Anna Piastówna Świdnicka (urodzona w Książu, w Świdnicy lub w Strzegomiu, w 1339 roku, zmarła w Pradze, 11 lipca 1362 roku) herb
Córka Henryka (II) Piasta, księcia świdnickiego i Katarzyny Robertyng-Capet-d'Anjou Andegawenównej, być może córki Karola I Roberta Robertyng-Capet-d'Anjou, króla Węgier i Chorwacji.
Dziedziczka Księstwa jaworskiego od między 14 sierpnia 1343 a 28 czerwca 1345 roku do 11 lipca 1362 roku.
27 maja 1353 roku w Budzie poślubiła Karola IV Wigérides Limburg-Luksemburski (urodzony w Pradze, 14 maja 1316 roku, zmarł w Pradze, 29 listopada 1378 roku), księcia Luksemburga, margrabiego Moraw, króla Czech, króla Niemiec, cesarza rzymskiego, króla Lombardii-Mediolanu, króla Arelat-Arles.
9 lutego 1354 roku koronowana została w Akwizgranie na królową rzymską, a 5 kwietnia 1355 roku w Rzymie na cesarzową rzymską.
Urodzona w 1339 - być może w zamku Książ, a jeśli nie, to w Świdnicy lub Strzegomiu, a zmarła 11 lipca 1362 roku w Pradze Anna, jedyna córka księcia Henryka II Świdnickiego i jego żony Katarzyny sięgnęła po najwyższe europejskie zaszczyty, choć nie była królewną. Jej ojciec pochodził ze świdnicko-ziębickiej linii Piastów. Był synem księcia świdnickiego Bernarda, poślubił Kunegundę, córkę przyszłego króla Polski Władysława "Łokietka". Nic nie wiadomo o pochodzeniu jej matki. Przez długi czas sądzono, że była ona córką króla Węgier Karola I Roberta z jego pierwszego małżeństwa z księżniczką bytomską Marią. Jednakże hipoteza ta została obalona.
Szybko utraciła rodziców. Henryk świdnicki zmarł między 1343 a 1345 rokiem. Osieroconą księżniczką świdnicką zaopiekowała się siostra jej babki ze strony ojca, królowa-matka węgierska Elżbieta Łokietkówna. Na dworze w Budzie, jednym z najświetniejszych w tamtym czasie, Anna przebywała do 1353 roku. Jej opiekunowie musieli zadbać o jej edukację, gdyż w późniejszym czasie Anna wykazywała biegłość w pisaniu.
Ważnym wydarzeniem, które miało przybliżyć dorastającą Annę do królewskiej, a potem cesarskiej korony, był układ sukcesyjny z grudnia 1350 roku, zawarty przez jej bezdzietnego stryja Bolka Małego z jednym z najpotężniejszych ówczesnych władców Karolem Luksemburskim, królem Czech i Niemiec. Ambitnemu Bolkowi, znanemu dzisiaj głównie za sprawą serialu Korona królów, zależało na wyniesieniu z tej umowy jak największych korzyści dla siebie, z kolei Karol Luksemburski od dawna zabiegał o przyłączenie do swojego państwa księstw świdnickiego i jaworskiego, w czym miało mu pomóc zawiązanie więzów rodzinnych z ostatnim niezależnym Piastem na Śląsku.
Na mocy zawartego porozumienia około jedenastoletnia Anna została zaręczona z maleńkim synem Karola Luksemburskiego, królewiczem Wacławem. Jednocześnie opiekunowie obojga dzieci postanowili, że w razie bezpotomnej śmierci Bolka Małego Anna i jej przyszłe potomstwo odziedziczą jego ziemie. Ponadto Bolko zobowiązał się do sprowadzenia bratanicy z węgierskiego dworu, aby mogła wychowywać się na zmianę w Świdnicy i w Pradze, gdzie mogłaby bliżej poznać narzeczonego. Plany te nie mogły się jednak ziścić, ponieważ Bolko z niewiadomych przyczyn zwlekał ze sprowadzeniem dziewczynki do Polski, a pod koniec następnego roku zmarł jej niespełna dwuletni narzeczony.
Po śmierci narzeczonego, jedynego dziedzica i następcy króla Czech i Niemiec, przyszłość Anny stanęła pod znakiem zapytania. Kiedy stało się niemal pewne, że na równie świetny mariaż nie będzie mogła już liczyć, na początku lutego 1353 roku Karol Luksemburski owdowiał i już kilka tygodni po pogrzebie żony rozpoczął starania o rękę Anny.
Jej stryj, książę świdnicko-jaworski Bolko II, był ostatnim niezależnym wobec króla Czech księciem śląskim. Po podpisaniu pokoju namysłowskiego 22 listopada 1348 roku pomiędzy królem Czech Karolem a królem Polski Kazimierzem III, którego był sojusznikiem, oraz zaangażowaniu się w politykę wschodnią polskiego monarchy i wygaśnięciu sojuszu z Wittelsbachami Bolko II musiał liczyć się z zagrożeniem ze strony Luksemburga, który mógł skorzystać z okazji podporządkowania sobie ostatniego niepodlegającego mu księstwa śląskiego. Postanowił więc zawrzeć z nim umowę sukcesyjną, którą podpisano 13 grudnia 1350 roku. Na jej mocy miało dojść do zaręczyn pomiędzy synem Karola, urodzonym w tym roku Wacławem, a bratanicą Bolka II, jedenastoletnią Anną, która w przypadku nieposiadania męskiego potomka przez księcia świdnicko-jaworskiego wraz ze swym potomstwem dziedziczyła jego księstwo.
W akcie sukcesyjnym Bolko II zobowiązał się sprowadzić z Węgier Annę, która odtąd miała wychowywać się wspólnie ze swoim przyszłym mężem na przemian na dworze w Pradze i w Świdnicy. Jednakże bezpieczny już o swoje władztwo Piast nie wywiązał się z tej obietnicy. W dodatku 30 grudnia 1351 roku zmarł Wacław i umowa sukcesyjna stała się nieaktualna. Karol nie chciał stracić świdnickiej sukcesji i gdy 2 lutego 1353 roku zmarła jego żona i matka Wacława, Anna Wittelsbach, postanowił sam poślubić sukcesorkę Bolka II. Pierwsze rozmowy w tej sprawie miały miejsce na zjeździe monarchów w Wiedniu 10 marca 1353 roku, już pięć tygodni po śmierci małżonki króla Czech. Ślub Karola i Anny odbył się w 1353 roku w Budzie. Byli na nim obecni książę Bolko, królowie Kazimierz III "Wielki" i Ludwik Węgierski, książęta Ludwik VI Bawarski, Rudolf I Saski i Albrecht II Austriacki, oraz przedstawiciele Wenecji. Bolko II dał zgodę i tak 27 maja 1353 roku w Budzie miał miejsce ślub 14-letniej Anny Świdnickiej i 23 lata starszego Karola IV Luksemburga. 28 lipca arcybiskup Arnot z Pardubic koronował ją w Pradze na królową Czech, 9 lutego 1354 roku w Akwizgranie otrzymała koronę Niemiec a na wielkanoc 5 kwietnia w Rzymie - koronę cesarską.
Ślub czternastoletniej, słynącej z urody księżniczki świdnickiej z niedoszłym teściem, człowiekiem trzydziestosiedmioletnim, w dodatku drobnym, chudym i niezbyt przystojnym, odbył się w Budzie 27 maja 1353 roku (lub niedługo po tej dacie). Oprócz stryja Bolka "Małego", głównego inicjatora tego małżeństwa, na wspaniałych uroczystościach weselnych obecni byli spokrewnieni z Anną królowie Kazimierz "Wielki" i Ludwik Węgierski, królowa wdowa Elżbieta "Łokietkówna" oraz liczni książęta i przedstawiciele Republiki Wenecji. Już sama liczba utytułowanych gości świadczyła, że Karol Luksemburski żeni się z księżniczką godną królewskiego tytułu, bo chociaż pochodziła ona z bocznej linii Piastów, to znakomite wykształcenie, świetne koligacje i kontakty jej stryja z dworami Europy czyniły z niej znakomitą partię.
U boku małżonka młodą Piastównę czekał szereg zaszczytów i tytułów. Do tytułu królowej czeskiej i niemieckiej, już wkrótce w 1354 roku dołączony został tytuł królowej rzymskiej, a on 5 kwietnia 1355 roku Anna była już ukoronowaną cesarzową rzymską. Karol Luksemburski nigdy zresztą nie okazywał Annie wyższości, a ich małżeństwo okazało się nad wyraz udane. Młoda żona do tego stopnia ujęła potężnego króla swoją inteligencją i nieprzeciętną urodą, że szybko stracił dla niej głowę. Odkąd zaś urodziła mu dziedzica, przyszłego króla Niemiec i Czech Wacława IV, nazywał ją "najukochańszą żoną".
Prosto z Budy małżonkowie udali się do Świdnicy. Tam 3 lipca 1353 roku Bolko II wydał nowy akt sukcesyjny, na mocy którego Anna i jej dzieci z małżeństwa z Karolem miały dziedziczyć w księstwie świdnicko-jaworskim, w przypadku gdyby Piast nie pozostawił męskiego potomka. Bolko II zastrzegł w akcie, że po jego śmierci dzielnicę w dożywotnie władanie przejmie jego żona, Agnieszka Habsburg. Dopiero po jej śmierci księstwo przypadnie Annie lub jej potomstwu. Następnego dnia Anna odebrała hołd od miast księstwa. Także w Świdnicy Karol zabezpieczył świdnicko-jaworski posag Anny zapisem 15.000 grzywien groszy praskich na wypadek wcześniejszej swojej śmierci.
Ze Świdnicy małżonkowie udali się do Pragi, gdzie 28 lipca 1353 roku Anna została koronowana na królową czeską przez arcybiskupa Arnota z Pardubic. Na początku następnego roku, 9 lutego 1354 roku, arcybiskup Kolonii Wilhelm von Gennap koronował ją w Akwizgranie na królową rzymską. W 1355 roku małżonkowie udali się do Rzymu, gdzie w Niedzielę Wielkanocną 5 kwietnia odbyła się ich koronacja cesarska.
Oglądane przez tłumy podniosłe widowisko rozpoczęło się od przejazdu męża Anny w asyście wielmożów, rycerzy i duchowieństwa w kierunku Zamku św. Anioła. Przed kościołem Santa Maria in Turri, gdzie zsiadł z konia, nastąpiło powitanie z kardynałem Pierre'em de Colombier, który zaprowadził go do Bazyliki św. Piotra. Tam przyszły cesarz przysiągł bronić papieża i Kościoła, i leżąc krzyżem, modlił się u grobu św. Piotra Apostoła. Później razem z Anną zbliżyli się do ołtarza, przy którym kardynał namaścił ich świętymi olejami, a kiedy zasiedli na tronach, rozpoczęła się uroczysta msza. W jej trakcie, tuż przed odczytaniem Ewangelii, mąż Anny został zaprowadzony do głównego ołtarza, gdzie na jego głowie spoczęła cesarska korona. Po cesarzu, który zaczął się odtąd nazywać Karolem IV, przyszła kolej na koronację Anny.
Jakie emocje mogły towarzyszyć bądź co bądź skromnej z pochodzenia Piastównie świdnickiej podczas uroczystości koronacyjnych, można się jedynie domyślać. Poczucie obowiązku wobec dynastii, towarzyszące Annie przez wszystkie lata małżeństwa, i usilne pragnienie urodzenia syna, którego powiła dopiero 26 lutego 1361 roku, każą przypuszczać, że z czasem wyrosłaby na kobietę tej miary co jej babka cioteczna Elżbieta Łokietkówna. Jest to możliwe tym bardziej, że po urodzeniu syna, Wacława, pozycja Anny wyraźnie wzrosła. Liczył się z nią nie tylko dwór, ale też mąż i papież Innocenty VI, z którym prowadziła ożywioną korespondencję. Ponadto, mimo młodego wieku, utrzymywała bliskie kontakty z wybitnymi umysłami epoki, takimi jak choćby Francesco Petrarka, oraz wpływowym węgierskim dworem, na którym przecież wyrastała.
Po mszy para cesarska przy okrzykach wiwatującego tłumu i biciu dzwonów kościelnych przejechała na białych koniach w stronę Lateranu, na oczekującą ich ucztę.
Po tej uroczystości małżonkowie z powodu niepokojów w Italii w pośpiechu udali się w drogę powrotną, podczas której o mało nie stracili życia. W nocy z 19 na 20 maja w pałacu, w którym przebywali, wybuchł pożar. Podobno na wpół ubrana para monarsza uciekła z niebezpiecznego miejsca. Do Pragi Karol i Anna dotarli 15 września.
Anna wiele podróżowała, poznając wybitnych w owym czasie wielu znanych artystów tamtego czasu, z którymi później korespondowała (m. in. poeta Franciszka Petrarka i papież Innocenty VI).
Urodziła troje dzieci. Pierwszym dzieckiem ze związku Anny z Karolem była córka, Elżbieta, urodzona 19 kwietnia 1358 roku. Karol bardzo cieszył się z jej narodzin, natomiast Anna w liście do Petrarki wyrażała swoje rozczarowanie, że powiła córkę, a nie syna. Poeta w odpowiedzi przysłał cesarzowej ciepły list pocieszający. Natomiast Karol dla niej i jej dworu wybudował w pobliżu Karltejnu pałac zwany Karlik. 19 marca 1366 roku Elżbieta poślubiła księcia Austrii Albrechta III Habsburga. Związek ten okazał się bezdzietny. Elżbieta zmarła po siedmiu latach jego trwania 4 września 1373 roku, a półtora roku później Habsburg ożenił się z Beatrycze Hohenzollern, z którą doczekał się męskiego potomka.
26 lutego 1361 roku w Norymberdze Anna wydała na świat upragnionego syna, Wacława, póżniejszy Wacław IV, król Niemiec i Czech. Pełna radości i dumy poinformowała o jego narodzinach samego papieża Innocentego VI. Karol był równie szczęśliwy, gdyż spełniło się jego największe pragnienie, o które modlił się w czasie długiej pielgrzymki do miejsc świętych w 1357 roku. Odtąd zaczął nazywać Annę "najukochańszą żoną". Wacław po śmierci ojca odziedziczył po nim trony w Niemczech i Czechach.
W niedługim czasie Anna po raz trzeci zaszła w ciążę. 11 lipca 1362 roku na świat przyszedł drugi syn. Jednakże zarówno on jak i Anna zmarli w trakcie porodu.
Niestety, świetnie zapowiadającą się karierę cesarzowej przerwała przedwczesna śmierć. Zaledwie dwudziestotrzyletnia Anna nie przeżyła swojego trzeciego porodu i zmarła 11 lipca 1362 roku w Pradze razem z dzieckiem płci męskiej. U boku cesarza już wkrótce miała ją zastąpić pomorska krewniaczka Elżbieta, która urodziła mu wprawdzie gromadkę dzieci, ale nie miała na tyle charyzmy i talentu, by zabłysnąć w świecie polityki.
Pochowana została w podziemiach katedry św. Wita w Pradze, gdzie do dziś można oglądać jej sarkofag.
Żródła:
Anna świdnicka w "WikipediA"
Anna (1339-1362) w "Księstwo Świdnicko-Jaworskie"
Piastówna na cesarskim tronie w "astr.a-historia.pl" - autor: BARBARA FARON
"Opis zabytków Krzeszowa - Mauzoleum Piastów i pozostałe ważne zabytki" autor: Witold Papierniak; rozdziały 5 - 8
Henryk II świdnicki w "Poczet.com", autorstwa: Michała Szustera
Zamek Książ: cesarzowa Anna z Piastów i nieznana córka Bolka II? w "Wałbrzych dla Was - info" autor: Marek Teler
22-07-2020
16-11-2019