Wratysław Przemyślid (urodzony w Pradze około 1032 roku, zmarł na wyszehradzkim zamku w Pradze 14 stycznia 1092 roku) herb
Drugi syn Brzetysława I Przemyślida księcia Czech i Judyty Luitpolding, córki Henryka Luitpolding, hrabiego Schweinfurtu.
Książę ołomuniecki od 1055 roku do 1056 roku i od 1058 roku 28 stycznia 1061 roku, książę Moraw od 1059 roku do 28 stycznia 1061 roku, książę Czechy jako Wratysław II od 28 stycznia 1061 roku do 15 czerwca 1085 roku, król Czech i tytularny król Polski jako Wratysława I i margrabia Łużyc, Miśni i Austrii od 15 czerwca 1085 roku do 14 stycznia 1092 roku, pretendent od lipca 1081 roku do 1084 roku.
W 1053 roku poślubił Marię (urodzona w Pradze w 1033 roku, zmarła w Pardze około 1056 roku). Około 1056 roku poślubił Adelajdę Arpadównę (urodzona około 1040 roku, zmarła 27 stycznia 1062 roku), córkę Andrzeja I "Białego, Katolika" Arpada, króla Węgier i N.N.. W końcu 1062 roku poślubił Świętosławę lub Swatawę Piastównę (urodzona w Krakowie na przełomie 1041 i 1044 roku lub 1046 i 1048 roku, zmarła w Pradze 1 września 1126 roku), córkę Kazimierza I Karola Piasta księcia Polski i Dobronegi Marii Rurykowiczównej, córki Włodzimierza Rurykowicz "Wielkiego" wielkiego księcia kijowskiego.
Wspierał cesarza Henryka IV w walce z papieżem Grzegorzem VII i jego niemieckimi stronnikami, wyprawiał się m.in. do Włoch.
Najwcześniejsze lata jego życia nie są bliżej znane. Pośmierci ojca w 1055 uzyskał jako nadział część Moraw z Ołomuńcem, którym współrządził wraz z braćmi Konradem i Ottonem, a władzę zwierzchnią w kraju objął jego starszy brat Spitygniew II. Jednakże popadł w spór z jego następcą Spitygniewem, który dążąc do zjednoczenia Czech, w 1056 roku wypędził go z kraju.
Spitygniew II dążąc do centralizacji państwa, Spitygniew II usunął z dzielnic braci i Wratysław uciekł wówczas na Węgry, gdzie pojął za żonę Adelajdę, córkę króla Andrzeja I, w wkrótce odzyskał władzę w Ołomuńcu w 1058 roku. Po śmierci brata w 1061 roku objął tron czeski i mimo to nie uniknął sporów dynastycznych o prymat w Czechach, które prowokowali jego młodsi bracia. Podzielił wówczas Morawy między młodszych braci - władzę w Ołomuńcu objął Otton I, a w Brnie - Konrad I.
Po śmierci w 1062 roku drugiej żony Wratysław II poślubił siostrę ówczesnego księcia polskiego Bolesława II "Szczodrego", Świętosławę (Svatavę), zapewne w 1062 roku. U podstaw tego małżeństwa leżały najpewniej względy polityczne, chęć poprawienia złych od kilkudziesięciu lat stosunków z Polską, a może także zachwianie pozycji młodszego brata Jaromira-Gebharda, który wówczas nastawiony wrogo do Wratysława II przebywał na dworze polskim.
Pierwsze lata rządów Wratysława II stały pod znakiem spraw wewnętrznych, zwłaszcza kościelnych i wewnątrzdynastycznych. W 1063 roku odnowił niezależne od Pragi biskupstwo w Ołomuńcu, osadzając na nim swego zaufanego, byłego mnicha brzewnowskiego Jana. Śmierć w 1067 roku biskupa praskiego Sewera wywołała reakcję książęcych braci Ottona I i Konrada I, którzy sprowadzili z wygnania Jaromira-Gebharda i doprowadzili do wyświęcenia go, wbrew Wratysławowi II, na biskupa praskiego w 1068 roku. Inwestyturę otrzymał on od króla niemieckiego Henryka IV. Walka między księciem zwierzchnim i juniorami, wspieranymi przez opozycję możnowładczą trwała, a Wratysław II w 1070 roku erygował niezależną od biskupa w Pradze prepozyturę wyszehradzką i jeszcze silniej wspierał biskupa ołomunieckiego. W 1072 roku Jaromir napadł na biskupa ołomunieckiego Jana, co przejściowo wywołało zbliżenie Wratysława II z papiestwem. Jednak już w 1074 roku nowy papież Grzegorz VII zgodził się na przywrócenie biskupstwa praskiego Jaromirowi.
W latach 1068-1072 prowadził wojnę z Bolesławem II "Szczodrym" o Śląsk, w Niemczech wspierał Henryka IV, w latach siedemdziesiątych udzielając mu schronienia w Czechach. W 1078-1079 poparł Władysława I Hermana w jego staraniach o tron w Polsce, być może popierał również bunt przeciw Bolesławowi II. Dzięki zasługom dla cesarza w 1085 roku na synodzie w Moguncji został obdarowany dożywotnim tytułem króla Czech i Polski. Henryk IV chciał tym samym uzmysłowić papieżowi, że nie tylko on jest szafarzem koron w Europie oraz, że uważa ziemie polskie za swoje lenno.
W stosunkach wewnętrznych prowadził ciągłe konflikty z młodszymi braćmi wzmocniony opanowaniem przez nich biskupstwa w Pradze, powodowały one, iż Czechami interesował się książę polski Bolesław II "Śmiały". Konflikty pograniczne i najazdy trwały w latach 1068-1072 (1073?). W tym ostatnim roku doszło do wyprawy księcia polskiego na Czechy, a najazd odwetowy na Polskę - wspólnie z cesarzem Henrykiem IV - nie doszedł już do skutku, ponieważ w 1073 roku wybuchło w Rzeszy powstanie Sasów. Sytuacja wewnętrzna oraz relacje z Polską i papiestwem spowodowały, iż Wratysław II trwale związał się z Henrykiem IV. Przyczynił się w 1075 roku, stojąc na czele posiłków czeskich, do zwycięstwa cesarza nad opozycją w bitwie pod Homburgiem nad rzeką Unstrutą. Uczestniczył też w interwencji w Marchii Miśnieńskiej oraz w grudniu 1075 roku w zjeździe w Golsarze, a potem otrzymał od Henryka IV w lenno Marchię Wschodnią, ale w pełni jej nigdy nie opanował. Po obłożeniu cesarza klątwą przez Grzegorza VII w 1076 roku, Wratysław II pozostał przy nim jako jeden z nielicznych stronników. Latem tego roku przyjmował Henryka IV w Czechach i uczestniczył w wyprawie do Marchii Miśnieńskiej, którą wówczas otrzymał w lenno, co wywołało walki z dotychczasowym margrabią miśnieńskim Ekbertem II, hrabią Brunszwiku.
W 1079 roku wykorzystując zamęt w Polsce, najechał i w toku walk zdobył całą Małopolskę i Kraków. W 1085 roku otrzymał zgodę od cesarza Henryka IV, za poparcie jego w walce z papieżem Grzegorzem VII, na koronację na króla Czech i Polski. Jednakże do koronacji na króla polski nie doszło, w wyniku zawarcia porozumienia z księcia polskim Władysławem III "Laskonogim", który poślubił jego córkę.
W latach 1077-1078 Wratysław II wspierał cesarza w walkach z antykrólem Rudolfem ze Szwabii, brał też udział w zjeździe w Norymberdze w 1077 roku, podczas którego biskup praski Jaromir został cesarskim kanclerzem i obowiązki te pełnił do 1084 roku. Hipoteza łącząca Wratysława II ze spiskiem, który miał doprowadzić do usunięcia z tronu polskiego w 1079 roku króla Bolesława II "Śmiałego" nie znajduje dzisiaj potwierdzenia.
U progu lat osiemdziesiątych XI wieku. Wratysław II wiernie wspomagał Henryka IV w walkach z antykrólem Rudolfem ze Szwabii, m.in. w 1080 roku w bitwie pod Flarchheim oraz pod Möslen, w której Rudolf ze Szwabii poniósł śmierć oraz w wyprawie do Italii, udział w 1081 roku w zjeździe w Ratyzbonie i wsparcie Henryka IV, wielką sumą 4 tyś. grzywien srebra, wsparcie wyprawy 300 zbrojnymi z księciem Borzywojem na czele. Wystąpienie margrabiego Austrii Leopolda III Babenberga po stronie antykróla Hermana z Salm spowodowało, że na zjeździe w Ratyzbonie i ta marchia dostała się Wratysławowi II. Jednak wyprawa podjęta w celu jej opanowania w 1082 roku utknęła na linii Dunaju. Ostatecznie za wszystkie oddane usługi na synodzie w Moguncji w 1085 roku Henryk IV nadał mu tytuł króla Czech bez prawa sukcesji (kronikarz Kosmas twierdzi, że również Polski), a koronacja nastąpiła 15 czerwca 1086 roku. Obrzędu dokonał w Pradze arcybiskup trewirski Egilbert. W tym samym czasie zapewne biskup praski Jaromir-Gebhard wystarał się w Moguncji o dokument dla biskupstwa praskiego (wystawiony w 1086 roku), na mocy którego rozszerzono kościelne wpływy Pragi na obszar Małopolski i Śląska oraz zlikwidowano biskupstwo w Ołomuńcu.
Uroczysta koronacja Wratysława II i jego żony Świętosławy, córki Kazimierza I "Odnowiciela" odbyła się w katedrze św. Wita w Pradze 15 czerwca 1086 roku. Dokonał jej arcybiskup Trewiru Egilbert.
Decyzja cesarska, a także koronacja władcy czeskiego spowodowały, że Władysław I Herman zaczął usilne starania o zmianę wizerunku państwa polskiego na arenie międzynarodowej. Sprowadził do kraju Mieszka Bolesławowica, wystarał się o zbliżenie polityczne z cesarzem poprzez małżeństwo z Judytą Salicką.
W tym samym czasie król Wratysław II nie czując się na siłach w podołaniu zadania opanowania Polski, a w szczególności Małopolski i Śląska zadowolił się trybutem płaconym mu przez księcia polskiego. Miał również ważniejsze sprawy na głowie we własnym państwie, w którym starał się zapewnić sobie pełnie władzy na Morawach. W 1091 roku po nieudanej kampanii wojennej doszedł do porozumienia z bratem Konradem, któremu obiecywał sukcesje po swojej śmierci.
Po koronacji Wratysław II starał się umocnić swą pozycję w kraju i w 1087 roku, po zgonie księcia ołomunieckiego Ottona I, zajął jego dzielnicę oraz restytuował wkrótce tamtejsze biskupstwo. Sytuację ułatwiło mu opuszczenie Czech przez biskupa Jaromira-Gebharda i jego śmierć w 1090 roku. Podjął też w 1091 roku walkę z rządzącym w Brnie bratem Konradem I, lecz na skutek opozycji możnowładczej i wsparcia jej przez jego syna Brzetysława II zawarł ugodę. Jego sukcesorem miał zostać właśnie Konrad I, który po śmierci Wratysława II w styczniu 1092 roku na krótko przejął po nim rządy. Wratysław II dość powszechnie uważany jest za jednego z najwybitniejszych władców czeskich wczesnego średniowiecza, a jego rangę podnosi nie tylko koronacja królewska, ale także konsekwentna walka z tendencjami decentralistycznymi. Jego silna pozycja polityczna wynikała przede wszystkim z trwałego sojuszu z cesarzem Henrykiem IV.
Główną jego siedzibą był zapewne Wyszehrad (najpewniej w opozycji do Hradczan, na których miał też siedzibę biskup praski Jaromir-Gebhard), gdzie ufundował kościół św. Piotra i Pawła. Założył też klasztor benedyktyński w Opatovicach, wspomagał klasztory w Ostrovie oraz Hradiśte koło Ołomuńca. Z Wratysławem II łączy się także ponowne sprowadzenie do Sazavy mnichów, którzy kultywowali dawne tradycje liturgii słowiańskiej. Wratysław II zabiegał nawet u papieża Grzegorza VII o jej uznanie. Utrzymywał też kontakty z opactwem św. Emmerama w Ratyzbonie, a jego wizerunek znajduje się na freskach w romańskiej rotundzie w Znojmie na Morawach.
Został pochowany w kolegiacie Świętych Piotra i Pawła w Wyszehradzie (Praga).
Żródła:
"POCZET KRÓLÓW WĘGIER" - autor: Karczewski Przemysław
Wratysław II w "Historycy.org.pl"