Franciszek III Robertyng-Capet-Valois-d'Orleans-Angoulęme (urodzony w Amboise, 28 lutego 1518 roku, zmarł na zamku w Tournon-sur-Rhône, 10 sierpnia 1536 roku) herb
Najstarszy syn Franciszka I Robertyng-Capet-Valois-d'Orleans-Angoulęme, Delfina (hrabiego) Delfinatu i hrabiego of Albon, króla Francji, hrabiego d'Angoulęme i księcia de Valois, para Francji, hrabiego de Civray-en-Poitou, barona de Fere-ne-Tardenois, księcia d'Orléans, de Romorantin, księcia Mediolanu, księcia de jure uxoris Bretanii i Klaudii Robertyng-Capet-Valois-d'Orleans, księżnej Bretanii i Berry, hrabiny suo iure Blois, Ast, Coucy, Montfort, Richemont, Estampes i Vertus, córki Ludwika XII Robertyng-Capet-Valois-d'Orleans, księcia d'Orléans, hrabiego de Blois, hrabiego de Valois i para Francji, księcia Mediolanu, hrabiego d'Asti, tytularnego cesarza Bizancjum, delfina Viennois, króla Francji, króla Neapolu, księcia iure uxoris Bretanii, tytularnego króla Sycylii i Jerozolimy.
Delfin Francji, Delfin (hrabia) Delfinatu i hrabia of Albon, książę Bretanii od 20 lipca 1524 roku do 10 sierpnia 1536 roku.
5 października 1518 roku w Greenwich poślubił per procura (zerwane zaręczyny) Marię I "Katolicką" Tudor (urodzona w Londynie, w pałacu de Greenwich, 8 lutego 1516 roku, zmarła w Londynie, w pałacu de Saint James, 17 listopada 1558 roku), królową Anglii i Irlandii, Francji, Kastylii, Leonu, Aragonii, Neapolu i Sycylii, Obrończyni Wiary, córkę Henryka VIII Tudora, króla Anglii, Irlandii i Katarzyny Trastámara (Robertyng-Capet-Bourgogne-d'Aragona), córki Ferdynanda III "Katolickiego" Trastámara (Robertyng-Capet-Bourgogne-d'Aragona), króla Aragonii i Izabeli I "Służebnicy Bożej, Katolickiej" Trastámara, królowej Kastylii i Leonu.
Po narodzinach syna król Franciszek powiedział, że jest on pięknym delfinem, który będzie najpiękniejszym dzieckiem jakie można sobie wyobrazić. Królowa Klaudia powiedziała natomiast: "Przekażcie królowi, że jest on (tzn. delfin) piękniejszy niż on sam". Chrzest dziecka, które w chwili urodzin otrzymało tytuł delfina Francji, odbył się 25 kwietnia 1519 roku na zamku Amboise. Dekoracje na te uroczystości zaprojektował specjalnie sprowadzony na tę okazję Leonardo da Vinci.
Franciszek wcześnie stracił matkę. Zmarła ona już w 1524 roku, kiedy jej najstarszy syn miał 6 lat. Franciszek odziedziczył wówczas po matce tytuł księcia Bretanii. 14 sierpnia 1532 roku w Rennes został oficjalnie koronowany na księcia Bretanii.
Rok po śmierci Klaudii król Franciszek I przegrał bitwę pod Pawią z wojskami cesarza rzymskiego i króla Hiszpanii Karola V Habsburga. Przez rok był więziony w Madrycie. W 1526 roku odzyskał wolność po podpisaniu korzystnego dla cesarza traktatu. Wedle postanowień pokoju madryckiego z 14 stycznia 1526 roku, dla zabezpieczenia wykonanie jego postanowień, Karol zażądał od Franciszka I wydania mu dwóch najstarszych synów króla Francji - Franciszka i jego młodszego brata Henryka.
15 marca 1526 roku na granicy francusko-hiszpańskiej nastąpiło przekazanie zakładników. Franciszek z bratem przebywali na madryckim dworze przez następne trzy lata. Od tamtej pory Franciszek zwykł ubierać się w czarne stroje, podobnie jak Hiszpanie.
Książęta przybyli do Hiszpanii 17 marca 1526 roku i przebywali tam przez cztery lata - wolność odzyskali dnia 1 lipca 1530 roku zgodnie z postanowieniami traktatu z Cambrai. 13 sierpnia 1532 roku Franciszek uroczyście wjechał do Rennes i następnego dnia w tamtejszej katedrze św. Piotra został intronizowany na księcia Bretanii.
Jako najstarszy syn króla Francji Franciszek był obiektem wielu planów matrymonialnych. 22 grudnia 1518 roku w Bastylii urządzono bankiet na cześć angielskiej misji dyplomatycznej, która przybyła omówić szczegóły ślubu Franciszka z dwa lata starszą od niego Marią, przyszłą królową Marią I z córką Henryka VIII. Wśród zgromadzonych na tej uroczystości była przyszła królowa Anglii Anna Boleyn, która w tym czasie była tłumaczką jego matki, królowej Klaudii. Wkrótce jednak zaręczyny zostały zerwane. 2 lub 4 października 1518 roku zawarto kontrakt małżeński, a małżeństwo przez pełnomocnika zawarto w Greenwich 5 października 1518 roku.
Mimo iż Franciszek nie żył długo (18 lat), zdążył mieć już kochankę, zwaną madame d'Estranges.
Delfin zmarł nagle 10 sierpnia 1536 roku w wieku 18 lat, bezpotomnie. Okoliczności jego śmierci są dość tajemnicze i nie brak było osób, które podejrzewały otrucie, zapewne jednak wskutek przechłodzenia organizmu. Po rozegraniu partii tenisa Franciszek poprosił o kubek wody. Podał mu go jego sekretarz, hrabia Montecuccoli. Po wypiciu kubka Franciszek poczuł się źle i zmarł kilka dni później. Montecuccoliego (który przybył do Francji razem z Katarzyną Medycejską, żoną księcia Henryka) oskarżono, że zamordował delfina na polecenie cesarza. W mieszkaniu hrabiego znaleziono liczne książki o truciznach. Wzięty na tortury Montecuccoli przyznał się do zamordowania delfina.
Bardziej prawdopodobne są jednak naturalne przyczyny zgonu, np. gruźlica. Franciszek nigdy w pełni nie powrócił do zdrowia po powrocie z Hiszpanii. Został pochowany w kolegiacie św. Juliana w Tournon, skąd w maju 1547 roku jego szczątki przewieziono do podparyskiego Saint-Denis i wraz ze zwłokami ojca i najmłodszego brata złożono w królewskiej nekropolii. Serce delfina spoczęło natomiast w katedrze św. Maurycego w Vienne.
Żródła:
Franciszek III Bretoński w "WikipediA"
"WALEZJUSZE"; autor: Przemysław Jaworski - 2018.
FRANÇOIS de France w "Medievan Lands"; tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
François III de Valois w "Geni"; tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
22-10-2023