Zápolya (węg. Szapolyai, Zapola, Zapolski) - wpływowa węgierska rodzina szlachecka z XV i XVI wieku z siedzibą na Zamku Spiskim. Za jej protoplastę uchodzi Władysław Zápolya, pan Solymos. Rodzina wygasła 14 marca 1571 roku na Janie Zygmuncie, księciu siedmiogrodzkim, rex electus non coronatus (król wybrany nie koronowany).

Rodzina panowała w hrabstwie Szpisza w latach 1464-1526, panowie na Trenczynie w latach 1499-1540, królowie Węgier w latach 1526-1570, książęta Siedmiogrodu w latach 1540-1570 i książęta opolscy i raciborscy w latach 1551-1570.

Znani członkowie rodziny i najwybitniejsi przedstawiciele rodu:

László Szapolyai (László Vajdafi), ojciec pierwszych trzech braci Szapolyai,

Imre Szapolyai (zmarł 12 września 1487 roku) szlachcic, palatyn, ban Chorwacj i Slawonii,

Miklós Szapolyai (zmarł w 1468 roku), biskup Transylwanii, starszy brat Imre,

Stefan Zápolya (zmarł 23 grudnia 1499 roku), szlachcic, palatyn, młodszy brat Imre, ojciec króla Jana I (Szapolyai),

Jan Zápolya (zmarła 22 lipca 1540 roku), król Węgier w opozycji do Ferdynanda I Habsburga,

Jan II Zygmunt Zápolya (zmarła 14 marca 1571 roku) - syn Jana i Izabeli, córki Zygmunta "Starego"; książę siedmiogrodzki,

Barbara Zápolya (zmarła 2 października 1515 roku), siostra Jana I, królowa Polski jako pierwsza żona Zygmunta "Starego".

Pierwszym znanym członkiem rodziny był Ladislaus Vajdafi Szapolyai, który był sławiańskim szlachcicem z majątkami w okręgu Požega, a zwłaszcza majątku Zapolje w gminie Rešetari, powiat Brod-Posavina w Górnych Węgrzech. Historyk Miklós Istvánffy pisze w swojej pracy "Historiarum de rebus hungaricis libri", iż ród Zápolya posiadał 34 wioski, niedaleko miasta Čazma w dzisiejszej Chorwacji, która została zniszczona przez Turków.

Jego najstarszy syn, Emeric, był pierwszym członkiem rodziny, który osiągnął status "prawdziwego barona królestwa", gdy Maciej Korwin, król Węgier, mianował go wysokim skarbnikiem w 1459 lub 1460 roku. Pojawienie się Emeryka i jego dwóch braci - Mikołaja i Szczepana - podczas rządów Macieja Korwina dało początek naukowym teoriom na temat ich pokrewieństwa z królewską rodziną Hunyadi. Wspólne pojawienie się herbu Szapolyai, Hunyadi i Szilágyi w niektórych miejscach również potwierdza tę teorię, biorąc pod uwagę, że matką Macieja Korwina była Elżbieta Szilágyi. Według jednej z teorii matka Johna Hunyadi urodziła się w rodzinie Szapolyai. Według ugodowego poglądu naukowego Emeric Szapolyai był przyrodnim bratem Macieja Korwina. Żadnej z teorii nie można udowodnić, ponieważ żaden członek rodziny Szapolyai nie odniósł się do jego pokrewieństwa z Hunyadis.

Johann Zápolya został przez Władysława II Jagiellończyka, desygnowany w 1511 roku na króla Czech i Węgier i otrzymał od króla Władysława księstwo siedmiogrodzkie, a po jego śmierci w 1526 roku został królem Węgier, Dalmacji i Chorwacji w opozycji do Ferdynanda I Habsburga. Jego syn Jan II ZygmunT Zápolya otrzymał w 1551 roku od cesarz Ferdynand I jako króla Czech, czeska inwestytura na księstwa śląskie w Opolu i Raciborzu po zrzeczeniu się z Siedmiogrodu i królewskiej godności Węgier. W 1556 roku ponownie został królem Węgier i księciem Transylwanii pod zwierzchnictwem sułtana Turcji. W 1570 roku został uznany przez cesarza Ferdynanda I za księcia Siedmiogrodu po zrzeczeniu się węgierskiego tytułu królewskiego.

Rodzina była związana z polskim domem Piastowskim, gdy Szczepan w 1483 roku poślubił Jadwigi cieszyńskiej, pochodzącej z bocznych gałęzi Piastów śląskich, która została matką późniejszego króla Jana I. Inne powiązania z polską dynastią Jagiellonów, gdy siostra Jana I, Barbara w 1512 roku wyszła za mąż za króla Zygmunta I. W 1539 roku Jan I poślubił córkę, drugiego małżeństwa Zygmunta I "Starego", Izabelę Jagiellonkę. Ze związku Iadwigi i Jana I urodził się Jan II Zygmunt, książę Transylwanii - ostatni przedstawiciel rodu.


Żródła:

Zápolya family w "Wikipedia" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk


Zápolya w "Wikipedia" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk


Szapolyai-család w "Wikipedia" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk


Zápolyowie w "Wikipedia"