Ferdynand II Habsburg (urodzony w Grazu, 9 lipca 1578 roku, zmarł w Wiedniu, 15 lutego 1637 roku) herb
Syn Karola Habsburga Styryjskiego, arcyksięcia austriackiego regenta Styrii, Karyntii i Krainy i Marii Anny Wittelsbach, córki Albrechta V Wittelsbacha, księcia Bawarii.
Wicekról Czech od 29 czerwca 1617 roku do 20 marca 1619 roku, król Czech i książę-elektor Świętego Cesarstwa Rzymskiego, margrabia Moraw do 20 marca do 26 sierpnia 1619 roku i od 10 listopada 1620 roku do 15 lutego 1637 roku, książę opolski jako Rudolf I od 1619 roku do 6 stycznia 1622 roku i od 20 stycznia 1624 roku do 15 lutego 1637 roku, książę raciborski jako Rudolf I od 1619 roku do 6 stycznia 1622 roku i od 20 stycznia 1624 roku do 15 lutego 1637 roku, książę wrocławski od 20 marca do 26 sierpnia 1619 roku i od 9 listopada 1620 roku do 15 lutego 1637 roku, cesarz Rzymski Narodu Niemieckiego, landgraf Górnej i Dolnej Alzacji od 28 sierpnia 1619 roku do 15 lutego 1637 roku, arcyksiążę Austrii, Karnioli, książę Karyntii i Styrii od 20 marca 1619 roku do 15 lutego 1637 roku, król Węgier i Chorawcji od 1 lipca 1618 roku do 1619 roku i od 1621 roku do 15 lutego 1637 roku, książę karnowski od 1621 roku do 1623 roku, hrabia Tyrolu od 1632 roku do 15 lutego 1637 roku, książę ziębicki jako Ferdynand II od 20 marca do 4 listopada 1619 roku i od 8 listopada 1620 roku do 15 lutego 1637 roku.
Tytulara: Ferdynand, z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, po wieki August, król Niemiec, Węgier, Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, etc. etc. arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Karnioli, margrabia Moraw, książę Luksemburga, Górnego i Dolnego Śląska, Wirtembergii, Teck etc. książę Szwabii, hrabia Habsburga, Tyrolu, Ferreti, Kyburga, Gorycji etc. landgraf Alzacji, margrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Burgau, Górnych i Dolnych Łużyc etc. pan Marchii Wendyjskiej, Salin, Port Naon etc. etc. etc.
W Graz, 23 kwietnia 1600 roku poślubił Marię Annę Wittelsbach (urodzona w Monachium, 8 grudnia 1574 roku, zmarła w Graz, 8 marca 1616 roku), córkę Wilhelma V "Pobożnego" Wittelsbacha, księcia Bawarii i Renée Baudemont-Vaudémont, córki Franciszka I Baudemont-Vaudémont, księcia Lotaryngii. W Innsbruck, 4 lutego 1622 roku poślubił Eleonorę Gonzaga (urodzona w Mantui, 23 września 1598 roku, zmarła w Wiedniu, 27 czerwca 1655 roku), córkę Wincenta I Gonzagi, księcia Mantui, księcia Monferrato i Eleonory de Medici, córki Franciszka de Medyci, wielkiego księcia Toskanii.
W wieku 12 lat oddany został do szkoły jezuitów w Ingolstadt, których celem było uczynienie zeń prawdziwego i surowego władcy katolickiego. Uczęszczał tam do 1595 roku. Oficjalnie jego nauczycielem i mentorem był Balthasar Ferdinand Schrattenbach. Po zakończeniu nauki w szkole jezuitów studiował. Jezuicka edukacja była w dużej mierze ukształtowała osobowość i charakter przyszłego cesarza. Ferdynand był bardzo religijny i uczestniczył we mszy świętej przynajmniej raz dziennie. Choć nigdy nie był w Hiszpanii wykazywał bardziej kastylijskie cechy niż jego Habsburscy krewni. Potrafił klęczeć i modlić się o spokój duszy ludzi, który katowano lub właśnie skazywano na śmierć z jego rozkazu.
W 1596 roku objął w posiadanie dziedziczne ziemie i po pielgrzymce do Loreto i Rzymu, zajął się dławieniem protestantyzmu, zmuszając większość swoich poddanych do przejścia na katolicyzm. Unikat angażowania się w kłótnie między kuzynami - cesarzem Rudolfem II i jego bratem Maciejem II, który zastąpił później Rudolfa na cesarskim tronie.
W 1600 roku poślubił swoją kuzynkę księżniczkę bawarską Marię Annę Wittelsbach, córkę księcia bawarskiego Wilhelma V Wittelsbacha. Z tego małżeństwa pochodziło 7 dzieci. Nastepnie w 1622 roku poślubił księżniczkę Eleonorę Gonzaga, córkę księcia księcia Mantui Wincentego I Gonzagi. Para nie miała dzieci.
W okresie panowania Macieja zdobył zgodę Habsburgów hiszpańskich na objęcie tronu cesarskiego po bezdzietnym Macieju. W zamian obiecał im w tajnym traktacie z 20 marca 1617 roku oddanie Alzacji i cesarskich lenn we Włoszech i w wyniku porozumienia pomiędzy Habsburgami austriackimi i hiszpańskimi Ferdynand został następcą Macieja Habsburga. W wyniku zabiegów cesarza sejm czeski wybrał go na króla Czech w tym samym roku. Czesi szybko mieli pożałować tego wyboru - Ferdynand był zagorzałym katolikiem i nie zamierzał respektować swobód wyznaniowych zagwarantowanych Czechom listem majestatycznym cesarza Rudolfa II. Miał powiedzieć: "Wolę rządzić raczej pustynią niż krajem pełnym heretyków". Był też zdecydowanym zwolennikiem absolutyzmu, który wkrótce zaczął wprowadzać w życie. Nie liczył się ze stanowiskiem możnowładców, doprowadził do zamknięcia kilku zborów kalwińskich, a czary goryczy dopełnił zakaz obrad parlamentu.
W odpowiedzi na to czescy deputowani, mimo ostrzeżeń ze strony cesarza Macieja, zebrali się 22 maja 1618 roku w Pradze i wraz z tłumem prażan zdobyli zamek na Hradczanach. Dzień później doszło do słynnej drugiej defenestracji praskiej - wyrzucenia przez okna zamkowe urzędników cesarskich Wilhelma von Slavaty i Jarosława von Martinica, oskarżonych o łamanie listu majestatycznego. Zwołane naprędce Stany Generalne zdetronizowały Ferdynanda, a na jego miejsce wybrały Fryderyka V, elektora Palatynatu, zwanego później "Zimowym Królem". W ten sposób rozpoczęła się wojna trzydziestoletnia.
Panowanie "Króla Zimowgo" było bardzo krótkie - połączone siły Ferdynanda i Ligi Katolickiej rozgromiły armię czeską 8 listopada 1620 roku w trwającej dwie godziny bitwie na Białej Górze, a Praga znów dostała się w ręce Ferdynanda. Zwycięski władca zastosował surowe represje i podjął politykę germanizacji Czech, a w 1627 roku ogłosił nowy statut Królestwa Czeskiego (Vernewerte Landesordnung), na mocy którego tron stał się dziedziczny. Odtąd Habsburgowie nie musieli zabiegać o względy szlachty czeskiej, aby zapewnić sobie sukcesję.
Władcą węgierskim został w 1618 roku, kiedy na jego rzecz abdykował Maciej Habsburg. W 1619 roku książę Siedmiogrodu Gábor Bethlen najechał Górne Węgry i Słowację, po czym przyłączył się do powstańców czeskich i podszedł pod Wiedeń. Za zgodą króla Polski Zygmunta III na Węgry zostali wysłani lisowczycy. Ci zwyciężyli Jerzego Rakoczego w bitwie pod Humiennem. Bethlen odstąpił od Wiednia i zawrócił do ojczyzny. Początkowo chciał się układać z Habsburgami, ale po uzyskaniu zgody sułtana osmańskiego na koronację, przeprowadził swój wybór przez sejm węgierski na króla Węgier w 1620 roku. Jeszcze w tym samym roku pokonał wojska cesarskie pod Pozsonyem. Klęska Czechów pod Białą Górą sprawiła ostatecznie, że Bethlen wycofał się z walki. W 1622 roku zawarł z cesarzem pokój w Nikolburgu: zrzekł się pretensji do korony węgierskiej i zobowiązał do wypłaty kontrybucji. Otrzymał natomiast Koszyce.
20 marca 1619 roku zmarł cesarz Maciej. Ferdynand został wybrany na króla Niemiec i cesarza rzymskiego 28 sierpnia 1619 roku we Frankfurcie, jednak swą władzę zawdzięczał głównie poparciu Hiszpanii, Polski i poszczególnych księstw niemieckich. Jego armia wspierana przez siły Maksymiliana l, księcia Bawarii, 8 listopada 1620 starła armię czeską w bitwie pod Białą Górą koło Pragi. Ferdynand skonfiskował dobra zbuntowanych magnatów, zredukował do minimum prerogatywy sejmu nowym dekretem o konstytuancie w 1627 roku i zaczął siłą wprowadzać w Czechach na powrót katolicyzm. Protestanci z Dolnej i Górnej Austrii zostali zmuszeni do nawrócenia się na katolicyzm. Po klęsce pod Białą Górą Czechy były wydane na jego łaskę i zostały szybko spacyfikowane. Poparcie wśród niemieckich protestantów, jakim cieszył się "Zimowy Król" spowodowało przeniesienie wojny do Rzeszy Niemieckiej.
W 1622 roku Ferdynand II wydał statut dla Węgier. Postanawiał on, iż król węgierski ma obowiązek przestrzegać praw Królestwa, wysłuchiwać skargi stanów oraz dbać o sprawiedliwość i porządek. Stany zachowały też prawo do wyboru palatyna, czyli najważniejszego urzędnika.
W pierwszej dekadzie wojny trzydziestoletniej, Ferdynand wzmocnił swoją pozycję, przekazując urząd elektora palatyńskiego księciu Bawarii Maksymilianowi. Dzięki pomocy Hiszpanii, Ligi Katolickiej książąt niemieckich oraz zwycięstwom swego głównodowodzącego Albrechta von Wallensteina, Ferdynand odniósł poważne sukcesy w walce z niemieckimi przeciwnikami i królem Danii. Do tego czasu wojna była głównie sprawą wewnątrzniemiecką, lecz po interwencji Szwecji, a następnie Francji przerodziła się w konflikt ogólnoeuropejski. Wydany przez Ferdynand tzw. edykt restytucyjny w 1629 roku - na jego mocy protestanci mieli zwrócić Kościołowi katolickiemu wszystkie dobra przejęte po roku 1552 - został odebrany przez niemieckich władców jako groźba cesarskiego absolutyzmu. Sprzeciw książąt zmusił Ferdynand w 1630 roku do wręczenia dymisji Wallensteinowi - będącemu główną podporą cesarstwa. W walkach w Czechach i Niemczech Ferdynand miał po swojej stronie świetnego dowódcę Albrechta von Wallensteina, Czecha z pochodzenia, którego armia prowadziła działania wojenne nie pobierając żołdu w zamian za prawo łupienia podbitych ziem. Wallenstein pokonał Duńczyków, którzy w międzyczasie włączyli się do wojny i Ferdynand ogłosił 5 marca 1629 roku edykt restytucyjny, nakazujący protestantom zwrot części dóbr należących do uprzednio do katolików a zsekularyzowanych po roku 1552. Wówczas do wojny przystąpiła Szwecja rządzona przez Gustawa Adolfa.
Obawiając się rosnącej potęgi Wallensteina i pod naciskiem swoich doradców Ferdynand usunął Wallensteina z dowództwa w roku 1630. Decyzja ta okazała się brzemienna w skutki - Gustaw Adolf pobił Johana von Tillyego, nowego głównodowodzącego wojsk cesarskich pod Breitenfeld, a następnie nad rzeką Lech, gdzie Tilly zmarł od odniesionych ran. Szwedzi podeszli pod Monachium i zajęli Czechy.
Przywrócony do łask w roku 1632 Wallenstein z nową armią wyrzucił z Czech protestantów, a w listopadzie w wielkiej bitwie pod Lützen zginął Gustaw Adolf. Mimo przegranej w tej bitwie i utraty Saksonii przez Wallensteina, który na zimę wycofał się do Czech, Ferdynand mógł kampanię 1632 roku zapisać na konto swoich sukcesów, bowiem strona protestancka poniosła w niej znacznie cięższe straty.
Walki w roku następnym nie przyniosły rozstrzygnięcia, częściowo z powodu działań Wallensteina, który prowadził własne rozmowy ze stroną przeciwną, licząc na lojalność armii. Na początku roku 1634 Ferdynand oskarżył Wallensteina o zdradę stanu - prawdopodobnie za jego wiedzą Wallenstein został zamordowany. Pozbawiona Wallensteina armia cesarska zdołała jednak zdobyć Ratyzbonę i odnieść zwycięstwo nad Szwedami w bitwie pod Nördlingen.
Po zwycięstwie nad Szwedami pod Nórdlingen we wrześniu 1634 roku zawarł kompromis z protestanckimi książętami na mocy pokoju praskiego z 1635 roku i w 1636 roku zapewnił swemu synowi Ferdynandowi wybór na króla Rzymu (następcy tronu cesarskiego).
Pobici Szwedzi byli skłonni ograniczyć swój udział militarny w walkach na kontynencie, lecz teraz do wojny po stronie protestantów przystąpiła katolicka Francja. Zgodnie z zasadami francuskiej polityki, której celem było osłabienie Habsburgów, kardynał Richelieu i Ludwik XIII rozkazali swoim wojskom wkroczyć na tereny Niderlandów i rozpocząć działania wojenne przeciw Cesarstwu. Francuzi byli bardzo niezadowoleni z postanowień przygotowywanego pokoju praskiego i na kilkanaście dni przed jego podpisaniem przystąpili do wojny. W tej sytuacji pokój, choć podpisany, nigdy nie wszedł w życie, a walki rozgorzały na nowo. Po śmierci Ferdynanda jego syn i następca Ferdynand III przejął imperium uwikłane w wojny na kilku frontach.
W młodości opisywano go jako niebieskookiego, korpulentnego mężczyznę noszącego się w stylu hiszpańskim. Byt człowiekiem dobrodusznym, a jako monarcha wydawał się łagodny i przystępny, wierzył jednak w chwałę korony cesarskiej i wielkość swojego rodu. Oprócz niemieckiego, znał włoski, francuski i hiszpański, lubił muzykę i czytał książki religijne, ale jego prawdziwą namiętnością było myślistwo. Utrzymywał dosyć skromny dwór, lecz był pochopny w sprawach finansowych, rozdając lekkomyślnie większą część skonfiskowanych dóbr swym wiernym zwolennikom. Był bardzo pobożnym, faworyzującym jezuitów katolikiem. Opierając swą politykę na zasadach religijnych, cierpiał z powodu rozbieżności między celami religijnymi a wymogami ówczesnej racji stanu. Byt człowiekiem niezdecydowanym i polegał w dużej mierze na swych doradcach i jezuickim spowiedniku. Jednak w obliczu zmiennego powodzenia na wojnie, wykazywał się uporem, choć często brakowało mu politycznej elastyczności. Był osobą o umiarkowanych talentach i sile ducha, mimo to wywarł duży wpływ na wydarzenia swoich czasów przez surową i bezkompromisową politykę religijną.
Popierając kontrreformację, wyznaczył kurs polityki austriackich Habsburgów na następne stulecie. Tworząc niezależną kancelarię dworu austriackiego i zastrzegając w swym testamencie niepodzielność Austrii i zasadę dynastycznej prymogenitury, wywarł zasadniczy wpływ na integrację kraju. Katoliccy współcześni Ferdynand uważali go za monarchę otoczonego aurą świętości, natomiast jego protestanccy przeciwnicy obawiali się go jako tyrana. Dziewiętnastowieczna historiografia katolicka przypisywała mu zbyt wielkie znaczenie, natomiast historycy liberalni deprecjonowali jego rolę.
Współcześni historycy traktują religijną politykę Ferdynand jako wypadkową czasów, w jakich przyszło mu żyć. Uznają jego znaczenie w integrowaniu państwowości austriackiej, a w jego polityce imperialnej widzą próbę stworzenia katolickiego państwa niemieckiego, która jednak zakończyła się niepowodzeniem.
.gif)
Żródła:
Ferdynand II Habsburg w "WikipediA"
FERDYNAND II w "Strony Internetowe www"
01-01-2022