Wacław I "Święty" Przemyślid (urodzony około 907 roku, zmarł 28 września 929 lub 935 roku) herb
Syn Wratysława I Przemyślida, księcia Czech i Drahomiry Stodorańskiej.
Książę Czech od 13 lutego 921 roku do 28 września 929 lub 935 roku.
Święty Wacław urodził się około 907 roku, jako najstarszy syn księcia Wratysława i pogańskiej księżniczki Drahomiry. W wieku 13 lat Wacław stracił ojca, a jego wychowaniem zajęła się jego babka, późniejsza Święta Ludmiła. W 925 roku objął rządy w księstwie czeskim i wygnał z niego swoją matkę i brata Bolesława. Rozpoczął wtedy proces chrystianizacji Czech wznosząc przedromańską rotundę, której pozostałości znajdują się w podziemiach katedry św. Wita w Pradze. Wzrost znaczenia chrześcijaństwa i polityka Wacława skutkowała zależnością Czech wobec Cesarstwa Niemieckiego, a to było sprzeczne z interesami części czeskiej elity, która popierała młodszego brata Wacława, Bolesława. Bolesław zaprosił Wacława na uroczystości świętych Kosmy i Damiana do Starego Bolesławca. Tam wywiązała się kłótnia pomiędzy braćmi, Bolesław uderzył mieczem, Wacław uciekł do kościoła, ale zanim tam dobiegł zabiło go trzech rycerzy Bolesława Tira, Ćesta i Hněvsa. Zginął 28 września 929 lub 935 roku. wkrótce potem Wacław został uznany za świętego jako męczennik.
Wacław to zapożyczone z języka czeskiego dwuczłonowe imię słowiańskie. Święty, który nosił to imię i przyczynił się do jego rozpowszechnienia, jest patronem Czech, uznanym za ich narodowego bohatera i wodza. Zawołanie Svaty Vaclav stało się u naszego południowego sąsiada patriotycznym hasłem. Wiele poczynań w dawnych czasach, zwłaszcza zaś w epoce narodowego odrodzenia firmowało się w Czechach chętnie właśnie jego imieniem. Nie znaczy to, że kult Wacława nie wyszedł poza granice kraju. Wręcz przeciwnie, stał się bardzo wcześnie popularny w krajach ościennych. Żywy był też w Polsce, gdzie znajduje się kilka wczesnych kościołów pod wezwaniem św. Wacława wśród bazylika wawelska. Mimo tak szeroko rozchodzących się kręgów żywego kultu św.Wacław nie jest jednak postacią, która by występowała w historii wyraziście. Nie wiadomo czemu po śmierci jego ojca Wratysława zmarłego w 920 roku wychowywała go raczej babka - św. Ludmiła, nie zaś matka, Drahomira ze Stodor, która związała się silniej z jego bratem, Bolesławem, zabójcą i następcą Wacława.
Nie znana jest bliżej natura i rozwój konfliktów wewnętrznych oraz ich związków z polityką wobec sąsiadów, które wypełniły krótkie rządy św. Wacława będące zapewne tłem bratobójstwa. Materiały źródlowe nie daja jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy rządy te zaczęły się tuż po śmierci jego ojca, czy też poprzedziła je regencja i jak ona przebiegała. Kształcił się ponoć i łacińskiego języka nauczył się w Budec. Być może w czasach, w których żywy był w Czechach obrządek słowiański stał się zwolennikiem tendencji zachodnich i ugody z silnymi sąsiadami niemieckimi. Prawdopodobnie miał za sobą niektórych wielmożów czeskich, a przeciw sobie silną opozycję o tendencjach odśrodkowych i tradycyjno-pogańskich. Niewykluczone jednak, że chciano go usunąć przez wzgląd na słabość w rządzeniu, harmonizującą z przedstawieniami młodzieńca oddanego niemal wyłącznie bogomyślności i dziełom miłosierdzia. Są to jednak tylko hipotezy. Jedni zatem widzą w Wacławie niezwykle pobożnego człowieka, inni zaś dzielnego i władnego rycerza.
Odebrał staranne wykształcenie. Prawdopodobnie początkowo władzę (z powodu jego małoletniości) sprawowała matka Drahomira do 924? roku, zwalczając wpływy stronnictwa skupionego wokół Ludmiły, wdowy po Borzywoju I.
Pogaństwo miało w kraju jeszcze wielu przedstawicieli. Wśród nich złym duchem była Drahomira, która po śmierci męża objęła w Czechach rządy. Korzystając z małoletniości Wacława, urządziła napad na jego babkę, św. Ludmiłę, wdowę po Borzywoju I, pierwszym chrześcijańskim władcy w Czechach. Ludmiłę napadnięto 15 września 921 roku na zamku w Tetin i uduszono. Około roku 925 Wacław rozpoczął rządy w kraju, wygnał z niego Drahomirę i Bolesława i rozpoczął proces ugruntowania chrystianizacji Czech - wtedy właśnie wzniesiono przedromańską rotundę, której pozostałości znajdują się obecnie pod katedrą św. Wita na Hradczanach w Pradze.
Wzrost znaczenia chrześcijaństwa i polityka Wacława skutkowała zależnością Czech wobec Cesarstwa Niemieckiego, a to było sprzeczne z interesami części czeskiej elity, która popierała młodszego brata Wacława, Bolesława. Drahomira zaczęła na nowo wprowadzać siłą pogaństwo i niszczyć Kościół. Doprowadziło to do wojny z Niemcami. Najpierw na Czechy wyruszył książę Bawarii, Arnulf w 922 roku, a potem sam cesarz, Henryk I "Ptasznik" w 928 roku występując w obronie misjonarzy, którzy znaleźli się w niebezpieczeństwie śmierci.
Najazd księcia bawarskiego Arnulfa I w 922 roku wymusił włączenie Czech do węgiersko-bawarskiego sojuszu przeciwko Henrykowi I "Ptasznikowi" oraz wyrażenie zgody na przemarsze wojsk węgierskich. Najechany w odwecie przez Henryka I "Ptasznika" w 929 roku, którego wojska dotarły pod Pragę, zmuszony został do uznania zwierzchnictwa niemieckiego i złożenia obietnicy płacenia trybutu.
Na skutek tej interwencji Drahomira została zmuszona do tego, by ustąpić i oddać rządy swemu starszemu synowi, Wacławowi. Przyszedł on na świat około roku 907. Kiedy miał 7 lat, zwyczajem ówczesnym, któremu podlegał jeszcze nasz król, Bolesław "Chrobry", odbyła się na zamku praskim uroczystość postrzyżyn. Kapłan przy tym obrzędzie odmawiał modlitwę: "Wszechmogący, wieczny Boże, spójrz łaskawie na Twego sługę, Wacława, którego zechciałeś powołać do łaski postrzyżyn. Udziel mu przebaczenia wszystkich grzechów i użycz mu darów niebieskich".
Dążenie do centralizacji władzy, ograniczenie wpływów podległych książąt plemiennych oraz forsowne szerzenie chrześcijaństwa doprowadziły do powstania opozycji antyksiążęcej, na czele której stanął jego brat Bolesław, a w końcu do wojny domowej. Zaproszony przez Bolesława w gościnę, został przezeń podstępnie zamordowany.
Święty Wacław "Młody książę" zabrał się natychmiast do zagojenia ran, zadanych Kościołowi. Trzeba było zająć się odbudową zniszczonych kościołów i uzupełnieniem szeregów duchowieństwa. Żywot Wacława głosi, że wyróżniał się on wielką pobożnością. Ikonografia przedstawia go czasem, jak nocą nawiedza kaplicę zamkową, gdyż pracowity dzień nie zostawiał mu wiele czasu na modlitwę. Miał osobiście uprawiać winną latorośl i pszenicę, by na ołtarz do katedry i swojej kaplicy zamkowej dostarczać koniecznego wina i chleba. Szczególną miłością darzył ubogich. Mówi się o nim, że podobnie jak św. Edward Wyznawca w Anglii, miał nawet na swoich ramionach nosić znalezionych chorych i zajmować się nimi. Państwo czeskie było wówczas podzielone na wiele mniejszych księstw. Nie były to więc łatwe rządy. Dochodziło nawet często do starć zbrojnych. Legenda głosi, że w czasie jednej z potyczek przy św. Wacławie miał zjawić się szereg aniołów, co tak przeraziło przeciwników, że wycofali się z walki. Ikonografia często przedstawia więc Wacława w otoczeniu aniołów.
Od cesarza Henryka I Wacław otrzymał w darze relikwię św. Wita i św. Zygmunta. Ku czci św. Wita książę wystawił najpierw skromny kościół, który został z czasem rozbudowany do najokazalszej świątyni Czech. Do dziś jest ona klejnotem Pragi. Wacław wyróżniał się szczególnym nabożeństwem do tego męczennika (zmarł około 305 roku) jakby w przeczuciu, że i jemu przypadnie podobna śmierć. Taka postawa księcia nie odpowiadała wielu możnowładcom. Oni to podburzyli jego młodszego brata, Bolesława i uknuli podstępny spisek. Wykorzystali dla swych celów pobożny zwyczaj księcia Wacława. Kiedy odbywało się poświęcenie nowych świątyń, książe miał zwyczaj osobiście z pobożnością w tych uroczystościach uczestniczyć.
Jego młodszy brat, Bolesław, za namową niecnej matki, Drahomiry, zaprosił Wacława do udziału w konsekracji świątyni, jaką wystawił przy swoim zamku w Starym Bolesławcu ku czci świętych męczenników Kosmy i Damiana. Bolesław zaprosił Wacława na uroczystości świętych Kosmy i Damiana do Starego Bolesławca. Tam wywiązała się kłótnia pomiędzy braćmi, Bolesław uderzył mieczem, Wacław uciekł do kościoła, ale zanim tam dobiegł zabiło go trzech rycerzy Bolesława Tira, Česta i Hněvsa. Wkrótce potem Wacław został uznany świętym jako męczennik. Działo się to 28 września około 929 lub 935 roku. Ciało Wacława pochowano w kościele św. Wita, zamienionym potem na katedrę, kiedy w Pradze zostało założone biskupstwo w 963 roku.
Święty książę został natychmiast uznany za męczennika, a niebawem został głównym patronem kraju. Zaczęły ukazywać się jego żywoty, a Widuking, mnich z Korbei, w roku 967 pisał o cudach, jakie działy się przy grobie Świętego. Najpiękniejszy plac w Pradze otrzymał jego imię. Znajduje się na nim okazały pomnik, przedstawiający św. Wacława w zbroi rycerza na koniu. Wystawiono go w roku 1908. Imię Świętego stało się w Czechach bardzo popularne. Trzech władców kraju po św. Wacławie nosiło to imię. Dwóch z nich było nawet królami Polski: Wacław II (panował w latach 1291-1300) i Wacław III (panował w latach 1305-1306).
O Wacławie mówią utwory hagiograficzne m.in. Druhá staroslověnská legenda o sv. Václavu (Kniha o rodu a utrpení svatého Václava). Według autora tej legendy został Wacław zmuszony obcować z kobietą i spłodził z nią syna o imieniu Zbrasłav. Żona Wacława była niewierna z jego własnym sługą. Wacław ponoć ich przyłapał na gorącym uczynku. Nie kazał ich jednak stracić, lecz wybaczył i szlachetnie sam udzielił im ślubu.
Ku czci św. Wacława wystawiono w Czechach około 180 kościołów oraz około 100 kaplic. Z jego podobizną bito monety czeskie. Kiedy Karol IV odbywał koronację w 1347 roku, swoją koronę przytknął do relikwii św. Wacława, które znajdują się w bogatym sarkofagu w kaplicy katedry św. Wita. Odtąd koronę królów czeskich, a również państwo czeskie zaczęto nazywać "koroną św. Wacława".
Papież Benedykt XIV zatwierdził kult św. Wacława w roku 1729 z okazji 800-lecia śmierci Świętego i rozszerzył jego cześć na cały Kościół. Córką Bolesława I "Okrutnego", który dokonał zabójstwa na osobie św. Wacława, była Dobrawa, żona księcia Mieszka I, która przyczyniła się walnie do jego nawrócenia w 966 roku. Św. Wacław jest patronem Czech, Moraw, Pragi i katedry krakowskiej na Wawelu. Papież rozszerzył kult Wacława I przez "kanonizację równoważną".
Śmierć Wacława, który zginął 28 września 929 (jak chce Kosmas) lub 935 roku (jak podaje Widukind z Korbei) w Starym Bolesławcu, uznana została za męczeństwo. Niemal bez zwłoki zaczęto go czcić jako świętego. Bardzo też wcześnie przeniesiono jego ciało do ufundowanego przezeń praskiego kościoła św. Wita. Kult św. Wacława odnalazł swój wyraz w piśmiennictwie.Literatura poświęcona św. Wacławowi jest bardzo bogata. Obejmuje ona wzmianki w kronikach oraz pieśni i teksty liturgiczne a także utwory hagiograficzne.
Był fundatorem kościołów (m.in. św. Wita w Pradze). Kult Wacława, który rozwinął się po śmierci Bolesława I "Srogiego", doprowadził do uznania go za świętego. W XI wieku stał się patronem Czech.
Wspomnienie liturgiczne obchodzone jest w Kościele katolickim w dies natalis (łac. dzień narodzin).
Święty Wacław został ustanowiony w 1436 roku jednym z czterech głównych patronów Królestwa Polskiego przez biskupa krakowskiego kardynał Zbigniewa Oleśnickiego.
Współcześnie jest patronem Czech i Pragi. W Polsce wiele starych kościołów ma za patrona tego świętego, m.in. krakowska Katedra Wawelska (śś. Stanisława i Wacława), kościół św. Wacława w Radomiu czy też warszawska parafia św. Wacława na Pradze-Południe.
W ikonografii atrybutami św. Wacława są: anioł podający włócznię, aniołowie niosący jego trumnę, korona, sztylet, którym go zabito, zbroja rycerska z białym orłem na tarczy lub proporcu.
Książę Wacław jest bohaterem angielskiej kolędy Good King Wenceslas, zaczynającej się od słów Good King Wenceslas looked out, on the Feast of Stephen, według legend śpi on ze swoimi rycerzami na górze Blaník, żartobliwe przedstawienie świętego zaproponował David Černý w postaci rzeźby Koń.
Żródła:
Święty Wacław, męczennik w "Internetowa liturgia godzin"
Wacław I w "WikipediA"
Wacław I w "Parafia Świetego Wacława w Radomiu"
Święty Wacław w "Historia Katedry Wawelskiej "Katedra Świętychť"
"Poczet książąt i królów Czech" - autor: Przemysław Jaworski
Kult św. Wacława w Księstwie Cieszyńskim - w "Principatus Teschinensis - Księstwo Cieszyńskie".
18-02-2023