Święta Jadwiga I Robertyng-Capet-d'Anjou (urodzona w Wyszehradzie, 15 lutego 1372 roku, zmarła w Krakowie na Wawelu, 17 lipca 1399 roku) herb
Córka Ludwika I "Wielkiego, Węgierskiego" Robertyng-Capet-d'Anjou, króla Węgier i Polski i Elżbiety Kotromanić Bosniaczki, córki Stefana Kotromanića, bana Bośni.
Król Polski od 12 września 1382 roku (koronowana na Wawelu 15 października 1384 roku) do 17 lipca 1399 roku i dziedziczka (heres) Królestwa Węgier od 17 maja 1395 roku do między 10 a 15 lipca 1397 roku.
Tytuły: Hedvigis dei gracia Rex Polonie, necnon terrarum Cracovie, Sandomirie, Syradie, Lancicie, Cuyavie, Pomeranieque domina et heres (Jadwiga z Bożej łaski król Polski, pani i dziedziczka ziemi krakowskiej, sandomierskiej, sieradzkiej, łęczyckiej, Kujaw i Pomorza).
15 czerwca 1378 roku poślubiła (sponsalia de futuro) w Hainburgu (18 lutego 1386 roku unieważnione) Wilhelma Habsburga (urodzony w Wiedniu, w 1370 roku, zmarł w Wiedniu, 15 lipca 1406 roku), księcia Karyntii i Styrii. Poślubiła w Krakowie 18 lutego 1386 roku Władysława II Jagiełłę Giedyminowicza (urodzony około 1351 roku, zmarł w Gródku, 1 czerwca 1434 roku), wielkiego księcia Litwy i króla Polski.
Władczyni prywatnie.
Nie znamy dokładnie daty urodzenia Jadwigi. Była najmłodszą córką króla Węgier i Polski, Ludwika Andegaweńskiego i Elżbiety Bośniaczki. Jej osobowość ukształtowało wychowanie we dworze w Budzie. Był to w owych czasach jeden z najznakomitszych dworów Europy. Kontakty polityczne i kulturalne z Francją i Włochami umożliwiły przeniesienie tamtejszego obyczaju rycerskiego na dwór węgierski. Rezydencja królewska była wspaniała. Często urządzano zabawy dworskie i turnieje. Węgry przeżywały wtedy rozkwit kultury, rozwijało się szkolnictwo, piśmiennictwo i sztuki plastyczne. Z dworu węgierskiego wyniosła Jadwiga znajomość i zamiłowanie do życia dworskiego a także wykształcenie.
Przyszła królowa umiała czytać, władała kilkoma językami, interesowała się literaturą, muzyką, sztuką i nauką. Jadwiga dużo czytała, specjalnie dla niej przeznaczony był "Psałterz floriański", dla niej tłumaczono na język polski wiele ksiąg. Na codzień starała się realizować ideał życia kontemplacyjno-czynnego poświęcając się działalności charytatywnej. Jednocześnie chętnie brała udział w życiu dworskim. Miała własny dwór, rycerzy i dworzan, własną kancelarię, chętnie otaczała się też uczonymi. Utrzymywała muzyków, jeździła konno, polowała. Jadwiga była kobietą niepospolitą. Jej piękność sławili wszyscy współcześni. Wyróżniała się urodą, wzrostem (około 180 cm), inteligencją i charakterem.
Przybywając do Polski miała około 10 lat. Problem jej małżeństwa rozwiązali panowie małopolscy, wybierając dla niej męża poganina, o dwadzieścia lat starszego, litewskiego księcia Jagiełłę. Legenda opowiada o pięknej, młodej królewnie, która poświęciła swą młodzieńczą miłość do księcia Wilhelma Habsburga dla dobra kraju i chrystianizacji Litwy. Pamiętajmy jednak, że Jadwiga miała wtedy 11-12 lat, a szesnastoletniego Wilhelma znała niewiele. Wilhelm przybył do Krakowa i próbował dochodzić swych praw do małżeństwa z młodziutką Jadwigą. Zorganizowano spotkanie młodych w klasztorze Franciszkanów. Później udało się Wilhelmowi dostać nawet na Wawel, ale mimo sympatii Jadwigi dla młodego księcia panowie małopolscy nie dopuścili do związku i wygnali Habsburga. Jadwiga przed wyrażeniem ostatecznej zgody na ślub z Jagiełłą wysłała swego zasłużonego dworzanina, Zawiszę z Oleśnicy do księcia, aby mu się dokładnie przyjrzał. Zawisza przekazał królowej, że Jagiełło "jest kształtny, ciało ma dobrze zbudowane, wzrost średni, spojrzenie wesołe, twarz podłużną, bez żadnego jednak śladu szpetoty, a obyczaje poważne i godne księcia". Wiadomości przekazane królowej uspokoiły ją i ostatecznie w 1386 roku odbył się ślub.
Młoda królowa mieszkała w tzw. Kurzej Stopie na wawelskim zamku. Małżonkowie długo nie mogli doczekać się potomstwa. Dopiero po 13 latach Jadwiga zaszła w ciążę. Jegiełło, zachwycony, rozsyłał listy po dworach europejskich zawiadamiając o dziecku. Niestety po ciężkim porodzie dziecko i matka były bardzo słabe. Dziewczynka zmarła po kilku dniach, a królowa wkrótce po niej w 1399 roku.
Umierała jako władczyni otoczona czcią i podziwem. Pochowane zostały razem z córką w katedrze wawelskiej. Obecnie prochy ich spoczywają we współczesnym, alabastrowym sarkofagu.
Działalność publiczna.
Ludwik Andegaweński planował przekazać tron polski starszej córce Marii, a młodszą, Jadwigę pozostawić na tronie węgierskim. Jednak po śmierci Ludwika, Węgrzy powołali na tron Marię, a panowie małopolscy nie zgodzili się na kontynuację unii personalnej z Węgrami. Chcieli mieć własnego monarchę. Odrzucili również kandydaturę Zygmunta Luksemburskiego, męża Marii. Wtedy to powstał pomysł sprowadzenia do Polski młodziutkiej Jadwigi. Dwa lata pertraktowano z Elżbietą Bośniaczką.
W 1384 roku na zjeździe szlachty zażądano, pod groźbą odrzucenia kandydatury Andegawenów na tron Polski, natychmiastowego przyjazdu Jadwigi. Wtedy dopiero przysłano młodą królewnę do Krakowa w 1384 roku. W czasie bezkrólewia po śmierci Ludwika sytuacja wewnętrzna w Polsce była skomplikowana. Możni wielkopolscy rywalizowali o władzę z małopolskimi, powstała koncepcja powołania na tron księcia Siemiowita IV mazowieckiego. W Wielkopolsce toczyła się wojna domowa, zwana wojną Grzymalitów z Nałęczami.
W chwili przybycia do Polski Jadwiga była jeszcze dzieckiem. Wcześniej jednak, co było często stosowaną praktyką w średniowieczu, została zaręczona z księciem Wilhelmem Habsburgiem (właściwie został zawarty związek małżeński). Aby uprawomocnić ten związek, po dojściu do pełnoletności, małżeństwo powinno zostać skonsumowane. Panowie polscy planowali jednak dla Jadwigi zupełnie inną przyszłość. Po przybyciu do Krakowa została uroczyście koronowana na królową Polski przez arcybiskupa Bodzantę. Od razu pojawił się problem wyboru odpowiedniego małżonka. Wielkopolanie preferowali Siemowita IV, zwyciężyła jednak koncepcja Małopolski o unii personalnej z Litwą. Do Krakowa przybyło uroczyste poselstwo Jagiełły, z propozycją małżeństwa i zapłacenia odszkodowania dla Wilhelma Habsburga z powodu nie dopełnienia kontraktu małżeńskiego.
W 1385 roku w Krewie doszło do porozumienia, na mocy którego Jagiełło zobowiązał się ochrzcić siebie i poddanych i połączyć Litwę z Polską. Na chrzcie w 1386 roku Jagiełło przyjął imię Władysława, następnie poślubił Jadwigę i został koronowany na króla Polski. Unia polsko-litewska była przede wszystkim tworem małopolskich możnowładców, kierujących państwem i młodą królową. Osobisty udział Jadwigi i jej zasługi w tym względzie są niewielkie. Jadwiga, mimo młodego wieku, wykazywała się rozsądkiem i dojrzałością. Jej zainteresowanie nauką i kulturą zaowocowało poparciem dla Uniwersytetu Krakowskiego, założonego przez Kazimierza "Wielkiego". Uczelnia bardzo podupadła po śmierci założyciela. Uniwersytet organizowali uczeni mężowie, Jadwiga zaś uzyskała od papieża zgodę na otwarcie katedry teologii oraz dostarczyła środków materialnych na uruchomienie uczelni. Przekazała na ten cel klejnoty i kosztowne szaty. W testamencie zapisała Uniwersytetowi złoto i klejnoty. Zakupiono za nie dwa, przeznaczone na kolegia domy, oraz żupę solną w Bochni na uposażenie wykładowców. Była to jedyna w tym czasie polska uczelnia. Zawdzięczamy jej rozwój nauki polskiej w XV wieku, szkolenie potrzebnych krajowi specjalistów.
Jadwiga prowadziła też szeroko zakrojoną działalność fundacyjną i charytatywną. Była dobrodziejką szpitala w Bieczu, Sandomierzu, Nowym Sączu, na Stradomiu. Szpitale średniowieczne były przede wszystkim przytułkami, instytucjami opieki społecznej. Stąd wielka popularność Jadwigi, ubóstwianej przez poddanych opiekunki chorych i ubogich. Podziw i szacunek poddanych zjednywały jej również posty i inne pobożne uczynki, jak np. fundacje licznych kościołów, klasztorów i ołtarzy (Lednica, Sandomierz, Krosno, Kraków).
Jadwiga, będąc królową, pełniła też wspólnie z mężem funkcje polityczne. Przyjmowała dyplomatów i dostojników. Jej kancelaria wystawiała wiele dokumentów, między innymi prowadziła korespondencję z Rzymem oraz ożywioną wymianę listów z Krzyżakami. W negocjacjach z nimi Jadwiga wykazała się dojrzałością, taktem dyplomatycznym i nieustępliwością. Królowa pośredniczyła w łagodzeniu konfliktów między Jagiełłą, a Witoldem i w pertraktacjach z Zygmuntem Luksemburczykiem. Stała też na czele wyprawy na Ruś Czerwoną w 1387 roku (faktycznym dowódcą był Spytko z Melsztyna). Była ostatnim dziedzicznym władcą kraju. Pozostała po niej opinia świątobliwej i wybitnej władczyni.
Bilans panowania.
Trudno dokonać oceny postaci, której prawdziwe oblicze ukryte jest za legendą funkcjonującą już za jej życia, a przekazaną nam przez Długosza. Nie wiemy, ile było jej inicjatywy i pracy w przedsięwzięciach opisanych powyżej i związanych z jej osobą. Była zbyt młoda, aby być wybitnym politykiem i wydaje się, że większość jej posunięć politycznych i dyplomatycznych przygotowywali, a nawet realizowali doświadczeni politycy, doradcy królowej. Nie ulega wątpliwości, że była osobą nieprzeciętną, o bogatej osobowości i silnym charakterze. Mimo młodego wieku, umiała pogodzić zamiłowanie do rozrywek dworskich z właściwie wypełnianymi obowiązkami królowej. Zjednała sobie miłość poddanych i zapisała się w historii jako władczyni wielce zasłużona dla kraju.
Kanonizowana przez papieża Jana Pawła II w Krakowie 7 czerwca 1997 roku.
Królewskie przeznaczenie
Uchodziła za świętą. Była piękna, charyzmatyczna, samoświadoma. Nie bała się stanąć na pierwszej linii frontu i konfrontować się z mężczyznami. I choć żyła zaledwie 26 lat, to zapisała się jako potężny władca. Oto i królowa Jadwiga, polski monarcha o wyjątkowym charakterze, kobieta, która zapisała się w annałach nie tylko rodzimej historii.
Córka Ludwika i Elżbiety uchodziła bowiem za niezwykle pojętną uczennicę, naturalnie bystrą, której przeznaczeniem były sprawy o znaczeniu międzynarodowym. 16 października 1386 roku Jadwiga stała się pierwszą w historii Polski kobieta koronowaną nie na królową, lecz na króla.
Monarchini, w której żyłach płynęła węgierska krew, najpewniej mogłaby być przedstawiana jako żywy wzór do naśladowania, ucieleśnienie najbardziej pożądanych cnót - nie tylko w czasach średniowiecza. Harmonijne połączenie wewnętrznej siły, jak i zewnętrznego uroku. Mniej więcej w taki sposób bywała charakteryzowana przez kronikarzy. W swoich zapiskach Jan Długosz zapewniał, że nie było w ówczesnym świecie piękniejszej niewiasty. Trudno jednak zawierzać słowom cenionego historyka, jako że urodził się on już po śmierci Jadwigi. Oczarowany urodą był jej mąż, wielki książę litewski Władysław II Jagiełło, który od samego początku miał być urzeczony jej uśmiechem.
Zresztą dokładne badania szkieletu dowodzą, że Jadwiga mogła faktycznie wzbudzać zainteresowanie. Na podstawie pomiarów kości oszacowano, że wzrost królowej wahał się w przedziale pomiędzy 175 a 182 centymetrów. Była zatem niezwykle wysoka, zwłaszcza jak na czasy, w których żyła. Badając czaszkę, obojczyki i mostek udało się również ustalić, że Jadwiga charakteryzowała się budową niezwykle proporcjonalną, zgrabną, najprawdopodobniej o włosach koloru blond, która z pewnością mogła uchodzić za prawdziwie atrakcyjną niewiastę.
Jadwiga uchodziła nie tylko za osobę atrakcyjną, ale również bardzo inteligentną. Chętnie zaglądała do europejskich księgozbiorów, ceniła sztukę, była niezwykle charyzmatyczna i świetnie wykształcona. Trzeba zresztą wiedzieć, że na swoim dworze skupiła przedstawicieli intelektualnych elit, żeby wspomnieć tylko krakowskiego biskupa Piotra Wysza, Mateusz z Krakowa, scholastyka i teologia z Pragi. Czytała pisma doktorów kościoła rzymskiego, żywoty świętej Brygidy, zamówiła trójjęzyczny "Psałterz floriański". Dbała o duchowy rozwój ojczyzny.
Władała kilkoma językami - oczywiście węgierskim, również łaciną, a równocześnie niemieckim oraz najprawdopodobniej czeskim. W wyniku starań odnowiono również Akademię Krakowską - bo to w testamencie Jadwigi, którego realizacją zajął się po jej śmierci Władysław Jagiełło, znalazł się zapis o tym, że na rzecz krakowskiej uczelni przeznaczony zostanie osobisty majątek kobiecego króla. Świątynia wiedzy rozwijała się już wcześniej, a to za sprawą specjalnych zabiegów dyplomatycznych Jadwigi Andegaweńskiej, która wystarała się o to na dworze papieża Bonifacego IX. Ale i to nie wszystko.
Jadwiga Andegaweńska sławę i uwielbienie zyskała również jako fundatorka wielu nowych kościołów, a także swoista kustoszka - opiekunka już istniejących świątyń, zwłaszcza klasztorów. Szczególną opieką otaczała również szpitale. W 1397 roku założyła bursę, czyli po prostu internat zarówno dla polskich i litewskich studentów przy Uniwersytecie Karola w Pradze. Za jej sprawą wybudowano Szpital Świętego Ducha w Bieczu, najstarszy zachowany szpital w Polsce. Starała się uposażać podobne placówki, które mieściły się również w Sandomierzu, Sączu i Stradomiu. I to zarówno szpitale miejskie, jak i należące do Kościoła.
Po koronacji Jadwiga musiała wykazywać się sprytem i inteligencją, dzięki której mogłaby skutecznie panować na polskiej ziemi. Pełny tytuł władczyni brzmiał: Hedvigis Dei gracia regina Polonie, necnon terrarum Cracovie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuiavie, Pomoranieque domina et heres, co znaczyło "Jadwiga z Bożej łaski królowa Polski, a także pani i dziedziczka ziem krakowskiej, sandomierskiej, sieradzkiej, łęczyckiej, kujawskiej i pomorskiej". Tytuł nie był bez znaczenia. Jadwiga uchodziła bowiem za osobę niezwykle kompetentną, przez co to właśnie do jej kancelarii przybywali wszyscy reprezentanci zagranicznych rządów. Władysław Jagiełło pozostawał w cieniu, będąc pod wpływem działań charyzmatycznej małżonki.
Wielki Książę Litewski, założyciel dynastii Jagiellonów, przeprowadził skuteczną chrystianizację Litwy, w czym kluczową rolę odegrała właśnie Jadwiga. Na jej grobie widnieje zresztą szczególnie symboliczny napis, który brzmi: "zaniosła światło chrześcijańskiej wiary do pogan".
Nie bez znaczenia jest również sztuka dyplomacji, w której specjalizowała się przedstawicielka dynastii Andegawenów. Bo to właśnie ona doprowadziła do zgody pomiędzy Władysławem Jagiełłą, a jego odwiecznym rywalem, księciem Witoldem. Jadwiga okazała się być wytrawnym politykiem, czego dowodem jest inteligentnie prowadzona polityka z Zakonem Krzyżackim. W relacjach z Krzyżakami dążyła do zachowania pokoju, choć nie szła wobec nich na żadne ustępstwa. Z perspektywy czasu mówi się, że to właśnie ona przygotowała grunt pod zwycięstwo polskiego oręża pod Grunwaldem. To ona cementowała sojusze, dzięki którym ostatecznie doszło do wiktorii Władysława Jagiełły.
Wiosną 1387 roku królowa Jadwiga stanęła na czele zbrojnej wyprawy na Ruś Czerwoną, krainę historyczną na północ-zachodniej Ukrainie oraz w południowo-wschodniej Polsce. Pod nieobecność Jagiełły poprowadziła ona przemarsz wojsk - większość miast i zamków otworzyło przed polską królową bramy bez walki. Jednak pod Stubnem, na terenie dzisiejszego podkarpacia drogę oddziałom polskim zagrodziły wojska węgierskie. Naprzeciwko siebie stanęły dwie siostry, bo po drugiej stronie czekały już wojska Marii, królowej Węgier. Niezwykła batalia zakończyła się ostatecznie zwycięstwem Jadwigi. W wyniku rozstrzygnięć na polu walki starości węgierscy zostali usunięci, natomiast Ruś Czerwona i Lwów przyłączone do Polski. Lwów już wkrótce stał się jedną z czołowych polskich metropolii.
Uchodziła za świętą. Była piękna, charyzmatyczna, samoświadoma. Nie bała się stanąć na pierwszej linii frontu i konfrontować się z mężczyznami. I choć żyła zaledwie 26 lat, to zapisała się jako potężny władca. Oto i królowa Jadwiga, polski monarcha o wyjątkowym charakterze, kobieta, która zapisała się w annałach nie tylko rodzimej historii. W jej biografii znajdziemy jeszcze inne tajemnice. O czym już niebawem.
Żródła:
Multimedilana Encyklopedia Władców Polski.
"Małżeństwa królewskie - Jagiellonowie" - Jerzy Besala,
"Poczet królów i książąt polskich" - Marek Urbański,
"Poczet królowych i żon władców polskich" - Marek Urbański,
"Poczet polskich królowych i księżnych" - Zbigniew Satała,
"Poczet polskich królowych, księżnych i metres" - Zbigniew Satała,
"Polskie krolowe" - Edward Rudzki (tom. II).
Jadwiga Andegaweńska "Kobiety w polityce"
Najbardziej niedoceniony król Polski? Potężna Jadwiga Andegaweńska - "Ciekawostki historyczne.pl", autor: Marcin Waincetel.
07-01-2021
14-12-2020
20-02-2020