Jadwiga Piastówna Kaliska (urodzona w Kaliszu, około 1266, zmarła w klasztorze klarysek w Starym Sączu, 10 grudnia 1339 roku) herb
Córka Bolesława "Pobożnego" Piasta, księcia kaliskiego, gnieźnieńskiego i Jolanty Heleny Arpadówny, córki Beli IV Arpada, króla Węgier.
20 stycznia 1320 roku została koronowana przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Janisława, politycznie wpływowa królowa Polski od 20 stycznia 1320 roku do 26 maja 1339 roku, namiestniczka ziemi sądeckiej od 1334 roku do 26 maja 1339 roku.
6 stycznia 1293 roku zapewne w Brześć Kujawski poślubiła Władysława I "Łokietka" Piasta (urodzony między 3 marca 1260 roku a 19 stycznia 1261 roku, zmarł na Wawelu w Krakowie, 2 marca 1333 roku), króla Polski.
Wychowywana przez matkę w ascetycznej atmosferze pobożności i surowych obyczajów. Odpowiadało to zwyczajom panującym na dworach polskich połowy XIII i początku XIV wieku.
Prowadziła poważny i surowy tryb życia, oddawała się częstym praktykom religijnym. Mimo tego jej uwaga koncentrowała się na życiu świeckim, politycznym. Jadwiga była silną indywidualnością. Energiczna i przedsiębiorcza, wytrwale znosiła trudne koleje losu u boku małżonka. Ambitnie wspierała męża w jego karierze politycznej.
Niewiele wiemy o losach Jadwigi. Po śmierci ojca jej opiekunem był Przemysł II, musiała więc część czasu spędzać na jego dworze w Poznaniu. Była świadkiem dramatycznego związku Przemysła z Ludgardą.
Część czasu Jadwiga spędzała zapewne z matką na dworze krakowskim ciotki, Kingi.
Na zjeździe w Kaliszu w 1293 rok zawarto układ antyczeski między księciem kujawskim Władysławem "Łokietkiem" i Przemysłem II. Układ umocniono małżeństwem Łokietka z Jadwigą.
Data ich ślubu nie jest pewna. Przypuszczalnie był to rok 1293. Nasza wiedza o dalszych losach Jadwigi także ma wiele luk. Wiadomo, że w czasie wygnania męża ukrywała się wraz z dziećmi w Radziejowie na Kujawach, w domu mieszczanina Gerka. Prawdopodobnie występowała wtedy w przebraniu kobiety z ludu.
Małżeństwo Jadwigi i Władysława było wzorowe. Opierało się na wzajemnym szacunku, zaufaniu i lojalności. Po osiedleniu się w Krakowie uwidoczniła się aktywność polityczna Jadwigi. Zachowały się liczne świadectwa dyplomatycznej działalności księżnej. Samodzielnie wydawała przywileje, dysponowała też główną pieczęcią państwa. Musiała więc cieszyć się zaufaniem męża. Jako pierwsza monarchini po rozbiciu dzielnicowym wypracowała prestiż królowej-małżonki, uzyskując znaczną pozycję polityczną. Jej rola wzrosła bardzo po koronacji w 1320 rok.
Jadwiga Kaliska urodziła sześcioro dzieci. Spośród trzech synów, przeżył tylko Kazimierz, później zwany Wielkim. Z córek wielką karierę, jako wybitna władczyni Węgier zrobiła Elżbieta. Po ślubie syna Kazimierza z Aldoną, stosunki między teściową a synową nie układały się najlepiej. Młoda królowa prowadziła wesoły, beztroski tryb życia. Raziło to ascetyczną starą królową. W końcu uległa presji syna i zgodziła się na koronację synowej. Usunęła się po tym z Krakowa i osiadła w Sączu, mądrze zarządzając tą dzielnicą. Dopiero pod koniec życia wstąpiła do klasztoru Klarysek w Sączu.
Jadwiga aktywnie wspierała karierę polityczną swego męża. Potem niewiele wiadomo o losach księżnej. W 1296 roku, po gwałtownej śmierci Przemysła II, możnowładztwo wielkopolskie oddało Łokietkowi władzę nad jedną częścią tej dzielnicy. Drugą objął książę głogowski Henryk I (III) Głogowczyk, którego Przemysł II oficjalnie wyznaczył na swego następcę. Łokietek jednak szybko zraził możnowładztwo do siebie. Podobnie stało się z Głogowczykiem. W rezultacie tych kłótni władzę w Wielkopolsce w 1299 roku przejął Wacław II. W 1300 roku. koronował się on, bez zgody papieża, na króla Polski i pokonany Łokietek musiał uciekać z Polski. Wiadomo, że w trakcie jego wygnania Jadwiga schroniła się wraz z dziećmi w domu mieszczanina Gerka w Radziejowie na Kujawach. Prawdopodobnie księżna ubierała się wtedy jak zwykła kobieta z ludu. Jadwiga i Władysław byli wobec siebie lojalni i szanowali się. Łokietek wrócił z wygnania w 1304 roku i rozpoczął wojnę z Czechami. Wkrótce zajął prawie cały obszar Polski oraz uzyskał poparcie innych książąt dzielnicowych. Szanse na tron polski wzrosły po śmierci Wacława II (w 1305 roku) i jego syna, Wacława III w 1306 roku. 1 września 1306 roku zjazd możnych dzielnic krakowskiej, sandomierskiej, sieradzkiej, łęczyckiej, kujawskiej i dobrzyńskiej uznał Władysława za księcia. Wcześniej jego władzę uznało Pomorze Gdańskie. Większość Wielkopolski zajął Henryk Głogowczyk. Dzielnicę to odzyskał Łokietek w latach 1312-1314 po walkach z jego synami. Jadwiga aktywnie wspierała męża w tej walce. Osobiście spotkała się w 1307 roku z arcyprzeciwnikiem swego męża, biskupem krakowskim Janem Muskatą. Rozmowa miała dość gwałtowny przebieg, ponieważ księżna zagroziła potężnemu hierarsze, że zostanie usunięty z urzędu. Po jej stronie opowiedział się arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka. Muskata pozostał jednak niewzruszony i do ugody doszło dopiero w następnych latach.
W 1311 roku doszło do wybuchu buntu mieszczan krakowskich. Chcieli oni osadzić na tronie krakowskim księcia Bolesława I opolskiego. Jadwiga urodziła wtedy Kazimierza. Rodzina książęca schroniła się na wzgórzu wawelskim. Po jej stronie stanęli sądecczanie. Niektóre źródła mówią, że księżna dowodziła obroną zamku. W czerwcu 1312 roku Bolesław wydał miasto Łokietkowi i wycofał się na Śląsk. Po stłumieniu rozruchów Łokietek nadał im przywileje. Wdzięczność okazała także Jadwiga. 21 lutego 1312 roku zwolniła ich od ceł argumentując w ten sposób:
"My, księżna, z uwagi na zasługi wielkiej uległości, którą umieli nam się przypodobać i stać się miłymi mężowi opatrzni i wierni mieszczanie nasi sądeccy w ciężkim położeniu, kiedy to mieszczanie krakowscy małżonka naszego miłego, nas i dzieci nasze wiarołomnie odstąpili, innego księcia nam na zagładę i wygnanie z państw naszych już przyrzeczonych do wszystkich dzielnic wprowadzić usiłując, a pomienieni mieszczanie sądeccy, nie chcąc brać udziału w ich zdradach jako mężowie prawi i stale nam oddani w wierności nam zależnej niewzruszonymi się okazali, z tej przyczyny w łaskawości i staraniu, jakie godności naszej przystoi, bacząc na wierne i stałe służby (...) dajemy (...)."
20 stycznia 1320 roku koronowano ją w Krakowie wraz z mężem na króla i królową Polski. Wtedy rozpoczęła się na szerszą skalę jej polityczna aktywność. Podejmowała się licznych misji dyplomatycznych, samodzielnie wydawała przywileje i dysponowała główną pieczęcią państwa. Dokumenty wystawiała sama lub wraz z mężem. Czasem towarzyszyła mu w objazdach państwa. Cieszyła się dużym zaufaniem ze strony męża. Władysław I "Łokietek" zmarł 2 marca 1333 roku. Na tron polski wstąpił ich syn Kazimierz III "Wielki". Stosunki z Jadwigi z Aldoną Anną, żoną nowego władcy, nie należały do najlepszych. Surową starą monarchinię gorszyły wesołość i swoboda nowej królowej. Z początku nie chciała się nawet zgodzić na jej koronację argumentując, że "jak długo ona żyje, nie można bez pogwałcenia prawa ukoronować prawomocnie innej kobiety". W końcu jednak uległa namowom syna. Zachowała jednak tytuł, koronę i dwór. Kazimierz w 1334 roku przekazał jej władzę namiestniczą w ziemi sądeckiej. Osiadła w Starym Sączu, którym mądrze zarządzała. Habit zakonny klarysek przywdziała dopiero w 1337 lub 1338 roku. Władzę namiestniczą nad ziemią sądecką i własny dwór zatrzymała do końca życia. Zmarła tam 10 grudnia 1339 roku. Syn urządził jej uroczysty pogrzeb.
Jadwiga kaliska i Władysław "Łokietek" doczekali się:
Kunegunda (urodzona około 1295 roku, zmarła 9 kwietnia 1331 lub 1333 roku), żona Bernarda (urodzony około 1288-1291 roku, zmarł 6 maja 1326 roku), księcia świdnickiego; żona Rudolfa (urodzony około 1284 roku, zmarł 12 marca 1356 roku), księcia saskiego,
Stefan (urodzony między 1296 a 1300 rokiem, zmarł w 1306 roku),
Władysław (urodzony między 1296 a 1311 rokiem, zmarł w 1312 roku),
Elżbieta (urodzona w 1305 roku, zmarła 29 grudnia 1380 roku), żona Karola I Roberta (urodzony w 1288 roku, zmarł 16 lipca 1342 roku), króla Węgier i Chorwacji,
Jadwiga (urodzona między 1306 a 1309 rokiem, z marła między 1320 a 1325 rokiem),
Kazimierz III "Wielki" (urodzony 30 kwietnia 1310 roku, zmarł 5 listopada 1370 roku), król Polski, zmarł bezpotomnie.
Żródła:
"Małżeństwa królewskie - Piastowie" - Jerzy Besala,
"Poczet królów i książąt polskich" - Marek Urbański,
"Poczet królowych i żon władców polskich" - Marek Urbański,
"Poczet polskich królowych i księżnych" - Zbigniew Satała,
"Poczet polskich królowych, księżnych i metres" - Zbigniew Satała,
"Polskie królowe" - Edward Rudzki (tom. I).
Jadwiga Kaliska "Kobiety w polityce"
Jadwiga kaliska w "Poczet.com"
21-04-2024