Nowocjan (zmarł w 258 roku)

II antypapież rzymski od marca 251 roku do 258 roku.

Pochodził z Rzymu.

W 250 roku zajmował wysokie stanowisko w rzymskim duchowieństwie, o czym świadczą jego listy pisane do biskupa Kartaginy, Cypriana, w imieniu całej chrześcijańskiej gminy stolicy. Po śmierci papieża Fabiana przez 10 lat kościołem rządziła hierarchia kościelna, a jej rzecznikiem był kapłan Nowacjan. Trwały bowiem prześladowania i było trudno zwołać biskupów, by wybrali następnego Biskupa Rzymu. Gdy w końcu po piętnastu miesiącach trwającej sediswakancji biskupi się zebrali i wybrali Korneliusza, ku rozczarowaniu Nowacjana.

Po wyborze Korneliusza, którego Nowocjan nie uznał, Nowacjan przekupił trzech biskupów, by wyświęcili go na biskupa i używając swych wpływów starał się o poparcie biskupów, by w nim uznali Głowę Kościoła.

W sporze między obu papieżami pewną rolę odegrał tzw. nowacjanizm: Korneliusz przyjął na powrót do Kościoła tych, którzy odpadli w okresie prześladowania, natomiast Nowacjan był zwolennikiem ostrzejszego kursu. Nowacjan i jego zwolennicy sprzeciwiali się ponownemu przyjmowaniu do wspólnoty apostatów oraz głosili surowy ideał świętości. Wykluczali ze swych szeregów tych, którzy byli w stanie grzechu ciężkiego. Wątpili we władzę Kościoła do odpuszczania grzechów. Ci, którzy sprzyjali Nowacjanowi, utworzyli tzw. "Kościół czystych" (katarzy) i udzielali ponownie chrztu wszystkim, którzy przechodzili na ich stronę. W roku 251 na synodzie w Rzymie Nowacjan został przez zgromadzonych tam biskupów wykluczony z Kościoła i ekskomunikowany.

O jego dalszym życiu mało wiadomo możliwe, że zmarł śmiercią męczeńską w 258 roku (?), o czym świadczy odkryty w 1932 roku napis w katakumbach.

Nowacjanie głosili tzw. surowy ideał świętości. Wszystkie osoby, które po chrzcie świętym dopuściły się grzechu śmiertelnego, a więc dokonały: morderstwa, zdrady małżeńskiej lub dopuściły się aktu apostazji, pozostawały wyłączone ze wspólnoty nowacjan. Odrzucali też możliwość odpuszczania grzechów przez Kościół. Nowacjanizm był próbą powrotu do praktyk stosowanych przez Kościół u swego zarania, kiedy to bardzo rzadko godzono się na powrót osób dopuszczających się grzechów śmiertelnych.

Najsilniejszym ośrodkiem nowacjanizmu był Konstantynopol. Przychylne stanowisko wobec nich zajął Konstantyn "Wielki" pozwalając im posiadać własne świątynie i cmentarze. Kościół nowacjan objął swym zasięgiem zarówno Wschód jak i Zachód. Przetrwał w niektórych regionach do VII wieku.

Założony przez Nowacjana Kościói przetrwał kilka wieków, a jego członków nazywano "katarami", to znaczy "czystymi". Działające w XI wieku w południowej Francji i północnych Włoszech ugrupowanie religijne katarów (albigensów) nawiązywało swą nazwą do ideologii rygorystów, adeptów Nowacjana.

Nowacjan był starannie i wszechstronnie wykształcony. Był autorem wielu traktatów o treści etycznej, filozoficznej i teologicznej. Autor pierwszego teologicznego traktatu napisanego w 250 roku po łacinie - "De trinitate" (O Trójcy Świętej) zostało w historii rzymskiego chrześcijaństwa napisane w języku łacińskim.

Św. Hieronim podaje, że napisał łącznie dziewięć dzieł teologicznych. Do dziś zachowały się, obok listów adresowanych do Cypriana z Kartaginy, tylko wspomniany traktat o Świętej Trójcy oraz dzieła: "O pokarmach żydowskich", "O widowiskach", "O zaletach wstydliwości".

Według Martylogium św. Hieronima Nowacjan zginął śmiercią męczeńską podczas prześladowań chrześcijan za cesarza Waleriana.


Żródła:

"Poczet papieży" - Michał Gryczyński

"Poczet papieży" - Jan Wierusz Kowalski


"Nowacjan - antypapież w l. 251-258" - 13 sierpnia 2012, Formacyjne Historia - Arkadiusz Meller.


USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)

Bogdan Pietrzyk