Záviś (Zawisza) z Krumłowa (Gesky Krumlov) von Falkenśtejna und Rosenberg (urodzony około 1250 roku, ścięty w Hluboká nad Vltavou 24 sierpnia 1290 roku) herb
Był prawdopodobnie drugim synem Budziwoja z Krumlova z rodu Vitkovców i jego żony Perchty z Falkenśtejnu, córki Konrada II z Falkenśtejnu.
Burgrabia zamku Falkenstein (w Niemczech). De facto regent Czech, opiekun małoletniego króla Wacława II oraz jego wychowawca od 1283 roku do 1285 roku. Marszałek dworu królewskiego od 1283 roku do 1285 roku.
W Pradze 2 czerwca 1284 roku poślubiła Kunegundę Rurykowiczówna Halicką (urodzona w 1245 roku, zmarła 9 września 1285 roku), córkę Rościsław Rurykowicza księcia halickiego, bana Slawonii, cara Bułgarii i Anna Arapadówny, córki Beli IV Arpada króla Węgier. 4 maja 1288 roku poślubił Elżbietę Arpadówną (urodzona w 1255 roku, zmarła miedzy 1323 a 1326 rokiem), córkę Stefana V Arpada, króla Węgier, króla Chorwacji i Elżbiety Kumanki, księżnej de Macsó i Bośnii, regentki Węgier, córki Kötöna, chana kumańskiego.
Zawisza pochodził z krumlovskiej linii potężnego rodu Witkowców. Określenie z Falkenśtejnu pochodzi zapewne od zamku Falkenstein nad rzeką Ranną. Według innych badaczy chodzi o zamek w powiecie Valtice nad dolnym Dunajem, Falkestein w Bawarii lub Sokolčí hrad nad rzeką Černá, który w także był nazywany Falkenstein. W latach 1276-1277 Zawisza wziął udział w powstaniu Witkowców, panów z Rýzmburka i rycerstwa austriackiego przeciw królowi Przemysłowi Ottokarowi II.
W listopadzie 1276 roku i w 1277 roku wzniecał powstania czeskiej szlachty przeciw rządom Ottokara II, a za aprobatą króla niemieckiego Rudolfa I Habsburga. W 1263 roku założył klasztor Zlatá Koruna (niemiecki klasztor Goldenkron) i w 1265 roku miasto Budweis. Królowa Czech Kunegunda z zamku Bezdzież, w którym ją trzymano z synem Wacławem, przybyła do Pragi rzekomo dla uczczenia rocznicy śmierci męża, a stąd udała się do księcia Opawy Mikołaja, naturalnego syna swego męża. Za jego namową wyszła za mąż za Zawiszę z Krumłowa, z rodu Witkonidów albo z Rużomberka, a zaszedłszy z nim w ciążę urodziła syna, nazwanego imieniem ojca: Zawiszą (według relacji Jana Długosza - współcześni historycy zaprzeczją tym relacjom, gdyż książę Mikołaj był zaciekłym wrogiem Zawiszy). Czyn ten potępiony i wykpiony przez wszystkich niemal rycerzy czeskich, wzbudził szczególny niesmak i zawiść.
Po powrocie w 1283 roku dwunastoletniego Wacława II z brandenburskiej niewoli Zawisza w następujących latach, zdobył duży wpływ na młodym królu, który mianował go najwyższym królewskim ochmistrzem. Zawisza wykorzystał wielki wpływ na młodego króla dla jego politycznych i gospodarczych decyzji w Czechach. 4 czerwca 1284 roku zbyt krwawe walki o władzę w Czechu zakończyły się podpisaniem traktatu pokojowego, na mocy którego, Zawisza zobył ogromny wpływ na króla Wacława co przyczyniło się do jego stopniowego końca. Od tej pory krajem rządził Zawisza z pełnym zaufaniem młodego króla. Jego dążenia były przy tym w sensie dynastii i troszczyły się o spokój w kraju. Jego rządy doprowadziły do wybuchu powszechnego niezadowolenia ze strony szlachty, którą zmusił do posłuszeństwa za pomocą wojska.
Zawisza usiłował uzyskać księstwo opawskie. Jego wzrastające znaczenie wywołało zaniepokojenie króla niemieckiego Rudolfa z Habsburga. W styczniu w Chebie jego córka Guta poślubiła Wacława II, ale zaraz po ceremonii wróciła wraz z ojcem do Niemiec. Rudolf motywował swoją decyzję zepsuciem panującym na czeskim dworze. Wówczas także władca Niemiec zawarł układ z zagrożonym przez Zawiszę księciem opawskim Mikołajem I i wydał za niego swoją krewną.
Po śmierci żony, królowej Kunegundu we wrześniu 1285 roku Zawisza stopniowo tracił wpływ na Wacława II, do momentu aż Wacław, za namową żony Gutty Habsburżanki zniechęcił się całkowicie do swego ojczyma, wskutek zawiści wielu Czechów i donosów częściowo prawdziwych, częściowo zmyślonych, usuwa go ze stanowiska wielkorządcy Czech, na które go swego czasu wyniósł. W 1285 roku zmarła królowa Kunegunda, ale to nie wpłynęło na pozycję Zawiszy. Szukając przewwagi wobec bliskich związków Czech z Habsburgami za zgodą Wacława II postanowił ożenić się z Elżbietą Kumanką, siostrą króla węgierskiego Władysława IV Kumańczyka. Zawisza długo przebywał na Węgrzech co dało czas jego przeciwnikom. Na ich czele stali królowa Guta (przybyła do Czech w 1287 roku) i biskup Tobiasz z Bechyně. Udało im się przeciągnąć na swoją stronę Wacława II. Zawisza po powrocie do Czech zamieszkał z żoną na zamku Svojanov. W styczniu 1289 roku zaprosił króla na chrzciny swojego syna. Władca wstępnie wyraził zgodę, ale zażyczył sobie by Zawisza przybył zaprosić go osobiście. Wówczas został aresztowany pod zarzutem zdrady i przygotowywania zamachu na życie króla. Oskarżenia nie były prawdziwe.
Wymęczywszy go przez dwa lata w ciężkim więzieniu na zamku praskim, sprowadził go przed jego zamek Fryburg i kazał go ściąć za to, że odmówił zrzeczenia się zamku na rzecz księcia Wacława.
W 1290 roku Mikołaj Opawski wraz z uwięzionym Zawiszą pojechali do południowych Czech. Książę opawski jeździł z więźniem od zamku do zamku. Grożąc jego egzekucją wymuszał na zwolennikach Zawiszy ich kapitulację. Pan zamku Hluboká nad Vltavou Vítek z Krumlova odmówił poddania twierdzy. Wówczas Mikołaj Opawski polecił stracić Zawiszę.
Nie jest wiadomo, komu było na rękę śmierć Zawiszy. Został skazany na śmierć, za odmowę oddania zamku Fryburg i klejnotów królewskich, które zostały przekazane przez zmarłą żonę - królową Kunegundę w spadku, a przekazane, synowi Jeschek, który został prawowitym spadkobiercą. Majątek Zawiszy został skonfiskowany wraz z zamkiem Fryburg.
Ojciec: Jeschek von Falkenstein (także Jan z Falkenstein) (urodzony w 1282 roku, zmarł w 1296 roku) - rycerz Zakonu Krzyżackiego.
Za zgodą Wacława II jego ciało zostało pochowane w klasztorze w Vyśśím Brodzie.
Żródła:
Zawisza z Falkenśtejnu w "Wikipedii"