Benedykt XV

Giacomo Giambattista della Chiesa (urodzony w Pegli, 21 listopada 1854 roku, zmarł w Rzymie, 22 stycznia 1922 roku) herb

Syn Giuseppa markiza della Chiesa i Giovanny markizy Migliorati.

Papież, Biskup Rzymu, Wikariusz Jezusa Chrystusa, Następca i Książe Apostolski, Najwyższy Biskup Kościoła, Patriarcha Świata od 3 września 1914 roku do 22 stycznia 1922 roku.

Z powodu niewielkiego wzrostu i drobnej budowy nazywano go "piccoletto". Kiedy został wybrany na papieża, trwała już I wojna światowa, toteż zaangażował się w łagodzenie jej skutków. A czynił to z takim oddaniem, że nawet islamska Turcja wystawiła mu pomnik, jako "dobrodziejowi ludów bez względu na narodowość czy religię".

Giacomo margrabia della Chiesa, urodzony w Pegli nieopodal Genui, w rodzinie patrycjuszowskiej. Kształcił się w Instituto Donavaro Giusso, a potem w seminarium i na uniwersytecie królewskim w Genui, uzyskując doktorat z prawa cywilnego. Następnie ukończył rzymskie Gregorianum, zdobywając doktoraty z teologii i prawa kanonicznego, w 1878 roku przyjął święcenia kapłańskie i nadal studiował w "Accademia dei Nobili Ecclesiastici", przygotowując się do pracy w służbie dyplomatycznej. Od 1882 roku pracował jako sekretarz nuncjusza papieskiego w Hiszpanii, kardynała Rampollego, który potem - już jako sekretarz stanu - mianował go szefem swego gabinetu, a później podsekretarzem stanu. Pius X, którego wspierał w walce z modernizmem, mianował go od 1907 roku arcybiskupem Bolonii, a 23 maja 1914 roku został kardynałem.

Na jego pontyfikacie ciąży pierwsza wojna światowa, w której zachował ścisłą neutralność. Szczególnie trudne było położenie papieża, gdy w 1915 roku do wojny włączyły się Włochy, Watykan zaś nie był jeszcze uznany za suwerenne państwo. Jego starania o przywrócenie pokoju znalazły wyraz m.in. w odręcznym piśmie papieża przesłanym w styczniu 1917 roku do Wilhelma II, które jednak cesarz zaopatrzył uwagą: papież, tak samo jak amerykański prezydent Wilson, to ludzie jednakowo oderwani od życia. 1 sierpnia 1917 roku papież wystosował notę do rządów państw prowadzących wojnę, która wprawdzie wywołała gwałtowną dyskusję, ale pozostała bez skutku. W tej sytuacji starał się papież przynajmniej złagodzić najgorsze skutki wojny: wymiana rannych, opieka nad wziętymi do niewoli, przekazywanie żywności itd. Tak samo troszczył się o złagodzenie nędzy okresu powojennego.

Pod koniec wojny w 1917 roku wysłał papież do Monachium młodego Eugenio Pacelli, późniejszego Piusa XII, jako nuncjusza apostolskiego do Monachium.

Podczas wojny Benedykt XV starał się zachować neutralność, nie identyfikując Stolicy Apostolskiej z żadną ze stron konfliktu. Podejmował wysiłki pokojowe, pisząc do cesarza Wilhelma II czy występując z notą do rządów walczących państw; upomniał się m.in. o odbudowę podzielonego państwa polskiego. Organizował opiekę sanitarną i żywnościową nad jeńcami, utworzył w Rzymie biuro zbierające informacje o jeńcach i poległych, inicjował dzieło wymiany jeńców i polecił odprawiać w intencji pokoju specjalne nabożeństwo do Serca Pana Jezusa.

Po wojnie ogłosił kolektę na głodujących. Był zawiedziony, gdy Stolica Apostolska nie została dopuszczona do paryskich rokowań pokojowych. Podjął trud odbudowy stosunków Kościoła z licznymi państwami europejskimi i nawiązania stosunków z tymi, które powstały na skutek powojennych przeobrażeń politycznych, w tym także z Polską. Bezskutecznie próbował wyjednać w Rosji sowieckiej uwolnienie rodziny carskiej, choć niósł znaczącą pomoc dla głodującej tam ludności. Benedykt XV mianował sekretarzem stanu wybitnego prawnika, kardynała Pietra Gasparriego.

Wydał w sumie 12 encyklik, wśród nich z 1917 roku "Humani Generis Redemptionem", w której określił teologiczne fundamenty przepowiadania słowa Bożego, a także 15 września 1920 roku "Spiritus Paraclitus" - w 1500. rocznicę śmierci św. Hieronima.

W działaniach wewnętrzno-kościelnych wielkie znaczenie miało opublikowanie 27 maja 1917 roku ogłosił przygotowany w latach panowania Piusa X "Kodeks Prawa Kanonicznego" (Codex Juris Canonici) - obowiązywała ona do 1983 roku. Zniósł Kongregację Indeksu, włączając jej agendy do Kongregacji Świętego Oficjum. Utworzył Kongregację ds. Kościoła Wschodniego oraz Instytut Orientalny. Listem apostolskim "Maximum ii/ud" rozpoczął nowy okres w dziejach misji katolickich, potępiając wykorzystywanie ewangelizacji do poszerzania wpływów kolonialnych. Zalecił tworzenie w krajach misyjnych trwałych struktur organizacji kościelnej.

Bullą "Incrementum" wprowadził prefację za zmarłych i przywilej odprawiania trzech Mszy św. w Dzień Zaduszny. Założył w Mediolanie katolicki Uniwersytet Najświętszego Serca Pana Jezusa. W tym czasie powstał Wydział Teologiczny na Uniwersytecie Warszawskim i Katolicki Uniwersytet Lubelski

Szczególną troską otaczał pracę misyjną na świecie, która w wyniku wojny bardzo podupadła. W ostatnich miesiącach życia usiłował Benedykt przyczynić się do złagodzenia przede wszystkim klęski głodu w Rosji, jednak w opinii publicznej świata, nie znalazł zbyt wielkiego posłuchu.

Zmarł w Rzymie na zapalenie płuc, a pochowano go w Bazylice św. Piotra. Jego ostatnie słowa brzmiały: "Życie nasze chętnie ofiarujemy za pokój na świecie". Spotkał się z powszechnym uznaniem jako papież sprawiedliwości i pokoju.


Żródła:

"Leksykon papieży" - Rudolf Fischer-Wollpert, przekład: Bernard Białecki,

"Poczet papieży" - Michał Gryczyński,

"Poczet papieży" - Jan Wierusz Kowalski.


USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)

Bogdan Pietrzyk