Syn Girolama Mastai-Ferretti, hrabiego di Ferretti i Cateriny Solazzei di Fano.
Papież, Biskup Rzymu, Wikariusz Jezusa Chrystusa, Następca i Książe Apostolski, Najwyższy Biskup Kościoła, Patriarcha Świata od 16 czerwca 1846 roku do 7 lutego 1878 roku. Zgodnie ze średniowieczną maksymą "non videbis annos Petri" (nie dożyjesz wieku św. Piotra) - żaden pontyfikat nie trwał dłużej niż panowanie Księcia Apostołów. Najbardziej do "wieku św. Piotra" zbliżył się Pius IX, który rządził Kościołem prawie 32 lata. "Był otoczony miłością wielu, ale także nienawidzony i oczerniany" - mówił o nim 3 września 2000 roku w homilii beatyfikacyjnej Jan Paweł II. Pochodził z Senigallii (Marchia Ankony), urodził się w rodzinie hrabiowskiej. Po studiach w Kolegium Rzymskim otrzymał w 1819 roku święcenia kapłańskie - pomimo że w młodości cierpiał na epilepsję - i został audytorem delegata papieskiego w Chile oraz Peru. Po powrocie do Wiecznego Miasta administrował hospicjum S. Michele. W 1827 roku został arcybiskupem Spoleto, w 1832 roku biskupem Imoli i 23 grudnia 1840 roku został kardynałem. Po śmierci papieża Grzegorza XVI, po dwudniowym konklawe kolegium kardynalskie wybrało na papieża 16 czerwca 1846 roku Giovanniego hrabiego Mastai-Ferretti, który przybrał imię Piusa IX. Był człowiekiem całkowicie oddanym swej misji, pobożnym, obowiązkowymi dobroczynnym. Na początku pontyfikatu ogłosił powszechną amnestię dla więźniów politycznych, złagodził cenzurę, powołał Radę Ministrów i Radę Państwa oraz milicję obywatelską i przywrócił w Rzymie ustrój gminny. Podejmując dzieło reform administracyjnych, zaprotestował także przeciw obecności wojsk austriackich w Italii, zyskując niezwykłą popularność wśród ludu, który upatrywał w nim orędownika zjednoczenia narodowego. W państwie kościelnym i całej Italii - jak zresztą w innych krajach europejskich - pojawiły się ruchy rewolucyjne, które najlepiej charakteryzuje rok 1848 roku (Wiosna Ludów), a których celem był większy udział ludu w rządach. Ponieważ papież w walce o wyzwolenie i zjednoczenie Italii zachował neutralność, czując się przede wszystkim pasterzem powołanym w jednakowym stopniu dla wszystkich narodów, został okrzyknięty wrogiem ojczyzny, na czym poważnie ucierpiała jego popularność. Rewolucjoniści żądali, aby papież wypowiedział wojnę Austrii i oblegali w tym celu Kwirynał. 24 listopada 1848 roku papież zmuszony był uciec z Rzymu, w przebraniu mnicha, do Gaety koło Neapolu, dokąd wraz z nim udali się kardynałowie. 9 lutego 1849 roku proklamowano w Rzymie republikę. 12 kwietnia 1850 roku papież, wspierany wojskami francuskimi, wrócił do Rzymu i przywrócił rządy absolutystyczne. Jego najbliższym współpracownikiem był sekretarz stanu Giacomo Antonelli, jeden z ostatnich kardynałów "świeckich", czyli takich, którzy nie mieli święceń, ale byli duchownymi, bo nosili tonsurę. W 1860 roku wojska Zjednoczonego Królestwa Włoskiego zdobyły większą część państwa kościelnego; zaoferowano papieżowi suwerenność miasta Rzymu i trwałą dotację, jeśli zgodzi się zrezygnować z państwa kościelnego. Pius odmówił. Dlatego po zajęciu Rzymu w 1870 roku rząd włoski jednostronnie uregulował stosunki z Kościołem: w 1871 roku zapewniono papieżowi nietykalność, suwerenność i roczną rentę, gwarantując również, że w dyspozycji papieża pozostaną pałace Watykanu i Lateranu (wraz z willą w Castelgandolfo). 15 maja 1871 roku papież odrzucił tę ustawę. Odtąd papieże uważali się za "więźniów Watykanu". Aż do 1929 roku, kiedy to doszło do uregulowania tzw. kwestii rzymskiej, papieże ani razu nie opuścili Watykanu. Te zewnętrzne wydarzenia spowodowały, że niektórzy na dalszy plan zepchnęli sprawy wewnętrzno-kościelne tego pontyfikatu (zresztą naj dłuższego w całej historii papiestwa). Godne uwagi było wykrystalizowanie się papieskiego centralizmu, który określano jako "ultramontanizm" i wielekroć zwalczano. Pius IX uważał się też za nauczyciela chrześcijaństwa: w 1849 roku zwrócił się do biskupów świata z zapytaniem, czy uważają za możliwe ujęcie w dogmat nauki o Niepokalanym Poczęciu Maryi. Większość biskupów opowiedziała się za tym dogmatem. Tak więc w listopadzie 1854 roku został on (w obecności 200 biskupów z całego świata) uroczyście ogłoszony. W 1864 roku ogłosił papież encyklikę, do której kardynał sekretarz stanu dołączył zestawienie ("Syllabus", czyli zbiór obejmujący ważniejsze błędne poglądy rozpowszechniane w naszych czasach - nauk epoki). Potępił w nim 80 głównych błędów, m.in. racjonalizm, panteizm, naturalizm, doktryny socjalizmu i komunizmu - jako "zarazy ludzkości", tajne stowarzyszenia masońskie i towarzystwa biblijne, a także zasadę rozdziału Kościoła od państwa i ważność małżeństw cywilnych. Pius IX zwołał - po przeszło 300 latach od zakończenia Soboru Trydenckiego - otwarty 8 grudnia 1869 roku jako XX sobór powszechny. Najważniejszym wewnętrzno-kościelnym wydarzeniem tego pontyfikatu było zwołanie i przeprowadzenie I Soboru Watykańskiego. Projekt przedstawił papież kardynałom 6 grudnia 1864 roku. W 1865 roku powołano komisję do wstępnego ustalenia tematów soboru, a 26 czerwca 1867 roku uroczyście zapowiedziano jego zwołanie. Oficjalnie zwołany został 29 czerwca 1868 roku: Sobór, na który zaproszono Kościoły Wschodu, miał wyraźnie i dobitnie zaprezentować prawdę katolicką i dostosować kościelną dyscyplinę do wymogów czasu. Podczas burzliwych obrad Soboru Watykańskiego I uchwalono dwie konstytucje: "Dei Filius", która powtarzała treść "Syllabusa", oraz "Pastor aeternus", określającą prymat papieski oraz dogmat o nieomylności papieża w sprawach wiary i moralności, w wypowiedziach ex cathedra. Po wybuchu wojny niemiecko-francuskiej i wkroczeniu 20 września 1870 roku do Rzymu wojsk piemonckich bullą "Postquam Dei munere" zawiesił obrady soboru na czas nieokreślony. Rzym w 1860 roku proklamowano stolicą Królestwa Włoch, do którego włączono wszystkie posiadłości papieskie, a papieża uznano za osobę suwerenną i nietykalną, ustalając dla niego uposażenie i zezwalając na korzystanie z pałaców watykańskiego i laterańskiego oraz willi w Castel Gandolfo. Pius IX na znak protestu uznał się za "więźnia Watykanu", zakazując katolikom włoskim współpracy z władzą. Podczas uroczystego otwarcia 8 grudnia 1869 roku obecnych było już 642 spośród 700 upoważnionych do głosowania ojców soborowych. Był więc ów sobór autentycznym zgromadzeniem Kościoła światowego. Mimo sprzeciwu mniejszości biskupów, którzy nie chcieli dopuścić do ogłoszenia dogmatu o nieomylności papieskiej, sobór dużą większością głosów przyjął 13 lipca 1870 roku wniosek akceptujący ten dogmat: 18 lipca 1870 roku papież zatwierdził tę uchwałę soborową i ogłosił dogmatyczną konstytucję w tej sprawie. Tę uchwałę Soboru i papieską deklarację przyjęła też, mniejszość biskupów, która po części już wcześniej opuściła Rzym. 19 lipca 1870 roku wybuchła wojna niemiecko-francuska; stąd wielu biskupów pośpiesznie wróciło do domu. 20 września 1870 roku wojska włoskie zajęły Rzym, co było równoznaczne z likwidacją państwa kościelnego. 20 października tego samego roku papież zarządził zawieszenie obrad Soboru. Z powodu tego wymuszonego a przedwczesnego zamknięcia soborowych obrad nie doszło już do dyskusji na temat ważnych spraw dotyczących Kościoła, która zapewne wyraźniej określiłaby definicję nieomylności. Sobór nie miał już swego dalszego ciągu. Unaocznił jednak dobitnie wewnętrzną zwartość katolicyzmu i Rzymu, jako centrum Kościoła światowego. W niektórych krajach doszło do odłączenia się od Kościoła starokatolików, których znaczenie było jednak stosunkowo niewielkie. Dla Kościoła światowego pontyfikat Piusa IX miał wielkie znaczenie: w Anglii reaktywowano katolicką hierarchię; w Niderlandach odnowił papież hierarchię zburzoną w okresie reformacji. W Ameryce katolicyzm rozwijał się bardzo żywo; tam też powstawały coraz to nowe prowincje kościelne i biskupstwa. Papież bardzo mocno wspierał też pracę misyjną w świecie. Udało się zawrzeć konkordaty z Rosją w 1847 roku, Hiszpanią w 1851 roku, Austrią w 1855 roku, Portugalią w 1857 roku i z kilkoma państwami środkowoamerykańskimi. W Niemczech doszło wówczas do zjednoczenia katolików wokół tzw. Stowarzyszenia Piusa i zorganizowania zjazdu generalnego katolickich stowarzyszeń niemieckich, który był poprzednikiem późniejszych zjazdów katolików (Katholikentage). Od 1848 roku regularnie corocznie obradowało zgromadzenie biskupów niemieckich. Ale choć w Niemczech zrazu korzystnie rozwijała się sytuacja kościelno-polityczna (w 1870 roku powstało "Centrum", czyli przedstawicielstwo polityczne niemieckich katolików), to wszelkie nadzieje na pojednanie Kościoła i państwa zburzył wywołany wkrótce przez księcia Bismarcka tzw. "Kulturkampf'' od 1871 roku. W 1872 roku wydano w Niemczech zakaz działalności jezuitów, redemptorystów i bonifratrów, co było sprzeczne z konstytucją Rzeszy. Papież zaprotestował przeciwko temu, jak również przeciw uchwalonym w 1873 roku tzw. "ustawom majowym", które biskupów i proboszczów uzależniały od władz państwowych. Otto von Bismarck zamierzał utworzyć narodowy Kościół niemiecki. Potępienie przez papieża wymienionych ustaw w encyklice z 5 lutego 1875 roku pociągnęło za sobą wydanie nowych dekretów przeciwko Kościołowi. W 1878 roku rząd w Prusach "zdymisjonował" dwie trzecie biskupów, ponad 1000 parafii nie miało duszpasterzy, seminaria duchowne były zamknięte. Ale coraz bardziej stawało się jasne, że tzw. Kulturkampf był przedsięwzięciem chybionym: nie podzielił Kościoła-jak się spodziewano-przeciwnie, jeszcze mocniej skupił go wokół papieża. Pius IX zmarł 7 lutego 1878 roku. Doprowadziło to do napięcia w stosunkach z papiestwem, a rząd pruski zdymisjonował wielu biskupów i zamknął seminaria duchowne. Żaden papież XIX stulecia nie znalazł tak silnego poparcia u katolików na całym świecie. W szerokich kręgach Kościoła niemieckiego czczono go jako "papieża męczennika", który był gotowy podążać drogą krzyża. Papież próbował wyjednać u władz rosyjskich złagodzenie polityki represji wobec Polaków podczas powstania styczniowego. Pius IX zawarł w 1847 roku konkordat z Rosją, ale nie załatwiło to nawet najbardziej podstawowych dla Kościoła spraw. W odpowiedzi na memoriał ks. Ignacego Hołowińskiego, arcybiskupa mohylewskiego, donoszący o utrudnieniach stosowanych wobec Kościoła przez władze, papież próbował interweniować u cara, ale bez najmniejszego skutku. Aby jednak podtrzymać ducha narodu polskiego i dać mu wyraz swojej miłości, Pius IX ofiarował dwie korony dla cudownego obrazu Matki Bożej w Berdyczowie. W 1853 roku roku wbrew zabiegom rosyjskim beatyfikował jezuitę ks. Andrzeja Bobolę. zamordowanego w 1657 przez Kozaków. Po wstąpieniu na tron rosyjski Aleksandra II Pius IX zwrócił mu uwagę na niezachowywanie przez rząd carski konkordatu. Jedyną rzeczą, jaką uzyskał od nowego cesarza, było mianowanie kilku biskupów na wakujące stolice. Podczas powstania styczniowego Pius IX próbował za pośrednictwem cesarzy francuskiego i austriackiego wpłynąć na zmianę represyjnej polityki władz rosyjskich wobec narodu polskiego. Papież, chcąc wyrazić swoją sympatię dla uciemiężonego narodu, interesował się wszystkim, co dotyczyło Polaków. Powitał z radością założenie w Rzymie przez zmartwychwstańców Kolegium Polskiego, które miało się zajmować kształceniem polskiego kleru. 29 czerwca 1867 roku Pius IX kanonizował arcybiskupa płockiego św. Jozafata Kuncewicza. Rząd carski, nie mogąc przeszkodzić kanonizacji, ukrył ciało męczennika. Od 1870 roku kilkakrotnie zabierał glos w sprawie rusyfikacji nabożeństw na ziemiach polskich. Metody te zostały formalnie napiętnowane, w związku z dekretem św. inkwizycji w 1877 roku potępiającym "Trebnik", czyli rytuał z rosyjskimi dodatkami. Pius IX występował w obronie unitów na Chełmszczyźnie i Podlasiu, gwałtem przepisywanych na prawosławie. Kulturkampf przybrał na ziemiach polskich pod pruskim panowaniem szczególne zabarwienie. Rząd upatrywał w duchowieństwie katolickim główną ostoję polskiego ducha narodowego. Stąd podjęta przez władze walka z Kościołem miała przynieść w efekcie rozbicie jedności polskiego społeczeństwa. Prześladowania Kościoła w archidiecezji gnieźnieńsko-poznańskiej miały największe nasilenie i najbardziej utrudniały wykonywanie duchowieństwu praktyk duszpasterskich. Ofiarą tej walki był arcybiskup Mieczysław Ledóchowski, który stawiał stanowczy opór władzom pruskim zarówno co do wprowadzenia słynnych ustaw majowych, jak i posługiwania się językiem niemieckim w nauczaniu religii. Za opór władzy arcybiskup został osadzony w więzieniu; jeszcze w czasie jego aresztowania w 1875 roku Pius IX mianował go kardynałem. Pius IX bullą z 8 grudnia 1854 roku "lneffabilis Deus" ogłosił dogmat o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny. Ustanowił święto Najświętszego Serca Jezusa, a pod koniec pontyfikatu 16 czerwca 1875 roku oddał świat w Jego opiekę. W USA i koloniach brytyjskich utworzył wiele diecezji. W tym czasie zawarto konkordaty z Rosją, Hiszpanią, Austrią, Portugalią i licznymi krajami Ameryki Środkowej oraz Południowej. Uczynił z Rzymu nowoczesne miasto. Budował sanitariaty, nowe ulice, instytucje charytatywne. Zmarł w Rzymie i został pochowany w Bazylice św. Piotra, a trzy lata później jego ciało przeniesiono do Bazyliki św. Wawrzyńca za Murami. 3 września 2000 roku Jan Paweł II ogłosił go błogosławionym, wspomnienie liturgiczne obchodzimy 7 lutego.USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)
Bogdan Pietrzyk