Formozus (urodzony w Rzymie, około 815 roku, zmarł 4 kwietnia 896 roku) herb
Syn Leona z Rzymu.
Papież, Biskup Rzymu, Wikariusz Jezusa Chrystusa, Następca i Książe Apostolski, Najwyższy Biskup Kościoła, Patriarcha Świata od 6 października 891 roku do 4 kwietnia 896 roku.
Burzliwe losy tego uzdolnionego biskupa - misjonarza Bułgarów, dwukrotnie ekskomunikowanego i przeniesionego do stanu świeckiego, a potem przywróconego na biskupstwo - zwieńczył makabryczny proces, który urządzono mu po śmierci.
W latach pontyfikatu Mikołaja I został biskupem Porto, gdzie bardzo troszczył się o chrystianizację Bułgarów. Za kolejnych papieży był legatem papieskim w Bułgarii, Francji oraz Niemczech. Z powodu uchylania się od powrotu do swojej siedziby biskupiej w Porto, a także za spiskowanie ze stronnictwem Spoletan, został przez Jana VIII ekskomunikowany w 876 roku z przyczyn politycznych i osobistych. Zbiegł do Troyes, gdzie papież zwołał synod, na którym złożył go z urzędu i powtórnie ekskomunikował, a dwa lata później przeniósł do stanu świeckiego. Ułaskawiony przez Marynusa I i przywrócony na biskupstwo przez Hadriana III, jako biskup Porto konsekrował Stefana V (VI).
Dzięki poparciu cesarza Gwidona III został wybrany - jako biskup Porto - na papieża 6 października 891 roku, za co mu podziękował, koronując jego syna Lamberta na współcesarza w 892 roku. Po śmierci Gwidona III, w nadziei na wyzwolenie się spod kurateli książąt Społeto, wezwał króla wschodnich Franków Arnulfa z Karyntii do wyprawy na Rzym. Po zajęciu miasta przez Arnulfa papież koronował go w 896 roku w Bazylice św. Piotra na cesarza, co wywołało oburzenie Spoletan. Wkrótce Arnulf, złożony chorobą, powrócił do Bawarii, władzę w Wiecznym Mieście odzyskał Lambert, a papież zmarł.
Formozus zmarł wkrótce po zdobyciu miasta, co było spowodowane zapewne zawałem - chociaż niektórzy powiadali, że został otruty przez Agiltrudę.
Dziewięć miesięcy później Lambert oraz papież Stefan VI (VII) zemścili się na zwłokach Formozusa w styczniu 897 roku na synodzie "trupim":
ekshumowali jego ciało, odziali je w szaty pontyfikalne, posadzili na tronie i urządzili trzydniowy proces. Obronę powierzono diakonowi, który odpowiadał w imieniu Formozusa. Uznano, że był winny krzywoprzysięstwa (koronacja Arnulfa), przerostu ambicji (papiestwo) i naruszenia kanonów (w momencie wyboru był biskupem Porto). Ekskomunikowano go pośmiertnie, odcięto mu trzy pałce prawej ręki - którymi przysięgał, błogosławił i namaszczał - a sprofanowane zwłoki wrzucono do Tybru. Unieważniono również wszystkie akta i święcenia, których udzielił. Ciało wyłowił z Tybru pustelnik, zostało ono z szacunkiem pochowane w Bazylice św. Piotra. W 898 roku Jan IX na synodach w Rzymie i Rawennie uroczyście zrehabilitował Formozusa.
Odpowiedzialną za ekshumację zwłok i sąd była Agiltruda, księżna Spoleto, pierwsza z szeregu kobiet wywierających istotny wpływ na wybór papieży. Słynęła z niezwykłej urody, podkreślanej przez niebieskie oczy, długie jasne włosy i ponętną figurę. To ona stała na czele armii, która w 894 roku zdobyła Rzym. Doprowadziło to w końcu do interwencji zbrojnej cesarza Armulfa. Jego wojskami kierował papież Formozus, pragnący wyprzeć księżną z powrotem do Spoleto.
Agiltruda sama uczestniczyła w tym okrytym niesławą trupim synodzie i z radością przyglądała się poniżeniu jej największego wroga Formozusa, w czym nie przeszkadzało jej wcale to, że był już od pewnego czasu martwy. Agiltruda przywiodła ze sobą sześcioletnią dziewczynkę Marozję, która zwróciła na siebie uwagę trzydziestosześcioletniego kardynała Sergiusza.
Przy zwłokach stał osiemnastoletni diakon i udzielał odpowiedzi w imieniu Formozusa. Niestety, nie był on najlepszym obrońcom i Formozusa uznano za winnego zarzucanych mu czynów. Ponownie rozdziano go z szat i obcięto trzy palce u prawej dłoni, którymi udzielał papieskiego błogosławieństwa. Następnie jego ciało włóczono po ulicach miasta, po czym wrzucono je do Tybru.
Żródła:
"Leksykon papieży" - Rudolf Fischer-Wollpert, przekład: Bernard Białecki
"Poczet papieży" - Michał Gryczyński
"Poczet papieży" - Jan Wierusz Kowalski.
"Życie seksualne papieży" - Nigel Cawthorne
Formosus I w "Geneall" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)
Bogdan Pietrzyk