Bolesław IV (VII) Piast (urodzony między 1418 a 1420 rokiem, zmarł w Opingórze, 10 września 1454 roku) herb
Syn Bolesława (III) Januszowica Piastowicza, księcia na Bądkowie, na Garwolinie i Latowiczach i Anny Fiodorownej Giedyminównej, regentki Księstwa warszawskiego, córki Fiodora Olgierdowica Giedyminowicza, księcia kobryńskiego, ratnowskiego i lubomolskiego [w starszej literatura przedstawiana błędnie jako córka Iwana Olgimuntowicza holszańskiego, namiestnika kijowskiego].
Książę ciechanowski, czerski, liwski, warszawski, na Wiźnie, wyszogrodzki, zakroczymski jako Bolesław IV od 8 grudnia 1429 roku do 10 września 1454 roku, książę podlaski (Drohiczyn, Mielnik, Bielsk, Węgrów) jako Boleslaw od wiosny 1440 roku do lata 1444 roku, książę płocki jako Boleslaw IV od 1444 roku do 10 września 1454 roku, król Polski jako Boleslaw VII od 30 marcu 1446 roku do 26 czerwca 1447 roku.
30 marcu 1446 roku na zjeździe piotrkowskim został warunkowo wybrany na króla polskiego. 17 września 1446 roku Kazimierz Jagiellończyk wyraził zgodę na przyjęcie korony polskiej. 26 czerwca 1447 roku koronacyja Kazimierza Jagiellończyka na króla Polski.
Poślubił po 1436 roku a przed 1446 roku Barbarę Aleksandrówną Rurykowiczównę (urodzona w 1428 lub 1429 roku, zmarła przed 13 lutego 1492 roku), regentkę warszawską, czerską, nurską, łomżyńską, liwską, różańską, ciechanowską, wyszogrodzką i zakroczymską, córkę Aleksandra (Olelka) Włodzimierzowica Rurykowicza, księcia kijowskiego i Anastazji, córki Wasyla I Dymitrowicza Rurykowicza, wiekiego księcia moskiewskiego i księcia włodzimierskiego.
Był synem Bolesława, syna księcia mazowieckiego, Janusza I "Starszego" i Anny, córki Iwana Olgimuntowicza Holszańskiego, namiestnika kijowskiego.
Nie musiał zbyt długo czekać na objęcie dziedzictwa, gdyż wobec śmierci w 1427 roku starszego brata Konrada i rok później ojca Bolesława został jedynym następcą dziadka Janusza I Mazowieckiego, który widząc w osobie wnuka swego spadkobiercę, doprowadził leszcze w tym samym roku do złożenia przez szlachtę mazowiecką przysięgi wierności młodemu Bolesławowi oraz jego siostrze Eufemii. W celu zabezpieczenia dziedzictwa Bolesławowi Janusz I doprowadził w 1428 roku do złożenia przez szlachtę hołdu 7-letniemu Piastowiczowi, dzięki czemu po śmierci dziadka 8 grudnia 1429 roku przejęcie rządów nastąpiło bezproblemowo. Przejęcie pełni władzy nastąpiło jednak dopiero w 1436 roku, wcześniej w imieniu małoletniego syna rządy namiestnicze sprawowała matka Anna Holsztańska.
Po śmierci Janusza (8 grudnia 1429 roku) Bolesław IV został władcą części Mazowsza obejmującej ziemie: czerską, warszawską, nurską, zakroczymską, ciechanowską, łomżyńską, wyszogrodzką i różańską. Z racji niepełnoletności Bolesława do około 1435 roku faktyczne rządy sprawowała matka. Jeszcze w 1430 roku małoletni książę złożył hołd lenny królowi polskiemu Władysławowi II Jagielle, ale w latach 1432-1433, pod wpływem matki, popierał przeciwnego Królestwu Polskiemu brata Jagiełły, Świdrygiełłę.
W polityce zagranicznej Bolesław usiłował początkowo lawirować pomiędzy potężnymi sąsiadami: Polską, zakonem krzyżackim i Litwą. Do formalnego zadeklarowania się został zmuszony jednak w 1431 roku wobec wybuchu wojny polsko-krzyżackiej. Bolesław zdecydował się wtedy wysłać Polsce oddziały posiłkowe. Pokój, jaki zawarto w 1435 roku w Brześciu Kujawskim gwarantował również nienaruszalność granic dzierżaw Bolesława.
W kolejnych latach książę mazowiecki zaangażował się w walki stronnictw politycznych w Polsce, związanych zresztą ściśle ze sprawą obsady tronu litewskiego i unii polsko-litewskiej. Bolesław IV poparł zdecydowanie stronnictwo kierowane przez biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego. Świadectwem poparcia księcia mazowieckiego dla biskupa krakowskiego jest fakt uczestniczenia w konfederacji zawartej w Kroczynie w 1438 roku. Odmówił jednak wysłania oddziałów zbrojnych w celu pogromienia opozycji w bitwie pod Grotnikami.
W 1438 roku Bolesław przystąpił do wymierzonej przeciw polskim husytom (zwolennikom nauki czeskiego reformatora, Jana Husa, spalonego na stosie w 1415 roku podczas soboru w Konstancji) tzw. konfederacji korczyńskiej, kierowanej przez biskupa krakowskiego, Zbigniewa Oleśnickiego, niekwestionowanego przywódcy oligarchii panów małopolskich faktycznie zarządzających państwem po śmierci w 1434 roku Władysława Jagiełły.
W 1440 roku, po śmierci wielkiego księcia litewskiego, Zygmunta Kiejstuta, książę mazowiecki zajął część Podlasia wraz z Drohiczynem, Mielnikiem i Bielskiem. O ziemię tę toczył spór (trwający do 1444 roku) z ówczesnym wielkim księciem Litwy, Kazimierzem Jagiellończykiem (synem Jagiełły). Zadecydowało to o nieprzychylnym stosunku Bolesława do Kazimierza.
Kolejny konflikt, który wciągnął Bolesława do obozu Zbigniewa z Oleśnicy. 20 marca 1440 roku zginął zamordowany przyjazny Polsce książę litewski Zygmunt Kiejstutowicz. Strona polska zareagowała na ten fakt wysłaniem do Wilna Kazimierza IV Jagiellończyka w charakterze namiestnika Władysława III. Litwini mieli jednak inne plany i wkrótce ogłoszono Kazimierza udzielnym księciem litewskim, na co strona polska odpowiedziała poparciem innego kandydata do tronu - syna Zygmunta Michała zwanego popularnie Michajłuszką. Syn Zygmunta Kiejstutowicza żonaty był od około 1435 roku z siostrą Bolesława, Eufemią i zmuszony do ucieczki z Litwy znalazł się w 1440 roku na dworze księcia mazowieckiego. Bolesław IV chcąc wykorzystać tę sytuację zajął wtedy zbrojnie Podlasie, mające należeć według wcześniejszych umów zawartych jeszcze za Władysława II Jagiełły i Zygmunta Kiejstutowicza właśnie do Mazowsza. Litwini nie chcąc się pogodzić z tym faktem zagrozili Bolesławowi wojną uważając, że wcześniejsze umowy dotyczące Podlasia straciły już swoją moc. Z narastającego konfliktu mazowiecko-litewskiego profity odnosili wyłącznie Polacy mający dodatkowe środki nacisku na magnatów litewskich w sprawach związanych z kontynuacją unii obu krajów.
W 1444 roku wydawało się, że już nic nie odciągnie Mazowsza i Litwy od wojny. Kazimierz Jagiellończyk korzystając z zaangażowania panów polskich w wyprawę przeciwko Turcji obległ zajęty cztery lata wcześniej przez Bolesława Drohiczyna. Polacy zorientowali się wtedy, że nie mogą już przeciągać sprawy i ogłaszając pospolite ruszenie, które miało udać się na pomoc Mazowszu, jednocześnie wysłali swoich przedstawicieli mających doprowadzić to ugody z Litwinami. Do wojny dzięki polskiej mediacji ostatecznie nie doszło. Bolesław IV zdecydował się ustąpić z zajętych terytorium za 6000 kop groszy praskich.
Niebawem doszło do całkowitej zmiany sytuacji. Śmierć króla Władysława III "Warneńczyka" (od 1434 roku króla Polski, a od 1440 roku króla Węgier) w bitwie pod Warną spowodowała otwarcie ponownie kwestii sukcesji korony polskiej, książę rozpoczął starania o opróżniony tron polski, uzyskując poparcie możnowładztwa koronnego. Murowanym kandydatem dla panów polskich był władca litewski Kazimierz Jagiellończyk, który jednak pod presją otaczających go magnatów litewskich odrzucił żądania reaktywowania ścisłej unii obu krajów.
Stronnictwo Zbigniewa Oleśnickiego wobec przedłużającego się bezkrólewia zdecydowało się w końcu o wyborze zastępczego kandydata, który miałby objąć opróżniony tron tylko w wypadku definitywnej odmowy Kazimierza. Ostatecznym terminem decyzji Kazimierza miał być dzień 26 czerwca 1446 roku. Wcześniej, bo 30 marca odbył się zjazd rady koronnej, na której rozważano dwie kontrkandydatury: Fryderyka Hohenzolerna popieranego przez episkopat polski i Bolesława IV Mazowieckiego. Ostatecznie na zjeździe w Piotrkowie Trybunalskim opowiedziano się za kandydaturą Bolesława, a decydującym argumentem był fakt wywodzenia się z prastarej polskiej dynastii. Oczywiście od początku nie traktowano wyboru księcia mazowieckiego jako ostatecznego, miał to być w zasadzie tylko środek nacisku możnych na Kazimierza i miał jednocześnie zneutralizować innego "króla warunkowego", proponowanego przez Zbigniewa Oleśnickiego. Istnieją zresztą przypuszczenia, że kandydaturę Bolesława po cichu wspierał również Kazimierz Jagiellończyk, a misterną grę prowadzono w tym celu, by zneutralizować niebezpieczeństwo objęcia tronu przez Fryderyka popieranego przez stronnictwo niechętne unii z Litwą i Jagiellonom. Ostatecznie Kazimierz zdecydował się na objęcie tronu i 25 czerwca 1447 roku w obecności całkowicie pogodzonego z tym faktem Bolesława IV został koronowany w Krakowie na króla Polski. Przy tej okazji też złożył Kazimierzowi IV hołd lenny.
W 1453 roku niespodziewanie Bolesław IV wystąpił ponownie z pretensjami do ziemi podlaskiej. W związku z twardym stanowiskiem króla na zjeździe w Parczewie musiał pogodzić się jednak ostatecznie ze stratą ziem z Drohiczynem.
W polityce wewnętrznej Bolesław IV kontynuował zamysły swojego dziadka Janusza I dbając o kolonizację na prawie niemieckim. W celu zwiększania możliwości stosowania prawa pisanego polecił przetłumaczyć kodeksy na język polski.
Bolesław IV dbał o rozwój ekonomiczny i gospodarczy swego dziedzictwa. W latach 1452-1453 doprowadził do skodyfikowania prawa na Mazowszu, wydając przetłumaczone z łaciny na język polski statuty swych poprzedników. Na nowo przyłączonych terenach Podlasia wprowadził prawo polskie i sądownictwo ziemskie. W okresie swych rządów rozwinął sieć miast na Mazowszu, lokując kilkanaście nowych i nadając im prawo magdeburskie.
Książę zmarł 10 września 1454 roku w Opiniogrodzie. Spoczął w warszawskiej kolegiacie Św. Jana (obecnie katedrze archidiecezji warszawskiej).
Żoną Bolesława była Barbara, bliżej nieznana księżniczka ruska, którą poślubił po 1436 roku. Z tego związku przyszło na świat dziesięcioro dzieci, w tym dwie córki. Z ośmiu synów, dwóch o imieniu Janusz oraz dwóch kolejnych noszących imię Bolesław zmarło w dzieciństwie. Czterej pozostali synowie: Konrad III Rudy, Kazimierz III, Bolesław V i Janusz II, przeżyli ojca i zostali później książętami mazowieckimi.
Żródła:
"SŁOWNIK WŁADCÓW POLSKI I PRETENDENTÓW DO TRONU POLSKIEGO" - Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki.
Bolesław IV "w Wikipedii"
Bolesław IV warszawski w "Poczet.com" autorstwa: Michała Szustera
01-05-2024
28-04-2024
29-12-2023