Piotr III Fiodorowicz Romanow-Holstein-Gottorp [Karol Piotr Ulryk Oldenburg (-Schleswig-Holstein-Gottorp)] (urodzony w Kiel, 25 czerwiec 1755 roku, zamordowany w pałacu w Ropszy koło Petersburga, 6 [17] lipca 1762 roku) herb
Syn Karol Fryderyk von Holstein-Gottorp (Oldenburg-Schleswig-Holstein-Gottorp), księcia Holstein na Gottorp i Anną Piotrownej Romanow, regentki Rosji, córką Piotra I Romanow, cara Rosji.
Pretendent do tronu szwedzkiego, książę Schlezwik-Holstein-Gottorp od 18 czerwca 1739 roku do 6 [17] lipca 1762 roku. Wielki książę Rosji od 7 [18] listopada 1742 roku do 25 grudnia 1761 roku [5 stycznia 1762 roku], Cesarz Rosji od 25 grudnia 1761 roku [5 stycznia 1762 roku] do 29 czerwca [10 lipca] 1762 roku (detronizacja).
Tytulara: Piotr III cesarz i samodzierżca Wszechrusi, wielki książę Rusi, moskiewski, kijowski, włodzimierski, nowogrodzki, car kazański, car astrachański, car Polski, car syberyjski, car Chersonezu Taurydzkiego, car gruziński, pan Pskowa, wielki książę smoleński, litewski, wołyński, podolski i fiński, książę estoński, inflancki, kurlandzki i semigalski, żmudzki, białostocki, karelski, twerski, jugorski, permski, wiacki, bułgarski i innych, pan i wielki książę Niżnego Nowogrodu, czernihowski, riazański, połocki, rostowski, jarosławski, biełozierski, udorski, obdorski, władca czernihowski, riazański, połocki, rostowski, jarosławski, biełozierski, udorski, obdorski, kondyński, witebski, mścisławski, iwerski, kartaliński i kabardynski, armeński, dziedziczny pan i mistrz czerkieski, władca Turkiestanu, dziedzic Szwecji, książę Szlezwiku-Holsztynie, Stormarn, Dithmarschen i Oldenburga, etc. etc.
W Petersburgu 21 sierpnia [1 września] 1745 roku ożenił się z Katarzyną II "Wielką" Ballenstedt-Anhalt-Zerbst-Dornburg (urodzona w Szczecinie, 21 kwietnia 1729 roku, zmarła w Sankt Petersburgu, 17 listopada 1796 roku), cesarzową Rosji, córkę Chrystiana Augusta Ballenstedt, księcia Anhalt-Zerbst i Joanny Elżbieta Holstein-Gottorp.
Matka jego, córka Piotra I, w dwa miesiące po tym, gdy urodził się w niedużym holsztyńskim miasteczku - Kilonii, zmarła na suchoty, udręczona tamecznym życiem i nieszczęśliwym małżeństwem. Ojciec Piotra III, książę Holsztynu Karol Fryderyk, bratanek Karola XII, króla szwedzkiego, był księciem ubogim, słabym, brzydkim, marnego zdrowia, niskiego wzrostu. Zmarł w 1739 roku, opiekę zaś nad jego synem, liczącym sobie wówczas lat blisko jedenaście, roztoczył jego kuzyn, książę holsztyński i biskup Lubeki, Adolf Fryderyk, który później, na mocy pokoju zawartego w Abo, dzięki staraniom cesarzowej Elżbiety wstąpił na tron szwedzki. Głównym wychowawcą Piotra III był wielki marszałek jego dworu Brummer, z pochodzenia Szwed, później wielki szambelan Bergholz, autor wspomnianego powyżej dziennika, i czterech szambelanów, spośród których dwaj, Adierfeldt, który napisał historię Karola XII, i Wachtmeister, byli Szwedami, dwaj pozostali zaś, Wolt i Mardefeldt - Holsztyńczykami. Księcia wychowywano jako następcę tronu szwedzkiego. Dwór jego, zbyt na Holsztyn liczny, dzielił się na kilka nienawidzących się nawzajem koterii. Każda z koterii usiłowała owładnąć księciem, wychować go po swojemu i, oczywista, wszczepić mu odrazę do tych, co byli jej przeciwnikami. Młody książę z całej duszy nienawidził Brummera i nie lubił nikogo ze swego otoczenia, bowiem ludzie ci męczyli go przymusem.
Od dziesiątego roku życia Piotr zdradzał skłonność do pijaństwa. Zmuszano go często do reprezentacji i nie spuszczano z oczu ani we dnie, ani w nocy. W dzieciństwie i pierwszych latach pobytu w Rosji lubił dwóch starych kamerdynerów - Inflantczyka Kramera i Szweda Rumberga.
Niemal natychmiast po wstąpieniu na tron Elżbieta I zatroszczyła się o swego następcę. Z Romanowów, z linii Piotra I, pozostał już tylko Karol Piotr Ulryk. Sprowadziła go więc do Rosji w 1742 roku i po dwóch latach, działając zapewne w porozumieniu z Fryderykiem II królem Prus (jeśli nie z jego inspiracji), zaprosiła do siebie Joannę Elżbietę wraz z córką. Piętnastoletnia wówczas Zofia Augusta miała zostać żoną przyszłego cara Piotra III.
28 czerwca (9 lipca) 1744 roku Zofia przeszła na prawosławie, stając się od tej chwili Katarzyną Aleksiejewną. Już w dniu następnym została narzeczoną Piotra Fiodorowicza, gdyż tak nazwano Karola Piotra holsztyńskiego po przejściu na prawosławie. Zmiana wiary nie zmieniła jednak ani jego osobowości, ani przekonań, ani też celów, do których dążył. Do końca życia pozostał księciem Holsztynu, bardziej dbającym o swoje dziedzictwo niż o rosyjską koronę.
Nie ranga ojca (w chwili urodzenia się Zofii był generałem majorem i dowódcą 8 Pułku Piechoty pruskiej, gubernatora i komendanta twierdzy szczecińskiej, feldmarszałka i .
Katarzyna, wychowywana przez ambitną matkę, szybko znalazła swoje miejsce na dworze Elżbiety. Wtedy jeszcze satysfakcjonowała ją przyszła rola carowej małżonki. Wkrótce po ślubie została sama, władczyni bowiem odesłała do domu Joannę, dość szybko rozszyfrowując jej niezbyt udane zabiegi o zdominowanie polityki zagranicznej Rosji przez Prusy.
Piotr nie zajmował się żoną, zachowując się jak rozpieszczone dziecko, nie znające miary w swoich młodzieńczych rozrywkach. Co gorsza, zaczęto podejrzewać, iż małżeństwo to nie spełni pokładanych w nim nadziei, nie doprowadzi do zachowania dynastii.
Wielka księżna potrafiła jednak obejść wszystkie przeszkody i nawiązać kilka interesujących znajomości, nie pozbawionych podłoża erotycznego. Nadskakiwał jej porucznik Andrzej Czernyszew, przybyły z zagranicy... mąż ochmistrzyni Czogłokow, brat kochanka carowej Cyryl Razumowski, brat Andrzeja Czernyszewa Zachar, Lew Naryszkin i Sergiusz Sałtykow. Z ostatnim z nich zaszła w ciążę, lecz poroniła w czasie podróży z Petersburga do Moskwy, w grudniu 1752 roku. Kolejna ciąża zakończyła się szczęśliwym rozwiązaniem. 19 (30) września 1754 roku Katarzyna urodziła syna, któremu nadano imię Paweł miał na zasiąść na tronie imperium.
W 1756 roku król pruski Fryderyk II uderzył na Saksonię. W 1757 roku w austriacko-rosyjskim traktacie sojuszniczym dwie cesarzowe, Maria Teresa i Elżbieta, potwierdziły wcześniejsze zobowiązania do wystawienia osiemdziesięciotysięcznych armii przeciw Prusom. Z pól bitewnych zaczęły nadchodzić wieści o sukcesach wojsk rosyjskich. Kariera Bestużewa kończyła się bezpowrotnie. W 1758 roku został aresztowany, zdążył jednak zniszczyć kompromitujące go papiery. Na wszelki wypadek jakieś materiały spaliła również wielka księżna. Śledztwo zakończyło się jedynie wysłaniem Bestużewa do jego majątku w rejonie Możajska, skąd powrócił do stolicy dopiero po wstąpieniu Katarzyny na tron.
Po zwycięstwie Rosjan w sierpniu 1759 roku pod Kunnersdorfem wydawało się, że tylko cud może uratować Prusy przed klęską. Wprawdzie wielki książę Piotr zdradzał Fryderykowi II sekrety państwowe, podobnie zresztą jak czyniło to wielu - nawet rosyjskich - dyplomatów, ale nie zwiększały one zasobów niemal pustego skarbu państwa pruskiego.
Wieść o śmierci Elżbiety I nadeszła do Petersburga 25 grudnia 1761 roku (5 stycznia 1762 roku). Rozpoczęło się panowanie Jego Cesarskiej Mości Piotra III. W czasie kilku najbliższych miesięcy niejednokrotnie dochodziło do gorszących scen spowodowanych przez cara, który nie potrafił nawet uszanować powagi uroczystości żałobnych.
Poza tym jednak jego postępowanie nie było wcale tak nierozsądne, jak później głosiła legenda. Uchwalił amnestię dla tych, którzy popadli w niełaskę za panowania Elżbiety (wyjąwszy jedynie byłego kanclerza Bestużewa), obniżył cenę soli, rozkazał wyremontować port wojenny w Kronsztadzie, polecił zwiększyć liczbę domów kamiennych w Petersburgu wznoszonych według z góry założonego planu urbanistycznego. Rozszerzył przywileje szlacheckie, opierając m.in. służbę szlachty w wojsku na zasadzie całkowitej dobrowolności. Zniósł tajną kancelarię, jeden z symboli despotyzmu. Zarząd majątków kościelnych przekazał w ręce Kolegium Ekonomii; duchowieństwo miało otrzymywać pensje ze skarbu państwa.
Piotr III nie tylko rozkazał przerwać działania wojenne na froncie pruskim, ale zawarł z Fryderykiem II pokój, na mocy którego przywrócono terytorialne status quo. Poza tym Prusy obiecywały poprzeć wobec Danii pretensje cara (ale jako księcia holsztyńskiego) do Szlezwiku i rosyjskiego kandydata do tronu polskiego w wypadku śmierci Augusta III.
Tymczasem w Rosji sprawy holsztyńskie nie obchodziły nikogo, niezadowolony kler prawosławny buntował ludność na prowincji, a wojsko szemrało zmuszane do uczenia się nowej musztry na wzór pruski. Znana była również niechęć cara do pułków gwardyjskich i podejrzewano, że tylko czeka na sposobność, by je rozwiązać. Niemal codziennie Piotr III upijał się, a jego ordynarne, co najmniej nie przemyślane wypowiedzi o rosyjskiej rzeczywistości szybko rozchodziły się po stolicy, budząc coraz powszechniejsze oburzenie i sprzeciw.
Katarzyna wiedziała, że czas pracuje dla niej. Wreszcie w czerwcu 1762 roku wzburzenie osiągnęło stan kulminacyjny. Krążyły pogłoski, że lada chwila wojska rosyjskie mają rozpocząć wojnę z Danią o Szlezwik. Mówiono, iż car zamierza porzucić prawosławie. Przypadek spowodował, że aresztowano jednego z kapitanów gwardii, który zamieszany był w przygotowywany przez Katarzynę i jej najbliższych współpracowników, braci Orłowów, Panina i Cyryla Razumowskiego, zamach stanu.iWspierała ją w tym Katarzyna Daszkowa, bratanica kanclerza Woroncowa.
28 czerwca (9 lipca) 1762 roku Katarzyna z wielką łatwością doprowadziła do złożenia z tronu Piotra III i przejęła rządy w kraju jako Katarzyna II, imperatorowa i samowładczyni wszechrosyjska. Męża osadziła w areszcie domowym w pałacu w Ropszy opodal Petersburga. Wkrótce, 6 (17) lipca Piotr został zamordowany. Oficjalny komunikat podpisany przez Katarzynę donosił, że car zmarł wskutek nagłego ataku kolek hemoroidalnych, na które cierpiał od dawna.
Żródła:
"Carowie" - James P. Duffy, Vincent L. Ricci, przekład - Rafał Śmietana,
"Poczet władców Rosji" - Władysław Andrzej Serczyk,
"Tajemnice rodu Romanowów" - Gudrun Ziegler, z niemieckiego przełożyła: Elżbieta Cieślik.
06-08-2024
11-07-2024
30-01-2020