Helena ? Rurykowiczówna (zmarła przed 1185 rokiem) herb

Córka Rościsława Mścisławicza Ryrykowicza księcia smoleńskiego, wielkiego księcia kijowskiego.

Został zapewne w 1163 roku i nie do końca pewny, zawarty z Kazimierz II "Sprawiedliwy, Pogrobowiec" Piasta (urodzony 1138 roku, zmarł w Krakowie 5 maja 1194 roku) księcia wiślickiego, sandomierskiego, wielkiego księcia krakowskiego i zwierzchniego księcia Polski, księcia kujawskiego i mazowieckiego.

W 1157 roku, kiedy zwycięski cesarz Fryderyk "Barbarossa" zażądał odpowiedniej rangi zakładnika jako rękojmi dotrzymania warunków zawartego z Bolesławem Kędzierzawym układu pokojowego, starsi bracia wysłali na jego dwór dziewiętnastoletniego Kazimierza, zwanego później Sprawiedliwym. Pobyt księcia w Niemczech trwał, co najmniej do 1161, a być może nawet 1163 roku.

Wkrótce po powrocie do Polski Kazimierz ożenił się i ze związku tego przyszło na świat troje dzieci: córka, wydana później za księcia kijowskiego Wsiewołoda "Czermnego", oraz dwóch zmarłych w młodym wieku synów - Leszek i Konrad. To wiemy z całą pewnością, sporna pozostaje natomiast tożsamość książęcej małżonki.

Część historyków wyraża opinię, że Kazimierz Sprawiedliwy miał tylko jedną żonę i już wówczas, na początku lat sześćdziesiątych, była nią księżniczka znojemska Helena, matka dwóch młodszych synów Kazimierza: Leszka, zwanego później Białym, i Konrada Mazowieckiego.

Hipoteza ta, sformułowana jeszcze w XIX wieku, jest jednak dość karkołomna i nie wydaje mi się prawdopodobna. Pierwsza trójka dzieci Sprawiedliwego przyszła na świat przed rokiem 1169, natomiast młodsi: Leszek i Konrad urodzili się między rokiem 1186 a 1188. Co do tego nie ma żadnych wątpliwości. A zatem, jeśli matką całej piątki miałaby być Helena, wypadałoby przyjąć, że po dwudziestoletniej przerwie - mając już dobrze po czterdziestce - księżna nagle odzyskała płodność i rok po roku powiła Kazimierzowi jeszcze dwóch potomków. Wykluczyć tego ze stuprocentową pewnością się nie da, ale i wziąć to za dobrą monetę niełatwo.

Wiele wskazuje, że Sprawiedliwy żenił się dwukrotnie: po raz pierwszy w roku 1163 z nieznaną z imienia kobietą, która powiła mu wspomnianą trójkę dzieci i najpóźniej na początku lat osiemdziesiątych zmarła, po raz drugi - około roku 1185 - właśnie z Heleną.


Żródła:

"Małżeństwa królewskie - Piastowie" - Jerzy Besala

"Poczet królów i książąt polskich" - Marek Urbański

"Poczet królowych i żon władców polskich" - Marek Urbański

"Poczet polskich królowych i księżnych" - Zbigniew Satała

"Poczet polskich królowych, księżnych i metres" - Zbigniew Satała

"Polskie królowe" - Edward Rudzki (tom. I)