Boleslaw III "Hojny, Szczodry, Rozrzutny" Piast (urodzony 23 września 1291 roku, zmarł w Brzegu, z 20 na 21 kwietnia 1352 roku) herb
Syn Henryka V "Grubego" Piasta, księcia jaworskiego, legnickiego, wrocławskiego i Elżbiety Piastównej, córki Bolesława "Pobożnego" Piasta, księcia kaliskiego.
Książę na Legnicy, Brzegu i Wrocławiu po 1296 roku do 1306 roku wraz z braćmi, od 1306 roku do 1311 roku samodzielnie, książe kaliski od 1306 roku do 1307 roku, książę opawski od 1308 roku do 1311 roku, książę brzeski od 1311 roku do 20/12 kwietnia 1352 roku, książę legnicki od 1312 roku do 1342 roku, namiestnik Królestwa Czech od 23 czerwca 1321 roku do 1322 roku, książę namysłowski od 1323 roku do 1338 roku, książę lubieński od 1339 roku do 20/21 kwietnia 1352 roku, dziedzic korony Królestwa Polskiego od 1306 roku.
Zapewne w styczniu 1303 roku poślubił Małgorzatę Przemyślidównę (urodzona 21 lutego 1296 roku, zmarła 8 kwietnia 1322 roku), córka Wacława II Przemyślida króla Czech i Polski, margrabiego Moraw i Jutty (Bony) Habsburżanki, córki Rudolfa I Habsburga króla Niemiec, księcia Austrii. Od 1326 roku mąż Katarzyny Śubich z Chorwacji (zmarła między 18 lutego a 5 marca 1358 roku), córka Mladena III Śubich bana Chorwacji.
Ojciec Bolesława Henryk osierocił młodego księcia w wieku zaledwie pięciu lat. Regencję nad księstwem wrocławsko-legnickim przejęła wtedy matka Elżbieta, oraz stryj Henrykowiców Bolka I "Surowego", księcia świdnicko-jaworskiego (do swojej śmierci w 1301 roku). Następnie w latach 1301-1302 biskupa wrocławskiego Henryka z Wierzbna (odsunięty od książąt z powodu rzekomego marnotrawstwa), a wreszcie króla Czech i Polski, Waclawa II Przemyślida.
Była to zapewne świadoma zagrywka ze strony króla czeskiego i polskiego Waclaw II, dla którego sprawa przejęcia bogatego i ważnego strategicznie Wrocławia była niezwykle ważna. W celu jeszcze większego uzależnienia księcia legnicko-wrocławskiego od siebie Wacław II sprowadził go w 1302 roku na dwór do Pragi, gdzie rok później wydał za niego swoją młodziutką, bo liczącą zaledwie siedem lat córkę Małgorzatę. Decyzja Wacława uczyniła z Bolka III niespodziewanie najbliższym krewnym króla i jego potencjalnym następcą. Sprawa ta początkowo wobec faktu, że Wacław II posiadał syna wydawała się bez znaczenia, jednak już w 1305 roku wobec nagłej śmierci Wacława II i rok później wobec zamordowania Wacław III w Ołomuńcu osoba młodego Henrykowica zyskała na znaczeniu. Bolesław próbował wtedy włączyć się do walki o spadek po wygasłej czeskiej dynastii przybierając tytuł "haeres Regni Poloniae" tj. dziedzic Królestwa Polskiego.
Włodarski przypuszcza, że bezpośrednio po śmierci Bolka opiekę nad synami jego brata objął król czeski, Wacław i dopiero pod naciskiem nieznanych bliżej okoliczności (może zajęcie sprawami węgierskimi?) musiał zrzec się opieki na rzecz biskupa. Chociaż jednak chwilowo ustępował z Wrocławia, nie chciał rezygnować ze swoich tam wpływów. Wezwał więc biskupa Henryka do Pragi - zapewne celem omówienia małżeństwa swej córki Małgorzaty z najstarszym synem Henryka "Grubego", Bolesławem. W następstwie zawartego w Pradze porozumienia odbył się ślub Małgorzaty i Bolesława, po którym Wacław zabrał zięcia na dwór praski.
Nieco inaczej przedstawia tę sprawę Sobociński. Biorąc za podstawę swoich rozważań "Kronikę książąt polskich" twierdzi on, że powołanie w 1296 roku opiekuna dla małoletnich synów Henryka V nastąpiło pod silnym naciskiem ze strony "milites, vasalli et cives". Ci sami "barones, vasalli, milites, cives et maiores terre" po śmierci Bolka świdnickiego na opiekuna pupilów zmarłego powołali Henryka, biskupa wrocławskiego. Niezadowoleni jednakże z rządów biskupa doprowadzili do skutku małżeństwo najstarszego syna Henryka V, Bolesława z córką króla Czech, Wacława II, który stał się opiekunem zięcia. Kronika książąt polskich umieszcza ślub Bolesława i Małgorzaty pod rokiem 1301. Informuje ona, że Bolesław znajdował się pod opieką teścia 4 lata, aż do jego śmierci, tj. do 21 czerwca 1305 roku. Przedtem jednak mówi, że Bolesław w chwili ślubu miał 15 lat, co jest zupełnie niemożliwe. Wiemy, że urodził się w 1291 roku, w roku 1301 miałby więc nie 15, a 10 lat. Nie wiem, czy można zaufać drugiej wiadomości podanej przez to źródło, skoro pierwsza okazała się bałamutna.
Zdaniem Sammtera Bolesław przybył na dwór praski w 1302 roku i przebywał tamże do roku 1305. Wynikałoby z tego, że Sammter opowiada się za rokiem 1301 (lub 1302) jako datą zawarcia małżeństwa przez Bolesława i Małgorzatę. Większość badaczy stoi jednak na stanowisku, że małżeństwo pary książęcej zawarte zostało w pierwszych dniach stycznia 1303 roku. Wtedy właśnie nad granicę śląską do Hradca (Gratz) przybył Wacław oraz najstarszy syn Henryka, Bolesław wraz z dotychczasowym opiekunem i tu odbył się ślub Bolesława z najmłodszą wtedy córką Wacława, Małgorzatą. Po ślubie Bolesław udał się do Pragi, gdzie spotykamy go jeszcze 29 sierpnia 1303 roku, a zarząd księstwa wrocławskiego objął jego teść, król czeski.
W 1303 roku poślubił jego córkę Małgorzatę. Po wygaśnięciu dynastii Przemyślidów w 1306 roku, przystąpił z racji swego powinowactwa do walki o spadek po nich przyjmując tytuł dziedzica korony Królestwa Polskiego i podjął nieudaną próbę zajęcia ziemi kaliskiej, fiaskiem zakończyły się również jego zabiegi o tron czeski. Samodzielne rządy w dzielnicy wrocławsko-legnickiej sprawował od około 1306 roku, następnie w 1311 roku pod naciskiem młodszych braci, mających poparcie bogatego patrycjatu Wrocławia, podzielił władztwo ojcowskie na dzielnice: wrocławską, legnicką i brzeską, zajmując tę ostatnią (w roku następnym przejął również księstwo legnickie). W latach 1315-1316 i w 1318 roku wspierał zbrojnie Jana Luksemburczyka w jego walkach z możnowładztwem czeskim. W wyniku zwycięskiej wojny o sukcesję po zmarłym księciu oleśnickim Bolesławie I w latach 1321-1323 otrzymał ziemię namysłowską z miastami Namysłów, Bierutów, Kluczbork, Byczyna i Wołczyn, które weszły na stałe do domeny Piastów brzeskich. Kilkakrotnie podejmował także nieskuteczne próby opanowania, należącej do brata, dzielnicy wrocławskiej. 9 maja 1329 roku złożył Janowi Luksemburskiemu hołd lenny z księstwa legnicko-brzeskiego, zostając dziedzicznym lennikiem czeskim.
Siły księcia wrocławsko-legnickiego były zbyt szczupłe, by skutecznie konkurować o spadek po Przemyślidach z nowymi władcami czeskimi Rudolfem II Habsburgiem, Henrykiem Karynckim i Janem Luksemburczykiem. Szansę na opanowanie polskiego dziedzictwa zostały jednak również zaprzepaszczone po nie udanej próbie opanowania Kalisza w latach 1306-1307 i przegranej wojnie z księciem głogowskim Henrykiem III. Jedyną istotną zdobyczą Bolka III było opanowanie należącej do Mikołaja I ziemi opawskiej w 1308 roku, z której zrezygnował dopiero po układzie zawartym w Ołomuńcu 11 czerwca 1311 roku. Ceną za ustąpienie z nowozdobytej dzielnicy była wypłata dużej sumy posagowej 8000 grzywien srebra, która należała się Bolesławowi jeszcze od Wacława II. Sumę tą książę wrocławsko-legnicki otrzymał z rąk Mikołaja Opawskiego pragnącego odzyskać swoje władztwo.
Szerokie horyzonty polityczne Bolesława III odbijały się w znacznej mierze na ojcowiźnie, której finanse były w znacznej mierze marnotrawione na utrzymanie znaczącej pozycji księcia. W 1311 roku pod presją niezadowolonych z takiego obrotu sprawy możnych Bolesław został zmuszony do podziału dzielnicy pomiędzy siebie i dwóch młodszych braci Henryka VI i Władysława. Księstwo miało być wówczas podzielone na części: wrocławską, legnicką i brzeską. Zdecydowanie najmniej zasobnym był dział brzeski, który miał być jednak spłacony z pozostałych dwóch dzielnic sumą 50000 grzywien. Pierwszym, który wybierał był Bolesław III i jego decyzja otrzymania najmniejszego i najmniej zasobnego księstwa brzeskiego zaskoczyła wszystkich. Prawdopodobnie Bolesław chciał w dalszym ciągu kontynuować swą prowadzoną dotąd z wielkim rozmachem politykę, a do tego potrzebował pieniędzy. Z planów tych, jak się wkrótce miało okazać nic nie wyszło, a posunięcie to kosztowało Bolesława utratą na rzecz brata Henryka VI najważniejszej części dziedzictwa ojcowego - Wrocławia.
Początkowo decyzja Bolesława wydawała się jednak słuszna, gdyż już w 1312 roku udało mu się pozbawić dzielnicy legnickiej najmłodszego z braci Władysława, który nie potrafił się wywiązać z obowiązku wypłacenia odszkodowania w wysokości 25000 grzywien.
W 1312 roku Bolesław III i Henryk VI zawarli sojusz z księciem krakowskim Władysławem "Łokietkiem" chcąc wspólnymi siłami doprowadzić do jak największego uszczuplenia terytorium książąt głogowskich, odpowiedzialnych za przedwczesną śmierć Henryka V "Brzuchatego", ojca książąt legnicko-wrocławskich. Wojna jaka wówczas wybuchła toczyła się w latach 1312-1317 i nie zakończyła się jakimś zdecydowanym rozstrzygnięciem, w prawdzie Władysławowi Łokietkowi udało się wówczas zająć większość Wielkopolski, jednak jego sprzymierzeńcy przyłączyli do swoich włości tylko Uraz (do dzielnicy wrocławskiej), oraz Wołów i Lubiąż (do legnicko-brzeskiej).
Chwilowe uspokojenia na Śląsk Bolesław III próbował wykorzystać poprzez aktywację swojej polityki w Czechach wspierając Jana Luksemburskiego w jego walce z opozycją możnowładczą. Polityka ta przyniosła znaczący profit w latach 1321-1322, kiedy książę legnicko-brzeski objął 23 czerwiec 1321 roku z ramienia króla namiestnictwo w krajach korony św. Wacława na czas załatwiania przez Jana spraw w Niemczech i we Włoszechi pełnił je do 1322 roku .
W latach 1321-1323 na Śląsku doszło ponownie do wojny z książęta głogowskimi. Była to tzw. wojna koalicyjna, w której Bolesława III wsparli jego brat Henryk VI Dobry, książę opolski Bolko II, oraz Władysław "Łokietek". Tym razem główne profity ze zwycięstwa odniósł Bolesław III uzyskując na mocy pokoju krakowskiego w dniu 10 sierpnia 1323 roku, od księcia oleśnickiego Konrada ziemię namysłowską z Namysłowem, Byczyną i Kluczborkiem.
Od 1322 roku pogarszać się zaczęły wzajemne stosunki pomiędzy Bolesławem, a jego młodszym bratem Henrykiem. Powodami tego stanu rzeczy była niechęć Henryka do wspierania zbyt agresywnej jego zdaniem polityki brata (o czym świadczył separatystyczny pokój z Konradem Oleśnickim) i chęć Bolesława przejęcia bogatego Wrocławia. Na początku lat dwudziestych XIV wieku Bolesław wyszedł nawet z oficjalną propozycją zamiany dzierżonej przez siebie dzielnicy legnickiej na wrocławską. Rzecz jasna Henryk VI tej niekorzystnej dla siebie tranzakcji nie przyjął. Doszło wówczas do drobnych starć zbrojnych pomiędzy braćmi. Wydarzenia te skłoniły nie mającego męskich potomków Henryka do szukania oparcia w silniejszych sąsiadach w tym celu nawiązał on kontakt z nowym królem polskim Władysławem Łokietkiem, któremu obiecywał hołd lenny i przekazanie swojej dzielnicy po swojej śmierci w zamian za pomoc. Wobec odmowy nie chcącego ryzykować wojny z Luksemburgami króla polskiego Henryk VI zwrócił o opiekę do cesarza rzymskiego Ludwika IV Wittelsbacha, któremu 20 kwietnia 1324 roku złożył hołd lenny, w zamian za gwarancję możliwości dziedziczenia tronu przez córki. Decyzja Henryka skłoniła Bolesława do próby zbrojnego rozstrzygnięcia sporu, jednak wszelkie próby opanowania księstwa rozbijały się o mury potężnego Wrocławia.
Do radykalnej zmiany doszło w 1327 roku, kiedy Jan Luksemburski, w trakcie wyprawy przeciw Władysławowi "Łokietkowi" zdołał nakłonić Henryka do zmiany układu z cesarzem Ludwikiem i uczynieniem dziedzicem księstwa wrocławskiego króla czeskiego, z zagwarantowaniem dożywocia i wydziedziczeniem Bolesława III i jego potomków.
Ostatnią, nie udaną próbę przejęcia Wrocławia Bolesław III podjął na przełomie 1327 i 1328 roku kiedy to korzystając z nieobecności Jana w Czechach wtargnął w dzielnicę brata. Niestety, tak, jak i poprzednio plany te zawiodły wobec potęgi murów stolicy księstwa.
W 1329 roku na Śląsk niespodziewanie powrócił najmłodszy brat Bolesława Władysław, pozbawiony w 1312 roku należnego mu księstwa legnickiego. Wykorzystując ten fakt Jan Luksemburski nakłonił Władysława do złożenia mu hołdu lennego i zrzeczenia się na rzecz korony czeskiej Legnicy. Fakt ten postawił w krytycznej sytuacji Bolesława, który nie mogąc sprostać potędze władcy czeskiego, dysponującego dodatkowo pretekstem do wojny, zdecydował się 9 maja 1329 roku złożyć we Wrocławiu, hołd lenny.
Po utracie samodzielności politycznej aktywność legnickiego Piasta wyraźnie zmalała. Jako wasal Jana Luksemburskiego brał udział w latach 1329-1331 w jego wyprawach zbrojnych (m.in na Łużyce w 1329 roku i Głogów w 1331 roku).
Prowadząc w dalszym ciągu wystawne życie, ciągłe wyjazdy (np. w 1335 roku na zjazd do Wyszehradu), doprowadziło Bolesława do tarapatów finansowych, co zmusiło księcia do zastawienia części swoich uprawnień (m.in. landwójstwo legnickie, podatek menniczy, komory celne w Chojnowie i Chocianowie).
Powolne rozsprzedawanie księstwa skłoniło najstarszego syna Bolka Waclawa I do upomnienia się o część dziedzictwa. Książę nie chcąc konfliktów z synem w 1338 roku oddał mu zdobytą w 1323 roku na książętach głogowskich ziemię namysłowską. Cztery lata później oddał synom (do wspólnych rządów z Wacławem został dopuszczony młodszy Ludwik I) także księstwo legnickie, sam zaś usunął się z nową żoną Katarzyną pochodzącą z dalekiej Chorwacji (była to córka bana Mladena II) do Brzegu, gdzie spędził ostatnie dziesięć lat życia.
Skromniejsze posiadłości nie zdołały przekonać Bolesława do mniej rozrzutnego życia (starał się pokazywać na najważniejszych uroczystościach uczestnicząc np. w zaślubinach króla polskiego Kazimierza III "Wielkiego" i Adelajdy Heskiej w 1341 roku w Poznaniu, czy w koronacji Karola IV Luksemburczyka na króla Czech), w związku z czym 19 stycznia 1344 roku został zmuszony do sprzedaży biskupowi wrocławskiemu Przecławowi z Pogorzeli Grotkowa.
Polityka nie liczenia się z wydatkami spowodowała rzucenie na Bolesława dwukrotnie klątwy kościelnej, najpierw za zwlekanie z spłaceniem długu (1337), potem za zabór majątku kościelnego (1340). Klątwa została zdjęta dopiero na łożu śmierci na skutek usilnych zabiegów synów. Pomimo niezbyt dobrych stosunków z kościołem Bolesław był dla niego dosyć hojny, przyczyniając się do rozrostu znaczenia klasztoru w Lubiążu, oraz fundując dwa klasztory w Brzegu franciszkański i dominikanski.
Bolesław III Rozrzutny zmarł z 20 na 21 kwietnia 1352 roku, w wyniku trudności żołądkowych po nazbyt sutej uczcie, po okresie Wielkiego Postu. Został pochowany w klasztorze w Lubiążu. Bolko III był dwukrotnie żonaty. Z pierwszego małżeństwa z Małgorzatą Czeską (zmarłą w 1322 roku) doczekał się trzech synów Wacława, Ludwika i zmarłego w dzieciństwie Mikołaja. Drugie małżeństwo z Katarzyną Chorwacką pozostało bezdzietne. Swojej drugiej żonie Bolesław w testamencie zapisał oprawę wdowią nad księstwem brzeskim, nad którym sprawowała władzę do swej śmierci w 1358 roku.
Żródła:
Bolesław III "Hojny" w "Wikipedii"
"GENEALOGIA PRZEMYŚLIDÓW Z PRZEŁOMU XIII I XIV WIEKU SPOKREWNIONYCH Z PIASTAMI" - Jadwiga Szymczak.
BOLESŁAW III ROZRZUTNY w "Drzewo genealogiczne Piastów Przodkowie"
13-03-2024
28-07-2021
28-09-2019