Fryderyk I (V) "Król Zimowy" Wittelsbach (urodzony w dworku myśliwskim Deinschwang niedaleko Neumarkt in der Oberpfalz, 16 [26] sierpnia 1596 roku, zmarł w Moguncji, 29 listopada 1632 roku) herb
Syn Fryderyka IV Wittelsbacha, księcia-elektora Palatynatu Reńskiego i Luizy Julianny Orańskiej, córki Wilhelma I Orańskiego, księcia Oranii, namiestnika Niderlandów.
Król Czech i książę-elektor Świętego Cesarstwa Rzymskiego jako Fryderyk I od 4 listopada 1619 roku do 8 listopada 1620 roku, książę jaworsko-świdnicki od 26 sierpnia 1619 roku do 9 listopada 1620 roku, książę wrocławski od 26 sierpnia 1619 roku do 9 listopada 1620 roku, książę ziębicki od 4 listopada 1619 roku do 9 listopada 1620 roku, tytularny król Czech od 8 listopada 1620 roku do 29 listopada 1632 roku, książę-elektor Palatynatu jako Fryderyk V od 9 września 1610 roku do 23 lutego 1623 roku, wicekról Niemiec od 20 stycznia 1612 roku do 13 lipca 1612 roku i od 20 marca 1619 roku do 28 sierpnia 1619 roku.
Poślubił w Londynie, 14 lutego 1613 roku Elżbietę "Zimową królową, Królową Serc" Stuart (urodzona w Dunfermline, 19 sierpnia 1596 roku, zmarła w Leicester House, London, 13 lutego 1662 roku), córkę Jakuba I (VI) Stuarta, króla Anglii i Szkocji i Anny Oldenburg Duńskiej, córki Fryderyka II Oldenburg, króla Danii i Norwegii.
Po śmierci ojca został przywódca Unii Protestanckiej. Starannie wykształcony między innymi we Francji i Anglii, rozmiłowany w dziełach sztuki i architektury. Starał się unikać konfliktów z katolikami i utrzymywał dobre stosunki ze swoim kuzynem, księciem bawarskim Maksymilianem I. W 1610 roku odziedziczył po swoim ojcu tytuł elektora, a w okresie jego małoletniości (do 1612 roku) władzę sprawował książę Jan von Zweibrücken. Po objęciu władzy dążył do utrzymania przywódczej roli wśród protestanckich książąt niemieckich; jako przywódca protestancki po detronizacji Ferdynanda II wybrany w listopadzie 1619 roku przez stany czeskie królem Czech, przyjął wybór wbrew przestrogom części doradców; mimo pojednawczych kroków (oddał swój głos elektorski za wyborem Ferdynanda II na cesarza) nie był w stanie powstrzymać Ferdynanda II od kroków wojennych. Popierał czeskich protestantów, którzy w 1618 roku z okna zamku na Hradczanach wyrzucili dwóch namiestników cesarza.
Po wybuchu wojny trzydziestoletniej oraz detronizacji Habsburgów został w 1619 roku wybrany na króla Czech. W 1620 roku wojska Ligi Katolickiej, dowodzone przez hrabiego Tilly, rozbiły oddziały czeskie dowódzone przez Chrystiana I księcia Anhalt-Bernburg pod Białą Górą koło Pragi. Na skutek poniesionej klęski Fryderyk utracił koronę czeską i wraz z rodziną uciekł przez Śląsk i Brandenburgię do Holandii, gdzie przebywał na emigracji u rodziny swojej matki pochodzącej z domu książąt orańskich. Z Holandii prowadził negocjację z cesarzem, który już w 1621 roku ogłosił Fryderyka V banitą i gromadzić armię na dalszą walkę. W 1622 roku wojska Ligi Katolickiej zajęły Palatynat, a w 1623 roku został pozbawiony tytułu elektorskiego na rzecz kuzyna księcia bawarskiego Maksymiliana I. Ostatecznie, mimo pozyskania sojuszników w Zjednoczonych Prowincjach Niderlandzkich i Siedmiogrodzie oraz pomniejszych protestanckich książęt niemieckich i początkowych zwycięstw w bitwie pod Wiesloch w 1622 roku, nie osiągnął sukcesu z powodu braku koordynacji działań.
Po rozgromieniu w 1623 roku wojsk Ernesta von Mansfelda i Chrystiana I z Brunszwiku broniących interesów Fryderyka w zachodnich Niemczech - wojska hiszpańskie i bawarskie zajęły Palatynat, a tytuł elektorski otrzymał Maksymilian l Bawarski (Bawaria zaanektowała Górny Palatynat). Mimo interwencji dużej części protestanckich książąt Fryderyk nie odzyskał utraconego tytułu i ziem.
Mimo spóźnionego poparcia teścia, króla Jakuba I, i Chrystiana IV - Fryderyk V nie odzyskał już władzy w Czechach ani Palatynacie, którego władcą został Maksymilian I Wittelsbach.
W latach 1630-1632 starał się odzyskać utraconą władzę, w sojuszu z królem Danii Krystianem IV, a po jego pokonaniu przez siły cesarskie z królem Szwecji Gustawem II Adolfem. Sukcesy odnoszone przez wojska szwedzkie spowodowały, że Fryderyk liczył na odzyskanie utraconego księstwa. Na przeszkodzie stanęła śmierć króla Szwecji w bitwie pod Lützen stoczonej z wojskami katolickimi 16 listopada 1632 roku. Były elektor nie odzyskawszy władzy zmarł niecałe dwa tygodnie później załamany stratą potężnego sprzymierzeńca.
Zmarł 29 listopada 1632 roku. Pochowany został w Sedan.
Zgodził się przyjąć koronę Czech, jako protestant, a tym samym rozpoczął wojnę trzydziestoletnią. Szybko stracił swoje nowe królestwo i w 1623 roku został usuniety jako elektor, a Księstwo został przyjęty przez jego bawarskich kuzynów.
Żródła:
"Poczet książąt i królów Czech" - autor: Przemysław Jaworski
WITTELSBACHOWIE autor: Michał Czechowski
23-08-2020
26-04-2020