córki Thomasa Montacute, IV hrabiego Salisbury.
XVI hrabia Warwick iure uxoris od 3 stycznia 1448 roku do 14 kwietnia 1471 roku, VI hrabia Salisbury suo iure od 9 grudnia 1462 roku do 14 kwietnia 1471 roku. Regent Anglii od 5 października 1470 roku do 11 kwietnia 1471 roku. Dziedziczny szeryf Worcestershire i dziedziczny szambelan Skarbu od 1450 roku do 14 kwietnia 1471 roku. Członk Tajnej Rady od 6 grudnia 1453 roku do 20 listopada 1459 roku. Kapitan Calais od 1455 roku do 20 listopada 1459 roku. Gubernator Wysp Normandzkich od 1460 roku do 12 marca 1470 roku. Konstabl zamku Dover i Lord Strażnik Pięciu Portów od 1461 roku do 14 kwietnia 1471 roku. Lord Wielki Admirał od 1470 roku do 14 kwietnia 1471 roku. Lord Wielki Szambelan od stycznia 1461 roku do 12 marca 1470 roku. Strażnik Wschodnich i Zachodnich Marchii od lipca 1461 roku do 12 marca 1470 roku.
Poślubił w 1434 roku Anne II (Elizabeth) de Beauchamp (urodzona w Caversham Castle w hrabstwie Oxfordshire (obecnie Berkshire) 13 lipca 1426 roku, zmarła w Beaulieu 20 września 1492 roku), XV hrabinę of Warwick, córkę Richarda de Beauchamp, XIII hrabiego Warwick i Isabel le Despenser, córki Thomasa le Despenser, I hrabiego Gloucester.
Jego młodszym bratem był John Neville, I markiz Montagu, przez krótki czas hrabia Northumberland. Ciotka Richarda, Cecylia Neville, poślubiła księcia Yorku i była matką króla Edwarda IV.
Zwany "Twórcą królów" (The Kingmaker), jeden z najbogatszych i najbardziej wpływowych ludzi w Anglii niebędących członkami rodziny królewskiej. Jedna z najważniejszych postaci Wojny Dwóch Róż.
Po matce Richard odziedziczył hrabstwo Salisbury, które jednak przejął dopiero po śmierci ojca. Od 1449 roku był w prawach żony XVI hrabią Warwick. Był więc posiadaczem licznych włości w Midlands i Marchiach Walijskich.
6 sierpnia 1445 roku przyszły hrabia Warwick został pasowany na rycerza. Wkrótce otrzymał swoje pierwsze urzędy. W 1446 roku został jednym ze strażników zamku Carlisle i Marchii Zachodnich na pograniczu szkockim. Był nim ponownie w 1453 roku. W 1450 roku został dziedzicznym szambelanem Skarbu. W latach 1450-1470 był dziedzicznym szeryfem Worcestershire. W 1453 roku został członkiem Tajnej Rady. W 1455 roku został kapitanem Calais, ostatniej angielskiej enklawy na kontynencie.
W rozpoczynającej się właśnie wojnie dwóch róż Warwick, wraz z ojcem, stanął po stronie yorkistowskiego pretendenta do tronu, Ryszarda, księcia Yorku. Wiosną 1455 roku Warwick, York i Salisbury zebrali swoje wojska w Leicester. Następnie ruszyli przeciwko wojskom Lancasterów. 22 maja 1455 roku wygrali bitwę pod St Albans. Do wygranej walnie przycznił się Warwick, który uderzył swoimi oddziałami na tyły wojsk lancasterskich. W wyniku bitwy król Henryk VI Lancaster dostał się do niewoli, a York został faktycznym władcą kraju. W następnych latach Warwick przebywał głównie w Calais. W latach 1458-1459 prowadził działania morskie przeciwko statkom hiszpańskimi i hanzeatyckim.
Tymczasem wpływ na męża odzyskała królowa Małgorzata. Stronnictwo Lancasterów odbudowało siły i w czerwcu 1459 roku odzyskało wpływ na rządy. Wojna została wznowiona. Warwick szybko powrócił z Francji. Yorkowie wygrali bitwę pod Blore Heath, ale niedługo później ponieśli ciężką klęskę pod Ludford Bidge. W bitwie tej o zwycięstwie Lancasterów przesądziła dezercja oddziałów z Calais przyprowadzonych przez Warwicka. Po tej klęsce Warwick (razem ze swoim ojcem i synem Yorka, hrabią Marchii) uciekł do Calais. 20 listopada 1459 roku został pozbawiony wszystkich urzędów. Tymczasem zbierał w Calais armię i 26 czerwca 1460 roku na czele 2000 ludzi wylądował w Sandwich.
Jego siły rosły w miarę zbliżania się do Londynu. Kiedy Warwick 2 lipca wkraczał do miasta miał pod swoimi rozkazami 20 do 30 tys. ludzi. Następnie ruszył do Northampton, gdzie zbierała się armia Lancasterów. Bitwa rozpoczęła się 10 lipca o 14.00. Po kilku godzinach zakończyła się pogromem armii lancasterskiej. Jej dowódca, książę Buckingham, zginął, a król Henryk VI dostał się do niewoli. Po bitwie Warwick pozostał w Londynie i nie brał udziału w bitwie pod Wakefield, która zakończyła się klęską yorkistów i śmiercią zarówno księcia Yorku jak i hrabiego Salisbury.
Pretensje ojca do tronu przejął hrabia Marchii, późniejszy Edward IV. Tymczasem armia lancasterska, podbudowana zwycięstwem pod Wakefield, ruszyła na Londyn. Warwick postanowił zagrodzić jej drogę. Zabrał ze sobą Henryka VI. 22 lutego 1461 roku poniósł jednak ciężką klęskę pod St Albans. Warwick wycofał się z 4000 ludzi do Chipping Norton w Oxfordshire. Lancasterowie odbili króla Henryka. Tam połączył się z oddziałami Edwarda i 2 marca wspólnie wkroczyli do Londynu, gdzie Edward został okrzyknięty królem. Wkrótce potem Edward i Warwick ruszyli za Lancasterami do Yorkshire. 28 marca Warwick stoczył nierozstrzygniętą bitwę pod Ferrybridge, w której został ranny (strzała trafiła go w nogę).
Do decydującej bitwy doszło w Niedzielę Palmową 29 marca pomiędzy wioskami Towton i Saxton w Yorkshire. Warwick dowodził wówczas prawą flanką wojsk Yorków. "Najkrwawsza bitwa stoczona na angielskiej ziemi" trwała kilka godzin i zakończyła się pogromem armii Lancasterów. Wprawdzie wyżsi dowódcy przeciwnika umknęli z pola bitwy, podobnie jak król i królowa, ale panowanie Edwarda IV było już wówczas niezagrożone.
Po zwycięstwie Warwick otrzymał wiele zaszczytów i godności. W 1460 roku został gubernatorem Wysp Normandzkich i kawalerem Orderu Podwiązki. W 1461 roku został konstablem zamku Dover i Lordem Strażnikiem Pięciu Portów. W styczniu 1461 roku został Lordem Wielkim Szambelanem. W lipcu 1461 roku został strażnikiem Wschodnich i Zachodnich Marchii na pograniczu szkockim. Jego ambicje sięgały jednak wyżej. Spodziewał się być faktycznym władcą Anglii z Edwardem IV jako jego marionetką. Rychło jednak spotkał go zawód.
Przed pierwsze lata rządów Edwarda IV Warwick faktycznie rządził krajem. Pierwszy cios spadł na niego w 1464 roku. Hrabia prowadził negocjacje z popierającą Lancasterów Francją i był bliski uzyskania porozumienia. Miało ono zostać przypieczętowane małżeństwem Edwarda IV z jedną z francuskich księżniczek. Kiedy Warwick zakomunikował o tym Edwardowi ten początkowo wyraził radość z takich rozstrzygnięć, ale wkrótce poinformował hrabiego, że od sześciu miesięcy jest już żonaty. Jego żoną została Elżbieta Woodville, córka parweniusza, Richarda Woodville'a. Wkrótce na dworze królewskim zaroiło się od krewniaków królowej, którzy zaczęli wywierać coraz większy wpływ na Edwarda IV. Nie podobało się to Warwickowi, nie podobało się również bratu króla, księciu Clarence, który wkrótce stał się sojusznikiem Warwicka i pojął za żonę jego najstarszą córkę.
Warwick i Clarence przez kilka lat spiskowali przeciwko królowi rozsiewając pogłoski, jakoby był on nieślubnym synem. Do otwartego buntu doszło w 1469 roku. Wiosną tego roku na północy zbuntował się niejaki Robin z Redesdale. Później okazało się, że był to jeden z dowódców Warwicka, sir William Conyers. Warwick przekonał króla, że rebelia będzie łatwa do stłumienia i Edward wyruszył na północ z niewielkimi siłami. Po przybyciu na miejsce zorientował się, że ma jednak zbyt małe siły i postanowił zaczekać na posiłki prowadzone przez hrabiego Pembroke. 12 lipca Warwick i Clarence ogłosili swoje poparcie dla rebelii. 18 lipca Warwick opuścił Londyn i ruszył na północ. 26 lipca wygrał bitwę pod Edgecote Moor. Pembroke został ścięty a Edward IV dostał się do niewoli.
Terez jednak zaczęły się komplikować. Większość baronów dochowała wierności Edwardowi IV (wśród nich był brat Warwicka, markiz Montagu). Brat króla, książę Gloucester, zebrał armię i uwolnił Edwarda. Po kilku miesiącach podchodów 12 marca 1470 roku armia Warwicka poniosła klęskę niedaleko Emipingham w hrabstwie Rutland. Miejsce bitwy zyskało miano Pola Zgubionych Płaszczy (Lose-coat Field), które to płaszcze miały zostać zgubione przez uciekających ludzi Warwicka. Hrabia wraz z Clarence'em uciekli do Francji.
We Francji w sprawę wmieszał się król Ludwik XI, który doprowadził do sojuszu między Warwickiem a królową Małgorzatą. Sojusz został umocniony małżeństwem młodszej córki Warwicka z synem Małgorzaty, Edwardem Westminsterem. Jesienią 1470 roku Warwick wylądował w Anglii. Edward i jego brat Ryszard, książę Gloucester, uciekli do Burgundii. Warwick wkroczył do Londynu i przywrócił tron Henrykowi VI.
Tymczasem Edward IV uzyskał poparcie księcia Burgundii Karola ":Zuchwałego" i 14 marca 1471 roku powrócił do Anglii. Wkrótce zajął Londyn. Warwick przebywał w tym czasie w Coventry, gdzie zbierał armię. Do decydującej bitwy dosżło 14 kwietnia pod Barnet. Bitwa zakończyła się pogromem armii Lancasterów. Warwick i jego brat, markiz Montagu, zginęli na polu bitwy. Ich nagie ciała położono na posadzce opactwa westminsterskiego by unaocznić wszystkim kres potęgi domu Neville'ów.
Żródła:
Richard Neville w "WikipediA"
Richard de Neville w "Geneall" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk