Artur I "Pogrobowiec" Plantagenet (urodzony na zamku w Nantes, 29 marca 1187 roku, zmarł w Rouen lub w Cherburgu, 3 kwietnia 1203 roku) herb
Syn Godfryd II Plantagenet, książę de iure uxoris Bretanii i i Konstancji de Penthievre, księżnej Bretanii, hrabiny Rennes i Nantes, córki Conana IV "Młodszego" de Penthievre, księcia Bretanii i hrabiego Richmond.
Książę Bretanii od 29 marca 1187 roku (faktycznie od września 1201 roku) do 3 kwietnia 1203 roku, następca angielskiego tronu od 1190 roku do 6 kwietnia 1199 roku, hrabia Andegawenii i earl Richmond od 18 kwietnia 1199 roku do 3 kwietnia 1203 roku, pretendent i dziedzic do tronu Anglii, Bretanii, Andegaweni i Poitou od maja 1200 roku do 3 kwietnia 1203 roku.
Urodził się 29 marca 1187 roku na zamku w Nantes i - jako pogrobowy syn Gotfryda, syna króla Anglii - Henryka II Plantageneta - od urodzenia był księciem Bretanii.
Podczas pobytu króla Anglii Ryszarda "Lwie Serce" na III krucjacie, Konstancja ogłosiła Bretanię niepodległą i w 1196 roku zrzekła się korony na rzecz Artura.
W 1190 roku Ryszard "Lwie Serce" ustanowił go następcą angielskiego tronu i w tym celu dokonał jego zaręczyn z nieznaną z imienia córką Tankreda z Lecce, króla Sycylii. Po śmierci króla Ryszarda 6 kwietnia 1199 roku tron objął jednak młodszy brat zmarłego, Jan "bez Ziemi", ale francuska szlachta odmówiła uznania go królem - woleli Artura, który złożył hołd lenny z Bretanii, królowi Francji Filipowi II Augustowi i został przezeń pasowany na rycerza (Artur zresztą został ogłoszony przez Ryszarda następcą tronu na Sycylii w marcu 1191 roku, ale król wycofał się z tego postanowienia w 1194 roku). W odpowiedzi na to posunięcie Jan w 1202 roku najechał na Francję.
18 kwietnia 1199 roku, z poparciem króla francuskiego Filipa II Augusta, Artur przyjął tytuł hrabiego Andegawenii i earla Richmond. Podpisany przez Jana i Filipa II w maju 1200 roku w Goluet traktat pokojowy, uznający prawa starszego Plantageneta zarówno do tronu Anglii, jak i do Bretanii oraz Andegawenii i Poitou, poskutkował opuszczeniem przez Artura dworu paryskiego.
Między 14 a 30 kwietnia 1202 roku na mocy układu z królem Filipem II Augustem, został zaręczona z jego córką Marią de France, córka króla Francji i jego trzeciej żony Agnes von Andechs-Merano.
Artur zaatakował Poitou. Tam 31 lipca 1202 rou zaskoczył go Jan "bez Ziemi" pod zamkiem Mirebeau (gdzie Artur oblegał swoją babkę - Eleonorę Akwitańską), wziął młodzieńca do niewoli i uwięził w Falaise (jego strażnikiem był Hubert de Burgh). W tym samym czasie siostra Artura - Eleonora została również pojmana i uwięziona w Corfe. W następnym roku przeniesiono go do Rouen (tam strażnikiem był Wilhelm de Braose) - tu najprawdopodobniej 6 kwietnia 1203 roku Artur zniknął bez śladu. Zapewne został zamordowany z jego polecenia (wedle jednej z wersji - osobiście przez Jana) 3 kwietnia 1203 roku w Rouen lub w Cherburgu; pewne jest, że zaginął przed Wielkanocą 1203 roku. Ciało księcia złożono w Normandii: albo w katedrze Notre-Dame w Rouen, albo w opactwie benedyktynów (później oliwetów) pod tym samym wezwaniem w Bec.
Wokół tajemniczej śmierci Artura narosło wiele hipotez. Jedna z nich głosi, że strażnicy bali się wyrządzić młodemu księciu jakąkolwiek szkodę, więc został on zabity osobiście przez króla Jana, a jego ciało wrzucono do Sekwany. Roczniki Margam tak opisują śmierć księcia:
Po tym, jak król Jan pojmał księcia Artura, trzymał go w więzieniu żywego, ale później, w zamku Rouen, po obiedzie w czwartek przed Wielkanocą, kiedy król był pijany i w mocy szatana (ebrius et daemonio plenus), udusił on księcia własnymi rękoma, po czym przywiązawszy do jego ciała ciężki kamień, wrzucił je do rzeki Sekwany. Ciało zostało odkryte przez rybaka, po tym, jak zaplątało się w jego sieci. Wyciągnięte na brzeg zostało rozpoznane. Urządzono mu, w obawie przed gniewem tyrana, sekretny pogrzeb w opactwie Bec zwany Norte Dame de Pres.
De Braose pozostawał długo w zaszczytach u króla po śmierci Artura. Był więc uznawany za wspólnika zbrodni. Żona Wilhelma, Maud, oskarżyła pewnego razu króla o zabicie księcia Bretanii. Ona i jej najstarszy syn zostali za to uwięzieni i zagłodzeni. De Braose uciekł do Francji, gdzie miał opublikować historię śmierci Artura, ale dokument ów zaginął.
Żródła:
"KRÓLOWE I KRÓLOWIE WIELKIEJ BRYTANII - od Edgara do Elżbiety II - wszyscy władcy Wielkiej Brytanii" - autor: Przemysław Jaworski - Przemysław Jaworski i Wydawnictwo Novae Res, 2018
Artur z Bretanii w "Wikipedia"; tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
ARTHUR de Bretagne w "Medievan Lands"; tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
06-07-2022
04-07-2022