Klemens V
Bertrand de Got (urodzony w Villandraut, Gaskonia, Francja w 1260 roku, zmarł w Roquemaure, Francja, 20 kwoietnia 1314 roku) herb Papież, Biskup Rzymu, Wikariusz Jezusa Chrystusa, Następca i Książe Apostolski, Najwyższy Biskup Kościoła, Patriarcha Świata od 5 czerwca 1305 roku do 20 kwietnia 1314 roku. Podczas koronacji papieża w kościele św. Juta w Lyonie runął mur okalający świątynię. Zginęli: książę Bretanii, brat papieża Gaillard de Got i kardynał Matteo Rosso Orsini, a wśród rannych znaleźli się Karol de Valois, brat Filipa IV Pięknego, i sam Klemens V, któremu spadła z głowy tiara, co odczytano jako zwiastun nieszczęścia. Pochodził z Villandraut Gironde, ze szlacheckiej rodziny gaskońskiej. Po studiach prawniczych w Orleanie i Bolonii został kanonikiem-zakrystianem w Bordeaux, a następnie kapelanem papieskim oraz wikariuszem generalnym arcybiskupa Lyonu, którym był jego brat Berald de Got. Bonifacy VIII mianował go w 1295 roku biskupem Comminges, a następnie arcybiskupem Bordeaux. Konklawe w Perugii po 11 miesiącach burzliwych obrad wybrało 5 czerwca 1305 roku Bertranda de Got na papieża. Wybór papieża po śmierci Benedykta XI nastręczał spore trudności: w kolegium kardynalskim istniały dwa ugrupowania, jedno sprzyjające Francji i jedno włoskie (to ostatnie rekrutowało się ze zwolenników; Bonifacego VIII), z tym, że nie mieli prawa do udziału w konklawe obaj kardynałowie z rodu Colonnów, który zdetronizował Bonifacego. Tak, więc konklawe trwało 11 miesięcy. Dopiero wówczas udało się ugrupowaniu sprzyjającemu Francji przeforsować swego kandydata: arcybiskupa Bordeaux, Bertranda de Got, który nie był kardynałem. Wybrany został większością dwóch trzecich głosów 5 czerwca 1305 roku i przyjął imię Klemensa V. Wybór ten miał dla Kościoła najpoważniejsze następstwa: tzw. niewolę awiniońską papieży i wielką zachodnią schizmę. Starszy brat papieża był arcybiskupem Lyonu i mianowanym przez Bonifacego VIII kardynałem-biskupem Albano. Jak się jednak wkrótce okazało, papież był niemal bezwolnym narzędziem w ręku króla francuskiego Filipa IV "Pięknego", należącym do andegaweńskiego króla Neapolu, lennika papiestwa. Pod koniec czerwca, po przyjęciu wyboru, Klemens nawet przygotowywał się zrazu do powrotu do Rzymu, potem jednak, rozmyśliwszy się, zaprosił biskupów na uroczystości intronizacyjne do Lyonu; w uroczystość Wszystkich Świętych został tam ukoronowany. Pierwotnie zapewne nie zamierzał przenosić Kurii z Rzymu do Francji; nacisk króla Francji był jednak coraz silniejszy, natomiast papież był coraz mniej oporny wobec tego nacisku. W marcu 1309 roku obrał za swą siedzibę Awinion; również jego sześciu następców pozostało w tym mieście. Sądził papież, że będzie to kolejna tymczasowa siedziba - po Bordeaux i Poitiers więc sprowadził z Rzymu tylko archiwa niezbędne do bieżącego działania kurii. Tak zaczęła się tzw. siedemdziesięcioletnia niewola awiniońska. Zmiażdżywszy Bonifacego VIII, panem sytuacji został król Filip IV. Po osadzeniu na papieskim tronie marionetkowego Klemensa V rozpoczął Filip okres nazywany "babilońską niewolą". Siedziba papieża została przeniesiona z Rzymu - miejsca pochówku pierwszego papieża, św. Piotra - do warownej twierdzy w Avignon we Francji. Uzależnienie od Francji znalazło też wyraz w pierwszym akcie nominacji kardynałów z roku 1305: papież powołał do kolegium kardynalskiego 9 Francuzów, wśród nich czterech bratanków, oraz jednego Anglika. Dzięki kolejnym nominacjom kardynalskim Francuzi uzyskali wyraźną przewagę w kolegium kardynałów. Po przeniesieniu do Awinionu zamieszkał w klasztorze dominikańskim, a Państwem Kościelnym zarządzał przez swoich krewnych. Pod wpływem Filipa IV "Pięknego" złagodził zarządzenia Bonifacego VIII sprzeczne z interesami francuskimi, które "Clericis laicos" i "Unam sanctam", król odrzucił jako nie wiążące dla Francji. Odwołał papież bullę "Unam Sanctam" oraz w bulli z 27 kwietnia 1311 roku "Rex gloriae", oczyścił króla z zarzutów, zrehabilitował kardynałów z rodu Colonnów i wybaczył kanclerzowi Wilhelmowi Nogaretowi jego napad na papieża w Anagni. Rozpoczęty proces prowadzony był za pomocą wielce wątpliwych środków i świadków, ale został przerwany, kiedy Klemens cofnął ekskomunikę rzuconą przez Bonifacego na króla francuskiego. Nacisk króla na papieża wystąpił także w związku z postulatem kasaty zakonu templariuszy: templariusze byli potęgą finansową, król zaś pragnął przejąć ich własność dla siebie. Do swoich posiadłości ziemskich powrócili - po walkach w Ziemi Świętej - członkowie zakonu templariuszy. Wkrótce swoimi operacjami bankierskimi przyczynili się do zubożenia skarbca królewskiego. Monarcha 13 października 1307 roku polecił aresztować 138 templariuszy pod fałszywymi zarzutami odstępstwa od wiary i nieobyczajności obrzędów, a zeznania - po torturach większość przyznała się do winy - zostały przekazane Klemensowi V. W październiku 1311 roku zebrał się w Vienne sobór (16 października 1311-6 maja 1312), zwołany głównie w celu rozwiązania zakonu templariuszy. Papież był gotów go rozwiązać, ale sprzeciwili się temu kardynałowie, którzy uznali, iż oskarżenia wysunięte przeciwko zakonowi nie mają dostatecznej mocy dowodowej. Mimo to 22 marca 1313 roku przymuszony groźbami papież wydał decyzję administracyjną, bez wyroku orzekającego o winie i rozwiązał zakon, wprawdzie tylko zarządzeniem administracyjnym ogłoszonym na drugiej sesji soboru, którego sobór nie musiał potwierdzać. Wielki mistrz Jakub de Molay został spalony na stosie, a cały majątek zakonu przekazano joannitom, czyli rycerzom-szpitalnikom św. Jana Jerozolimskiego, choć faktycznie znalazł się pod kontrolą króla Francji. Kolejnymi tematami obrad soboru były wyprawy krzyżowe i potępienie nauk głównego ideologa spirytuałów Piotra Oliviego. Na soborze tym podjęto też dyskusję na temat reformy Kościoła, choć w tej sprawie uchwalono tylko nieliczne dekrety. Sobór w Vienne zaakceptował ideę zorganizowania krucjat i w tym celu na ich potrzeby uchwalono sześcioletnią dziesięcinę, ale skutecznych umów Anglii i Francji nie doszło. Po zamordowaniu Albrechta I Habsburga papież nie udzielił poparcia Karolowi de Valois, bratu Filipa IV Pięknego, zabiegającemu o koronę niemiecką. Kilka lat później papiescy legaci koronowali Henryka VII Luksemburskiego na nowego cesarza (29 czerwca 1312 roku). W następnym roku cesarz zmarł, a Klemens V ogłosił bullę "Pastoralis cum", podkreślając prymat papiestwa nad cesarstwem i prawo papieża do mianowania namiestnika cesarskiego; został nim król Neapolu Robert "Dobry". Z myślą o misjonarzach papież polecił utworzyć katedry języków orientalnych na uniwersytetach w Paryżu, Oksfordzie, Bolonii i Salamance. Ustanowił uniwersytety w Orleanie i w Perugii. Podniósł Pekin do rangi arcybiskupstwa. Ogłosił zbiór własnych dekretałów (Clementinae), które zostały włączone do kodeksu prawa kanonicznego. Ograniczył autonomię kapituł katedralnych, osobiście decydując o obsadzie wielu stanowisk kościelnych. Rozbudował system podatkowy i rozciągnął go na cały Stary Kontynent. Przeprowadził reorganizację trybunałów papieskich i usprawnił kancelarię. Znany był nepotyzm Klemensa V, członkom rodziny hojnie nadawał godności i beneficja kościelne, toteż Dante "Alighieri" umieścił go w piekle, nazywając "pasterzem niegodnym i mistrzem podlejszej sprawy". Papież zmarł 20 kwietnia 1314 roku w Roquemaure w pobliżu Carpentras. Domownicy rozkradli skarbiec papieski, a jego ciało - pozostawione przez noc na marach - częściowo spaliło się od przewróconej świecy. Ostatecznie spoczął w kościele w Uzes, w 1577 roku hugenoci zburzyli jego nagrobek, a ciało spalili. Kanonizował papieża Celestyna V jako wyznawcę, a nie - jak chciał król - jako męczennika. Jego współcześni, stwierdzili, że nigdy nie gardzono papiestwem tak mocno jak za pontyfikatu Klemensa V; całkowita zależność od Francji uniemożliwiała prawdziwe rządzenie Kościołem.USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)
Bogdan Pietrzyk