Władysław I Piast (urodzony około 1225 roku, zmarł 13 listopada [może 27 sierpnia] 1281 roku) herb

Syn Kazimierza I Piasta, księcia opolsko-raciborskiego, księcia kozielskiego i Wioli Asenowicz Bułgarskiej(?), regentki opolsko-raciborskiej i kozielskiej, księżnej cieszyńskiej, prawdopodobnie córka Kałojana "Rzymianobójcy" Asenowicza, cara Bułgarii albo jego syna Boriła Asenowicza bułgarskiego.

Koregent opolsko-raciborski i kozielski od 1229/1230 roku do 1239 roku, książę kaliski od 1241 roku do 1244 roku, książę rudzki od 1241 roku do 1249 roku, książę opolsko-raciborski od 18 lub 22 października 1246 roku do 13 listopada [może 27 sierpnia] 1281 roku, książę kozielski od 18 lub 22 października 1246 roku do 13 listopada [może 27 sierpnia] 1281 roku, książę cieszyński od 7 września 1251 roku do 13 listopada [może 27 sierpnia] 1281 roku. Do 1241 roku pod zwierzchnictwem książąt śląskich. W 1281 roku zawładnął na krótko dzielnicą krakowską i przyjął tytuł zwierzchniego księcia Polski.

W 1251 roku poślubił Eufemię Piastówną (urodzona najpóźniej w 1239 roku, zmarła około 15 lutego po 1281 roku), córką Władysława "Odończa" Piasta, księcia wielkopolskiego i Jadwigi Sobiesławówny, córki Mściwoja I Sobiesława, księcia Pomorza Gdańskiego.

Był prawdopodobnie drugim dzieckiem książęcej pary. W chwili śmierci ojca był kilkuletnim dzieckiem i pozostawał pod opieką matki, a następnie kuratelę stryja Henryka "Brodatego". Nic nie wiemy o wychowaniu i kształceniu młodego księcia. Podczas rządów regencyjnych Henryka "Brodatego" w dzielnicy opolskiej przebywał z matką i bratem w Raciborzu. Gdy w 1238 roku zmarł Brodaty brat Władysława, Mieszko II "Otyły" objął samodzielne rządy. Następca Brodatego, Henryk II "Pobożny dążąc do utrzymania sojuszu z książętami opolskimi nadał Władysławowi księstwo kaliskie i ziemię rudzką (wieluńską). Rządy w imieniu czternastoletniego księcia objęła Viola, która występuje w dokumentach w otoczeniu licznych urzędników, częściowo pochodzących z Opolszczyzny. Otrzymując księstwo kaliskie Władysław zrzekł się dziedzictwa po ojcu - księstwa opolskiego, które w całości objął Mieszko II.

Pierwotnie władał ziemią kaliską. Był typowym dzieckiem swojej epoki: pobożny i awanturniczy. Fundował klasztory i prowadził wojny, zmieniał alianse i sojusze. W 1252 roku zorganizował wyprawę na Morawy przeciwko margrabiemu Ottokarowi.

W 1241 roku - jak informuje Kronika wielkopolska - Władysław próbował bezskutecznie powstrzymać Mongołów pod Opolem wraz z księciem Bolesławem "Wstydliwym". W niewyjaśnionych do końca okolicznościach, w 1244 roku rycerstwo wielkopolskie odebrało księciu gród w Kaliszu. Tego samego roku widzimy Władysława, wspólnie z władcą śląskim Bolesławem "Rogatką", na wiecu pod Wrocławiem, na którym szukał prawdopodobnie pomocy przeciwko Wielkopolanom.

Sytuację Władysława skomplikowała śmierć Henryka "Pobożnego" pod Legnicą 9 kwietnia 1241 roku. Następcy Henryka nie mieli takiego autorytetu ani zdolności. Nastąpił stopniowy rozpad systemu politycznego stworzonego przez Henryków śląskich, w ramach którego Władysław dzierżył część Wielkopolski. W dzielnicy tej władzę odzyskali synowie Odonica - Przemysł I i Bolesław "Pobożny". Groźba całkowitej utraty wielkopolskich posiadłości stawała się coraz bardziej realna. 25 marca 1243 roku doszło do spotkania Violi i jej synów w pobliżu Raciborza. Władysław szukał zapewne pomocy brata, ale zajęty wspomaganiem Konrada Mazowieckiego i walkami o Kraków Mieszko II jej nie udzielił. W 1244 roku rycerstwo wielkopolskie opanowało gród w Kaliszu, oddając go Przemysłowi II. Władysław nie miał ani czasu ani okazji, aby zdobyć sobie solidniejsze zaplecze w dziedzicznej dzielnicy potomków Mieszka "Starego". Mimo to zdołał utrzymać ziemię wieluńską i gród kasztelański w Rudzie - stanowiło to jego jedyne władztwo aż do 1246 roku. Jesienią zmarł bezpotomnie starszy syn Kazimierza I i Władysław zgodnie z testamentem brata bez przeszkód objął panowanie nad księstwem opolskim.

Po śmierci Mieszka "Otyłego", w 1246 roku, Władysław objął władzę nad księstwem opolsko-raciborskim. Sporym ciosem dla młodego władcy były podjęte w 1249 roku dwie wyprawy: księcia wielkopolskiego Przemysła na Rudę i biskupa ołomunieckiego Brunona z Schauenburga na Racibórz, zakończone zdobyciem obydwu miejscowości. Sprawa wygląda na zaplanowaną uprzednio akcję. Władysław zmuszony był wykupić Racibórz z rąk wojowniczego biskupa za 3 tys. grzywien - kwotę jak na owe czasy olbrzymią (Rudy, niestety, nie odzyskał). Okazję do zemsty dał księciu wspólny najazd z Bolesławem "Wstydliwym" i kniaziami ruskimi Danielem i Lwem na pobliską ziemię opawską w lipcu-sierpniu 1253 roku. Opisujący wyprawę tzw. Latopis halicko-wołyński informuje, że napastnikom nie udało się zdobyć ani Opawy ani Głubczyc, a jedynie malutki gród w Nasiedlu. Winą za taki stan rzeczy kronikarz ruski obarczył Władysława, który podobno nie dostarczył dostatecznej ilości drewna do budowy machin oblężniczych. Po zniszczeniu okolicznych wsi i schwytaniu wielkiej ilości jeńców, najeźdźcy wycofali się z Opawszczyzny udając się na terytorium księstwa opolsko-raciborskiego. W późniejszych latach Władysław pogodził się z południowym sąsiadem. Zawarty został nawet układ pokojowy, na mocy którego ustalono wspólną granicę na linii: Lipowa koło Nysy - Bogumin - rzeka Ostrawica. Co więcej, 12 lipca 1260 roku widzimy księcia w liczbie sojuszników władcy Czech w czasie zwycięskiej bitwy z Węgrami, Rusinami i Mongołami pod Kroissenbrunn na ziemi austriackiej.

Później dobre relacje z dworem praskim i biskupem ołomunieckim ulegają wyraźnemu osłabieniu. Historycy twierdzą, co prawda, że Władysław był obecny przy koronacji Przemysła Ottokara II w 1261 roku jak również brał udział w wyprawie króla Czech na Bawarię w 1266 roku, tym niemniej informacje takie nie znajdują wyraźnego potwierdzenia źródłowego. Co ciekawe, zauważalny jest brak imienia władcy opolsko-raciborskiego na pochodzącej z lipca 1271 roku obszernej liście wszystkich sprzymierzeńców Przemysła II Otokara. Prawdopodobnie książę, prowadząc samodzielną politykę, zaczął się obawiać dalszego wzrostu potęgi południowego sąsiada.

Uczestniczył w waśniach i walkach Piastowiczów o krakowską dzielnicę senioralną. Powolny rozpad monarchii Henryków śląskich oznaczał kres prób zjednoczenia Polski na prawie pół wieku. Do głosu doszło nowe pokolenie książąt, wśród których nie było jednostek o szerszych horyzontach. Brakowało koncepcji politycznych w skali całego kraju, a książęta nie byli zdolni wznieść się ponad własne, partykularne interesy. Do końca XIII wieku żaden z nich nie będzie pretendował do zwierzchnictwa nad innymi. Polityka kolejnych generacji Piastów koncentrować się będzie na walkach i rywalizowaniu o grody, okręgi, niewielkie terytoria, angażowaniu się w konflikty sąsiadów - książąt niemieckich, ruskich, królów Czech i Węgier. To również epoka ekspansji terytorialnej sąsiednich państw na nasze ziemie, której coraz liczniejsi i słabsi Piastowie nie byli w stanie skutecznie się przeciwstawić. W takich okolicznościach i takim otoczeniu politycznym upłynęły rządy Władysława I.

Ostatni z dawnej generacji Piastów - wnuków Krzywoustego, - która miała przynajmniej jakieś cele, dążenia (Kraków, seniorat) odchodzi Konrad Mazowiecki w 1247 roku, w czasie przygotowywania kolejnej wyprawy na Kraków. Państwem podzielili się synowie - Ziemowit objął Mazowsze, a Kazimierz Kujawy z ziemią łęczycko-sieradzką. W Wielkopolsce władali Przemysł I i Bolesław "Pobożny", a w Małopolsce Bolesław V "Wstydliwy", syn Leszka "Białego". Na Dolnym Śląsku po okresie wspólnych rządów synowie Pobożnego dokonali podziału księstwo w 1248 roku Bolesław "Rogatka" otrzymał Legnicę, Henryk III "Biały" okrojone księstwo wrocławskie, a wkrótce wydzielono dzielnicę głogowską najmłodszemu z braci Konradowi. W opisanej sytuacji państwo Władysława wyrastało na najsilniejsze księstwo śląskie, zwłaszcza, że synowie Pobożnego toczyli ze sobą częste spory i walki, których efektem była utrata ziemi lubuskiej około 1249 albo 1250 roku z grodem w Lubuszu - "bramą do Królestwa Polskiego".

W 1246 roku zmarł bezpotomnie książę opolsko-raciborski Mieszko II "Otyły", zostawiając całość swojego dziedzictwa w testamencie Władysławowi. Ze spadku po bracie nie udało mu się utrzymać tylko zdobytego niedawno grodu w Lelowie. Cechą polityki zagranicznej następnych lat księcia opolsko-raciborskiego było umiejętne manewrowanie pomiędzy pozostałymi księstwami piastowskimi. Na początku lat pięćdziesiątych XIII wieku doszło do unormowania stosunków z książętami wielkopolskimi. Władysław ostatecznie zrezygnował z pretensji do ziemi kaliskiej, a zawarty układ umocniony został ślubem z Eufemią kaliską, córką Władysława "Odonica". Zgodnie z testamentem brata Mieszka II, miał wypłacić wdowie po nim - Judycie 500 grzywien srebra. Zamiast oddać bratowej pieniądze, oddał w zastaw jej bratu, księciu Kazimierzowi Kujawskiemu, ziemię wieluńską i kaliską. Kiedy z kolei upomniał się o te ziemie Przemysław Odonic Wielkopolski, poślubił jego siostrę Eufemię, zaś bratową spłacił z sum posagowych żony.

Małżeństwo to wkrótce wciągnęło Władysława wzorem pozostałych książąt polskich do wojny węgiersko-czeskiej o spadek po Babenbergach. Początkowo książę opolsko-raciborski poparł Węgrów, wspierając Bolesława V "Wstydliwego" wielkiego ksiecia krakowskiego w wyprawie na Czeską Opawę i Głubczyce. W 1255 roku jednak, z nieznanych powodów, Władysław zmienił front i wsparł króla Czech Przemysła Ottokara II (w 1260 roku osobiście brał udział w bitwie z Węgrami pod Kressenbrunn). Zmiana sojusznika już wkrótce przyniosła realne korzyści w postaci uregulowania po myśli Władysława przebiegu granicy z Czechami. W 1262 roku na zjeździe w Dankowie Władysław podjął próbę przeciągnięcia na stronę czeską Bolesława "Wstydliwego" i księcia wielkopolskiego Boleslawa "Pobożnego", jednak bez większych rezultatów. Wtedy też zapewne zachęcony przez króla czeskiego zgłosił pretensje do tronu krakowskiego, co jak przypuszczają historycy wyraziło się zmianą herbu na orła w koronie (jest to pierwszy przypadek użycia koronowanego orła w Polsce).

Władysław chwilowo nie angażował się w wydarzenia - był zbyt młody i niedoświadczony, niepewny w nowym środowisku. Zgodnie z testamentem brata grody w Cieszynie i Raciborzu przekazał matce, ale Viola prawdopodobnie najpóźniej w 1250 roku wycofała się z życia publicznego, ponieważ nie spotykamy jej w dokumentach. Musiał też uposażyć wdowę po Mieszku Judytę, której, zapisał on zamek w Toszku lub w razie ponownego zamążpójścia 500 grzywien. Władysławowi udało się zapewne objąć całość dziedzictwa po bracie, ponieważ Judyta wróciła do brata Kazimierza kujawskiego, a Władysław przekazał mu ziemię wieluńską jako oprawę wdowią. Niestety zdobył ją w 1249 roku Przemysł I, usuwając resztki panowania księcia opolskiego w Wielkopolsce. Władysław dość szybko pogodził się z tą stratą, a nawet zawarł sojusz z księciem wielkopolskim. W 1251 roku poślubił Eufemię, siostrę Przemysła i Bolesława "Pobożnego". Zaś Judyta otrzymała od Władysława posag, gdy w 1252 roku wyszła za mąż za księcia wrocławskiego Henryka III "Białego" (ich synem był Henryk IV "Probus"). Dopiero po kilku latach i uporządkowaniu spraw rodzinnych, osobistych i majątkowych związanych z objęciem księstwa po bracie mógł Władysław bardziej aktywnie włączyć się w działalność polityczną.

Od połowy XIII wieku wolno, ale stale rosły wpływy czeskie na Śląsku. Czechy nieco wcześniej przezwyciężyły rozbicie dzielnicowe, a korona królewska na skroniach czeskich władców z pewnością robiła wrażenie na drobnych książątkach polskich. Zresztą synowie Henryka "Pobożnego" byli siostrzeńcami króla Wacława I i ciotecznymi braćmi jego następcy Przemysła Ottokara II. Królowie czescy rozpoczęli w połowy XIII wieku ekspansję od próby opanowania Austrii, gdzie w 1246 roku wygasła rodzima dynastia Babenbergów. Dążenia czeskie spotkały się z kontrakcją Węgrów, obawiających się zbytniego wzrostu potęgi Czech. Oba państwa starły się zdobyć sojuszników wśród sąsiadów - również książąt polskich. Doszło do podziałów w łonie dynastii piastowskiej - jedni stanęli po stronie Czech, inni Węgier. Władysław opolski początkowo znalazł się w obozie zwolenników Węgier (może obawiał się Czech ze względu na położenie swego księstwa) i wraz z Bolesławem "Wstydliwym" oraz posiłkami ruskimi wziął udział w najeździe na Morawy. Konsekwencją był odwetowy napad czeski i zniszczenie Raciborza w 1255 roku. Skłoniło to być może Władysława do przejścia na stronę króla Czech, popieranego zresztą przez większość książąt śląskich. Przemysł Ottokar II nawiązał z nimi bliższy kontakt, gdy podczas wyprawy krzyżowej do Prus w 1254 roku ciągnąc przez Śląsk zatrzymał się we Wrocławiu.

W 1256 roku zawarł Władysław układ z królem czeskim, zyskując jego ustępstwa w sporach granicznych. W charakterze sojusznika czeskiego występuje w 1260 roku w walce z Węgrami. W bitwie pod Kresscubrunn Belę IV wspierały siły Bolesława "Wstydliwego" i Leszka "Czarnego", a Czechów Henryka Białego i Władysława. W 1261 z synami Pobożnego uczestniczy w uroczystościach koronacyjnych Ottokara. Król Czech został opiekunem księstwa wrocławskiego za małoletniości Henryka IV w latach 1270-1273. Sam książę wychowywał się w Pradze. Władysław również znalazł się w orbicie wpływów czeskich, choć podkreślić należy, że związki książąt śląskich z Przemyślidami miały osobisty a nie formalno-ustrojowy charakter. Niemniej jednak zbliżenie Śląska do Czech przy dysproporcji sił obu partnerów musiało zmienić się w uzależnieni słabych książątek od potężnych królów. Proces ten rozpoczął się wczasach Władysława, którego synowie jako pierwsi wejdą w zależność lenną - on był jeszcze tylko sojusznikiem potężnego sąsiada i przez całość panowania pozostał niezależnym władcą.

Ekspansywna polityka Przemysła Ottokara wciągała polskich książąt w niepotrzebne konflikty. Zięciowie Beli IV - Bolesław "Wstydliwy" krakowski i Bolesław "Pobożny" wielkopolski wspierali Węgrów, mimo zabiegów Władysława, który starał się przeciągnąć ich na stronę czeską. Doszło w 1271 roku do najazdu na Śląsk wojsk Bolesława "Wstydliwego", Leszka "Czarnego" i Konrada czerskiego. Z kolei Przemysł Ottokar lub książęta śląscy byli inicjatorami buntu przeciw Wstydliwemu w Krakowie. Buntownicy wezwali na tron Władysław opolskiego, lecz został on pobity pod Bogucinem w pobliżu Olkusza przez Bolesława, który posiłkowany przez książąt wielkopolskich wkroczył na Śląsk i spustoszył Opolszczyznę. Zniszczenia były dotkliwe, choć napastnicy zrezygnowali z oblegania silnie obwarowanej stolicy księstwa - Opola. Przebieg walk nie był korzystny dla Władysława, ale ogólny bilans wystąpienia przeciw Wstydliwemu okazał się pozytywny. Bolesław po śmierci Beli IV przystąpił do obozu czeskiego i zawierając pokój z Władysławem odstąpił mu terytorium między Skawą i Skawinką, dzięki czemu księstwo opolskie sięgnęło granicami po sam Kraków.

Okazja do wystąpienia o władztwo nad Krakowem nastąpiła dopiero w 1273 roku. Władysław korzystając z wypowiedzenia posłuszeństwa Bolesławowi "Wstydliwemu", który wyznaczył swoim następcą w Krakowie Leszka "Czarnego" i część rycerstwa wpadła na pomysł, aby dzielnicę senioralną oddać Władysławowi. Z częścią możnych wkroczył na czele sił opolsko-raciborskich w granice Małopolski. Wstydliwy zareagował natychmiast. Wierne mu rycerstwo dogoniło podążających do Opola stronników Władysława. Do decydującego starcia doszło 2 czerwca 1273 roku pod Bogucinem niedaleko Olkusza, gdzie oddziały Władysława doznały sromotnej klęski. W październiku tegoż roku Bolesław "Wstydliwy" zorganizował wyprawę odwetową, z powodu jednakże szczupłości sił ograniczył się wyłącznie do zniszczenia dziedzin wroga. W 1274 roku Władysław i Bolesław V "Wstydliwy" zdecydowali się na zawarcie pokoju. Książę opolsko-raciborski zrezygnował wtedy zapewne z pretensji do tronu krakowskiego, w zamian, za co nastąpiła korekta granic obu sąsiadujących ze sobą księstw (chodziło o zamianę ziemi chrzanowskiej, która odtąd miała dzielić losy Małopolski, na tereny pomiędzy Skawą a Skawinką).

W latach 70-tych na głowę obozu czeskiego w Polsce wyrósł Henryk "Probus", ale Władysław ze względu na geograficzne położenie swych ziem odgrywał w nim istotną rolę. W bitwie pod Suchymi Krutami 25 sierpnia 1278 roku, gdzie starły się siły Przemysła Ottokara i króla Niemiec Rudolfa Habsburga 30% wojsk czeskiego władcy stanowiły posiłki książąt polskich. Wysłali je Henryk "Probus" i Bolesław "Wstydliwy", a osobiście ze swymi oddziałami przybyli Henryk głogowski i Władysław opolski. Udało im się ujść z życiem z bitwy zakończonej klęską i śmiercią czeskiego króla. Pretensje do opieki nad jego synem Wacławem II zgłosił Henryk IV, ale regentem z woli zwycięskiego Rudolfa został margrabia brandenburski Otton. Probus jako rekompensatę otrzymał ziemię kłodzką.

25 sierpnia 1278 roku doszło do decydującej bitwy dla losów Przemysła Ottokara II pod Suchymi Krutami. Pomimo owocnej do tej pory współpracy z władcą czeskim, Władysław tym razem nie wysłał oddziałów pomocniczych. Co więcej, wnet po otrzymaniu wiadomości o śmierci Przemysła, książę opolsko-raciborski wtargnął zbrojnie na ziemię opawską, chcąc prawdopodobnie ją zdobyć i przyłączyć do Opolszczyzny. Zamiar ten nie powiódł się wobec szybkiego unormowania sytuacji w Pradze i objęcia rządów przez sprawną regencję w imieniu małoletniego Wacława II Przemyślida. Do unormowania stosunków z Czechami doszło dopiero trzy lata później na zjeździe w Wiedniu. Spotkanie to stało się okazją do zawarcia przez Władysława nowego sojuszu, tym razem z księciem wrocławskim Henrykiem IV "Probusem". Układ został przypieczętowany małżeństwem nieznanej z imienia córki księcia opolsko-raciborskiego z władcą Wrocławia. Władysław obiecał wtedy m.in., że będzie wspierał swojego zięcia w staraniach o koronę królewską, pod tym jednak warunkiem, że będzie ukoronowana także jego córka.

Wpływy władcy opolsko-raciborskiego zaczęły sięgać innych dzielnic polskich. W 1273 roku rycerstwo małopolskie ofiarowało mu nawet tron krakowski zamierzając zeń usunąć Bolesława "Wstydliwego". Pomimo rozbicia przychylnej Władysławowi opozycji i podjęcia grabieżczej wyprawy po Opole, Koźle i Racibórz, książę krakowski Bolesław zmuszony był zrezygnować z zachodnich skrawków Małopolski. Granica księstwa opolsko-raciborskiego przesunęła się klinem aż pod Tyniec w 1274roku.

Autorytet Władysława był wówczas dość znaczny. Poprawie uległy również jego stosunki z Przemysłem II Otokarem. W 1277 roku uproszony został przez króla Czech aby stanąć jako arbiter w sporze między Bolesławem Rogatką a Henrykiem IV Probusem, książętami śląskimi. Zdaniem XIV-wiecznych kronikarzy Herzog von Opullen miał wziąć udział, po stronie króla Czech, w rozstrzygającej o losach spadku po austriackich Babenbergach bitwie pod Dürnkrut 26 sierpnia 1278 roku, zakończonej druzgocącą klęską i śmiercią Przemysła II Otokara. Zdaniem badaczy, a także naszym, fakt taki jest mało prawdopodobny. Podobnie jak rzekome złożenie hołdu przez Władysława, władcy czeskiemu Wacławowi II - 9-letniej sierocie po zabitym Przemyśle II Otokarze.

Na podkreślenie zasługują także inicjatywy księcia w polityce wewnętrznej. 14 kwietnia 1258 roku Władysław podjął się fundacji klasztoru i kościoła dominikańskiego pod wezwaniem Św. Jakuba w Raciborzu. 21 października 1258 roku wystawił dokument, w którym nawiązując do działań swojego ojca Kazimierza, oficjalnie zatwierdził funkcjonowanie nad rzeką Rudą, opactwa cystersów. Ci ostatni otrzymali dość szeroki immunitet gospodarczy, a także prawo sądzenia miejscowej ludności z wykonywaniem ordaliów czyli sądów bożych włącznie.

Szczególną opieką Władysława cieszył się Racibórz. Na mocy przywileju wystawionego w 1267 roku własnością jego mieszkańców stało się pastwisko nad rzeką Odrą. Miasto otrzymało również zezwolenie na wyrąb drzewa w lasach książęcych za niską stosunkowo opłatą 1 grzywny złota rocznie. 21 marca 1280 roku życzliwy władca, odwdzięczając się raciborzanom za ofiarną obronę miasta w czasie napadu opawian, zrezygnował nawet ze wspomnianej opłaty, co umożliwiło mieszczanom darmową eksploatację drzewa w dowolnej niemal ilości. Z wystawionych dokumentów wynika, że książę najczęściej przebywał właśnie w Raciborzu.

Książę Władysław był dobrym gospodarzem i administratorem swego państewka. Wzorem poprzedników - Kazimierza I i Mieszka "Plątonogiego" - popierał akcję osadniczą i kolonizacyjną, której nasilenie przypada na jego czasy. Osadnicy - głównie z Niemiec w mniejszym stopniu z obszarów dzisiejszej Belgii i Holandii, w połowie XIII wieku w znacznej liczbie pojawili się nie tylko w miastach, ale i na wsiach. Od księcia lub innych właścicieli ziemskich otrzymywali korzystne warunki osadnictwa. Nowe osady zakładano na terenach dotychczas nie wykorzystywanych rolniczo, jakich w rzadko zaludnionym państwie Władysława nie brakowało. Otrzymując od właścicieli szerokie uprawnienia samorządowe określane prawem niemieckim nowe wsie rozwijały się szybko, przysparzając bogactw i dochodów posiadaczom ziemskim. W XIII wieku rozpoczyna się proces wycinania słynnej przesieki - granicznego pasa puszcz i borów dzielących od zamierzchłych czasów terytoria plemienne Ślężan i Opolan, których wycinanie dotąd było zabronione. Nowi przybysze przynosili ze sobą nowe metody uprawy roli - trójpolówkę i nowe wynalazki techniczne - żelazny pług, młyny wodne. Rozwijały się również miasta księstwa, zwłaszcza Opole i Racibórz. To ostatnie, choć za czasów Władysława często było niszczone w 1255 roku przez Czechów, a w 1273 roku podczas walk z Bolesławem "Wstydliwym".

Dzięki pomocy księcia miasto się szybko odbudowało i było jednym z ważniejszych grodów księstwa obok Koźla, Cieszyna, Toszka i Oświęcimia. Książę sprowadził do miasta dominikanów i ufundował nowy kościół farny, zaś w pobliskich Rudach Raciborskich osadził cystersów, których bogato uposażył. Dbał też o stolicę państwa. Nie znamy dokładnie rozmiarów zniszczeń, jakim uległo Opole podczas wojen XIII wieku, ale za Władysława miasto rozwijało się pomyślnie. Zostało silnie ufortyfikowane - zapewne wałem z palisadą. Nie wiemy czy budowa zamku zainicjowana przez Kazimierza około 1228 roku była kontynuowana. Władysław dokonał w mieście kilku fundacji kościelnych. Kościół parafialny, którego początki tradycja wiąże z Bolesławem "Chrobrym", a którego istnienie źródła poświadczają w XII wieku był zapewne drewnianą budowlą.

Z inicjatywy księcia na jego miejscu rozpoczęto budowę kamiennej gotyckiej świątyni (ukończenia budowy Władysław nie doczekał). Na ten czas farą opolską stał się kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny (na górce). Tradycja wiąże jego początki ze świętym Wojciechem, który około 984 roku na wzgórzu nauczał i chrzcił mieszkańców Opola. Kościół najprawdopodobniej wzniesiono po lokacji miasta przez Kazimierza I, a Władysław obdarował go ziemią we wsi Szczepanowice. W 1248 roku sprowadził do miasta franciszkanów, fundując kolejny kościół i klasztor. Popierając różne instytucje kościelne dbał Władysław nie tylko o duszę, ale i o rozwój gospodarczy swego państwa. Mimo niewątpliwego postępu w czasach Władysława, Opolszczyzna pozostawała daleko w tyle za Dolnym Śląskiem, gdzie te procesy były bardziej zaawansowane. Opole z około 1000-1500 mieszkańcami nie mogło się równać z kilkunastotysięczną metropolią jaką był Wrocław.

Zarząd państwa funkcjonował podobnie jak za jego poprzedników. Zresztą Władysław początkowo pozostawił urzędników mianowanych przez brata. Zachowało się sporo dokumentów księcia, który występuje w otoczeniu licznych "baronów". Dowodzi to ożywionej działalności kancelarii książęcej. Znamy kilka wzorów pieczęci księcia konnej i pieszej. Za Władysława wprowadzono nowy typ pieczęci - herbową z orłem, który stanie się godłem książąt opolskich.

Rządził księstwem 35 lat. Powiększył je go terytorium o nabytki na pograniczu czeskim i kolejny fragment ziemi krakowskiej. Niewątpliwą zasługą Władysława było utrzymanie integralności terytorialnej księstwa w dobie podziałów dzielnicowych obejmujących w 2 połowie XIII wieku całą Polskę. Długoletnie rządy Władysława w znacznym stopniu przyczyniły się do ukształtowania regionu nazwanego później Górnym Śląskiem, składającego się z terytoriów plemiennych Opolan i Gołęszyców oraz zachodnich obszarów ziemi krakowskiej. Region ten utworzony przez Mieszka "Plątonogiego" w ciągu 80 lat zachował jedność terytorialną za rządów jego syna Kazimierza, wnuków Mieszka II i Władysława I. I choć po śmierci tego ostatniego uległ rozpadowi, wytworzone wówczas więzi okazały się na tyle silne, że przetrwały kolejne wieki mimo pogmatwanych losów historycznych tej krainy.

Z poślubioną w 1251 roku księżniczką wielkopolską Eufemią, Władysław miał czterech synów: Mieszka, Kazimierza, Bolesława i Przemysła oraz nieznaną z imienia córkę. Tą ostatnią wydał za księcia śląskiego Henryka IV "Probusa", obiecując wspomagać zięcia w staraniach o Kraków i koronę polską.

Książę opolsko-raciborski Władysław I zmarł 27 sierpnia lub 13 listopada 1281 lub 1282 roku (bardziej prawdopodobna jest pierwsza z dat rocznych). Pochowany został w klasztorze dominikanów w Raciborzu.

Nie wiadomo, ile zrobił dla Koźla, bo dokumenty milczą na ten temat. Wiadomo na pewno, że w 1260 roku nadał miejskie prawa Sławięcicom.


Żródła:

"SŁOWNIK WŁADCÓW POLSKI I PRETENDENTÓW DO TRONU POLSKIEGO" - Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki.


Władysław opolski w "Wikipedii"


Książęta opolsko-raciborscy autor: Norbert Mika, Grzegorz Wawoczny, redakcja@naszraciborz.pl


Władysław I opolski (kaliski) w "Poczet.com"


PIASTOWSCY KSIĄŻĘTA KOŹLA autorka - ZYTA ZARZYCKA