Bolesław II [VI] Piast (urodzony po 1251 roku między 1253 a 1258 roku, zmarł w Wyszogrodzie, 20 albo 24 kwietnia 1313 roku) herb
Syn Siemowita I Piasta, księcia czerskiego i płockiego i Perejesławy Rurykowiczównej, regentki Księstwa mazowieckiego, córki Daniela Romanowicza Rurykowicza, króla Halicza, księcia halicko-włodzimierskiego.
Książę płocki, rawski, gostyniński i sochaczewski jako Bolesław II od 23 czerwca 1262 roku do 24 czerwca 1294 roku i od między 22 lutego 1310 roku a 28 lutego 1311 roku do 20 albo 24 kwietnia 1313 roku, książę całego Mazowsza od 21 października 1294 roku do między 22 lutego 1310 roku a 28 lutego 1311 roku, wielki książę krakowski i książę sandomierski jako Bolesław VI od października 1288 roku do 1288/1289 roku i od kwietnia do czerwca 1312 roku, starosta krakowski od 1291 roku do 1292 roku.
Przed 1278 roku w Płocku poślubił Gaudemundę Zofię Mendog Litewską (zmarła w 1288 roku), córkę Trojdena Mendoga, wielkiego księcia litewskiego, księcia karniowskiego. Poślubił w 1291 roku (przed 19 grudnia 1302 roku rozwiódł się) Kunegundą Przemyślidówna (urodzona w styczniu 1265 roku, zmarła w klasztorze Św. Jerzego w Pradze, 27 listopada 1321 roku), córką Przemyśla Ottokara II Przemyślida, króla Czech i Kunegundy Rurykowiczównej, córki Rościsława Rurykowicza, księcia halickiego.
Był młodszym synem księcia mazowieckiego, Siemowita I i Perejasławy, córki księcia halicko-włodzimierskiego, Daniela. Nie wiadomo, kiedy się urodził, musiało to jednak nastąpić po roku 1251 roku, skoro własną dzielnicę Siemowitowic otrzymał dopiero w 1275 roku. O młodości Bolesława źródła milczą, wiadomo tylko, że w 1262 roku. książę uniknął losu ojca - zamordowanego w Jazdowie podczas najazdu Litwinów i brata Konrada II - porwanego na Litwę. Rządy regencyjne na czas małoletniości przejęli wtedy matka władcy Perejesława i książe wielkopolski Boleslaw "Pobożny".
W 1275 roku brat wydzielił mu zachodnią część Mazowsza z Rawą, Sochaczewem i Płockiem jako własną dzielnicę i odtąd młodszy syn Siemowita występował z tytułem księcia płockiego. Bolesław uznał jednak podział dziedzictwa po ojcu za niesprawiedliwy, albowiem od połowy lat siedemdziesiątych datować można długoletni konflikt z bratem Konradem, w związku z którym Bolesław nie wahał się sprowadzić nawet sprawców śmierci ojca Litwinów. Sojusz z Litwinami został umocniony w 1279 roku małżeństwem Bolesława z córką Trojdena Gaudemundą Zofią. Drugim wypróbowanym sojusznikiem księcia płockiego stał się książę kujawski Władysław "Łokietek". Wojna toczona pomiędzy braćmi przez drugą połowę lat siedemdziesiątych i lata osiemdziesiąte XIII wieku nie przyniosła realnej korzyści żadnej ze stron powodując tylko zniszczenia znacznych części Mazowsza.
Jego zaostrzenie nastąpiło w momencie, gdy książę krakowski, Bolesław V "Wstydliwy" zmarły w 1279 roku, wyznaczył na swego spadkobiercę księcia sieradzkiego, Leszka II "Czarnego", z którym Bolesław II związany był sojuszem; podobnie jak z jego młodszym, przyrodnim bratem, księciem brzesko-kujawskim, Władysławem "Łokietkiem" (ten sojusz zawarto w 1285 roku). Spowodowało to rozgoryczenie Konrada, który liczył na przejęcie schedy po Wstydliwym. W latach 1283-1288 Bolesław odpierał trzykrotnie najazdy swego brata i sprzymierzonego z nim księcia włodzimierskiego i Włodzimierza.
Obu zwaśnionych braci pogodziła dopiero śmierć Leszka "Czarnego" w dniu 30 września 1288 roku i wspólny wróg, którym stał się książę wrocławski, Henryk IV "Probus", pretendujący do tronu krakowskiego.
Książę krakowsko-sandomierski i sieradzki Leszek II "Czarny", nie pozostawił dziedzica, możni małopolscy w osobach biskupa krakowskiego Pawła z Przemkowa i kasztelana krakowskiego Sułka z rodu Toporów przywołali na tron Bolesława Płockiego.
Nie był to jednak jedyny kandydat, gdyż pretensje do tronu zgłosił również książe wrocławski Henryk IV "Probus". Bolesław, uzyskawszy poparcie biskupa krakowskiego, Pawła z Przemankowa, oraz możnych małopolskich, został wezwany przez nich do objęcia rządów w Krakowie. Wkrótce też zajął miasto, ale jeszcze w tym samym roku został z niego wyparty przez siły Probusa. Po opanowaniu Krakowa pod koniec 1288 roku Henryk powrócił do Wrocławia. Na początku lutego 1289 roku sojusznicy Probusa: Henryk I (III) głogowski, jego brat, Przemko ścinawski, i Bolesław opolski, zorganizowali zbrojną ekspedycję na Kraków, której celem było ugruntowanie władzy księcia wrocławskiego w Małopolsce. Odpowiedzią Bolesława płockiego, nadal dążącego do opanowania tronu krakowskiego, było podjęcie wspólnie z Władysławem "Łokietkiem" (od 1288 roku księciem sieradzkim) oraz Kazimierzem II kujawskim wyprawy w celu odbicia Krakowa.
Wojska sojuszników Probusa wycofały się z krakowskiego grodu, jednak 26 lutego 1289 roku pod Siewierzem zostały zaatakowane przez siły Bolesława płockiego i jego sprzymierzeńców. Starcie zakończyło się klęską książąt śląskich. Przemko ścinawski poległ w bitwie - według źródeł była bardzo krwawa, a Bolesław opolski dostał się do niewoli. Po bitwie Kraków (bez zamku wawelskiego) został opanowany przez Bolesława, jednak zwycięski władca Płocka zawarł latem 1289 roku układ z bratem, Konradem, oddając mu w zamian za pomoc zbrojną i rezygnację z roszczeń do Krakowa ziemię sandomierski). Krok ten wywołał oburzenie możnych małopolskich, którzy odtąd zaczęli popierać Władysława "Łokietka". Ostatecznie Bolesław wycofał się na Mazowsze, zaś w sierpniu tegoż roku Probusowi udało się wyprzeć Łokietka z krakowskiego grodu.
Niestety Wawel został przez mieszczan krakowskich wydany Henrykowi IV, jego zaś próba zdobycia nie powiodła się. Wkrótce zresztą możni małopolscy zaczęli masowo przechodzić na stronę Henryka "Probusa". Powodem takiego stanu rzeczy była rezygnacja Bolesława z księstwa sandomierskiego na rzecz brata Konrada, co nie spodobało się Małopolanom przyzwyczajonym do jedności dzielnicy. W końcu Bolesław przeniósł swoje wszystkie prawa względem Małopolski na Władysława "Łokietka", sam zaś wycofał się do własnej dzielnicy.
Jedynym widocznym profitem awantury małopolskiej było pogodzenie się Bolesława ze starszym bratem Konradem.
Po śmierci księcia Wrocławia (w kwietniu lub czerwcu 1290 roku) walki o Kraków rozgorzały na nowo, jednak Bolesław nie podjął starań o opanowanie tamtejszego tronu.
W pierwszej połowie 1291 roku Bolesław w związku ze śmiercią żony, ożenił się po raz wtóry. W tym celu w 1291 roku zawarł przymierze z królem czeskim, II Przemyślidą, pretendującym do panowania w Małopolsce. Podobnie jak za pierwszym razem małżeństwo było na wskroś polityczne.
Sojusz został wzmocniony mariażem siostry czeskiego monarchy, Kunegundy, z władcą Płocka, zawartym w lecie 1291 roku. W ten sposób Bolesław zerwał długoletni sojusz z Władysławem "Łokietkiem", będącym wówczas przeciwnikiem Wacława w walce o tron krakowski. Wybór takowy pozwolił obu stronom zabezpieczyć się przed wzajemnymi roszczeniami, zwłaszcza że Wacławowi udało się w 1291 roku opanować Kraków. Przez związek z królem czeskim Bolesław chciał wzmocnić swoją pozycję, nie wahał się więc gdy w roku następnym przyszło mu wspomóc szwagra w rozprawie ze swoim dotychczasowym sprzymierzeńcem - Władysławem "Łokietkiem" podczas oblężenia Sieradza.
Ostatecznie sojusz mazowiecko-czeski nie przetrwał próby czasu. Jako sojusznik króla czeskiego brał udział w walkach w Wielkopolsce w 1292 roku, zakończonych w październiku tego roku kapitulacją Łokietka w Sieradzu i zrzeczeniem się przez niego swych praw do Krakowa na rzecz Wacława. W 1294 roku książę prawdopodobnie wyraził zgodę na przemarsz przez swoje księstwo wojsk litewskich, które uderzyły na Kazimierza II kujawskiego, brata i sprzymierzeńca Łokietka. 11 października 1294 roku zmarł książę czerski Konrad II zostawiając całość swojego dziedzictwa Bolesławowi. Wzmocniony w ten sposób książę zerwał poprawne dotąd stosunki z Czechami i nawiązał ponownie kontakty w Władysławem "Łokietkiem". W 1295 roku prawdopodobnie uznał koronację władcy wielkopolskiego Przemysława II na króla polski, zaś w roku następnym wsparł władcę kujawskiego w jego wojnie z Henrykiem V (III) Głogowczykiem o Wielkopolskę.
Po śmierci brata w czerwcu lub październiku 1294 roku Bolesław został samodzielnym władcą całego Mazowsza. Dwa lata później zerwał przymierze z Wacławem, a w rok później brał udział w walkach w Wielkopolsce, występując po stronie Łokietka, walczącego o panowanie nad tą dzielnicą z Henrykiem I (III) głogowskim. Za popieranie księcia sieradzkiego w latach 1299-1300 wojska czeskie spustoszyły dzielnicę Bolesława. Książę nie uznał koronacji Wacława II na króla Polski, która miała miejsce w 1300 roku w Gnieźnie, zaś dwa lata później, w czerwcu, rozwiódł się ze swą drugą żoną, która wyjechała następnie do Pragi.
Nieprzyjazna polityka względem Czech ściągnęła w 1300 roku na Mazowsze wyprawę Wacława, która jednak poza zniszczeniem okolic Płocka nie zmusiła Bolesława do zmiany kursu politycznego, o czym świadczy fakt nie uznania koronacji Wacława na króla Polski i odesłanie w 1302 roku Kunegundy do Pragi.
Na początku XIV wieku założył gród w Warszawie, przyczyniając się do jej rozwoju kosztem pobliskiego Czerska.
Po 1305 roku. starzejący się Bolesław nie wykazywał już większej aktywności politycznej. Wiadomo tylko, że w 1310 roku wydzielił dwóm starszym synom Ziemowitowi i Trojdenowi dzielnice w Warszawie i Czersku.
Bolesław II Mazowiecki zmarł 24 kwietnia 1313 roku. Spoczął w katedrze w Płocku.
Niewiele informacji odnieść można do polityki wewnętrznej księcia. Bolesław II wspierał osadnictwo w swym dziedzictwie, czego najbardziej znanym przykładem jest lokacja z około 1300 roku Starej Warszawy (obecnie Stare Miasto).
Z pierwszą żoną Gaudemundą Zofią Litewską doczekał się dwóch synów oraz nieznanego z imienia córkę. Z drugą żoną - Kunegundą Czeską miał syna oraz dwie córki.
Bilans panowania Bolesława II to zjednoczone pod rządami jednego księcia Mazowsze, objęte odbudową po okresie zniszczeń. Mazowsze, podobnie jak Wielkopolska, nie było w omawianym czasie dzielnicą nadmiernie rozdrobnioną, bo okresowo w XIII wieku dzielono je najwyżej na dwie dzielnice. Niestety, czas zjednoczenia nie trwał długo, bowiem Bolesław II, wzorem swego dziada Konrada I, zaczął dopuszczać synów - Siemowita II, Trojdena I i Wacława I - do rządów od około 1303 roku, jednocześnie kontrolując ich działalność. Książę mazowiecki miał też przypuszczalnie co najmniej dwie córki. Dziwi nieuwzględnienie ich w polityce dynastycznej.
W historiografii Bolesław II oceniany był raczej pozytywnie. Jan Długosz wystawił mu bardzo dobrą opinię, pisząc o nim jako o władcy sprawiedliwym, choć surowym. W opinii Bronisława Włodarskiego Bolesław to "bardzo energiczny i przedsiębiorczy człowiek" i "wypróbowany przyjaciel" Władysława "Łokietka". Książę został przez Ewę Suchodolską określony jako "władca o najszerszych horyzontach spośród książąt mazowieckich, rządzących w okresie pojawienia się tendencji zjednoczeniowych i jednoczenia państwa". Podobnie uważał Jan Baszkiewicz, którego zdaniem Bolesław II "prowadził nader niezależną politykę", zaś fakt, że był sojusznikiem Łokietka, stanowił duże dla niego wsparcie. Stanisław Russocki podkreślał, że po śmierci brata Bolesław II jako władca całego Mazowsza stał się "jednym z najpotężniejszych książąt ówczesnej Polski", wiernym sojusznikiem okietka. Główny zarzut stawiany księciu dotyczy wycofania się z walk o Kraków i niedostrzegania ponaddzielnicowych interesów.
Żródła:
"SŁOWNIK WŁADCÓW POLSKI I PRETENDENTÓW DO TRONU POLSKIEGO" - Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki.
"Dziedzictwo książąt mazowieckich"; Stan badań i postulaty badawcze MATERIAŁY SESJI NAUKOWEJ ZORGANIZOWANEJ PRZEZ ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE - MUZEUM I ARCHIWUM GŁÓWNE AKT DAWNYCH; 27-28 PAŹDZIERNIKA 2016 R.; Redakcja naukowa Janusz Grabowski, Rafał Mroczek, Przemysław Mrozowski; Zamek Królewski w Warszawie - Muzeum 2017; Archiwum główne akt dawnych; Naczelna dyrekcja archiwów państwowych.
Bolesław II w "Wikipedii"
"Poczet książąt i księżnych mazowieckich" - autor: Janusz Grabowski; Wydawnictwo AVALON Sp. z o.o., Kraków 2019.
Bolesław II płocki w "Poczet.com" autorstwa: Michała Szustera
13-04-2024
11-03-2024
27-12-2023
22-07-2020