Pius XI
Ambrogio Damiano Achille Ratti (urodzony w Desio pod Monzą, 31 maja 1857 roku, zmarł w Watykanie, 10 lutego 1939 roku) herb
Syn Francesca Ratti, fabrykanta przędzalni jedwabiu i Teresy Galli.
Papież, Biskup Rzymu, Wikariusz Jezusa Chrystusa, Następca i Książę Apostolski, Najwyższy Biskup Kościoła, Patriarcha Świata, Prymas Włoch, Arcybiskup i Metropolita Prowincji Rzymskiej od 6 lutego 1922 roku do 10 lutego 1939 roku, Suweren Państwa Watykańskiego od 7 lipca 1929 roku do 10 lutego 1939 roku.
Był pierwszym władcą Watykanu od momentu powstania jako niepodległego państwa - 7 lipca 1929 roku i pod papieskim hasłem "Pax Christi w Regno Christi" w tłumaczeniu: "pokój Chrystusowy w Królestwie Chrystusa".
Jako młody kapłan był zapalonym alpinistą. 1 sierpnia 1890 roku w pasie stromych zboczy prowadzących na Monte Bianco - czyli najwyższy szczyt europejski Mont Blanc od strony włoskiej - wytyczył nową drogę, która nazywana jest "papieską". Kiedy objął Tron Piotrowy, dążył do umocnienia pokoju w świecie pod hasłem: "Pokój Chrystusa w Królestwie Chrystusowym". Achille kardynał Ratti, arcybiskup Mediolanu, został wybrany na papieża podczas konklawe 6 lutego 1922 roku, przyjmując imię Piusa XI.
Pochodził z lombardzkiego miasteczka Desio niedaleko Mediolanu, z rodziny właściciela przędzalni jedwabiu. Kształcił się w Mediolanie, na rzymskim Gregorianum, uniwersytecie Sapienza i w Akademii św. Tomasza. Po uzyskaniu potrójnego doktoratu, z teologii, filozofii i prawa kanonicznego, przyjął święcenia kapłańskie i został profesorem dogmatyki oraz wymowy kościelnej w mediolańskim seminarium duchownym. W 1907 roku został prefektem Ambrozjańskiej , sporo publikował, był duszpasterzem studentów, prowadził Kongregację Dzieci Maryi i utworzył Stowarzyszenie Katolickich Nauczycielek. W 1914 roku został prefektem Watykańskiej Biblioteki, kanonikiem Bazyliki św. Piotra i protonotariuszem. W 1918 roku mianował go Benedykt XV apostolskim wizytatorem, a w 1919 roku pierwszym nuncjuszem apostolskim w Polsce.
25 kwietnia 1918 roku został mianowany przez papieża Benedykta XV wizytatorem apostolskim w Polsce i na Litwie. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został nuncjuszem apostolskim w Polsce (6 czerwca 1919 roku). Wcześniej, 3 czerwca, mianowano go arcybiskupem tytularnym Nafpaktos. Podczas bitwy warszawskiej 1920 roku pozostał w Warszawie jako jeden z dwóch (obok przedstawiciela Turcji) przedstawicieli dyplomatycznych obcych państw.
Podczas pobytu w Polsce wizytatora apostolskiego Achille Rattiego doszło do konfliktu pomiędzy nim a ówczesnym biskupem krakowskim Adamem Sapiehą, który w czasie pierwszego powojennego zjazdu polskich biskupów w Gnieźnie (26-30 sierpnia 1919 roku), poprosił Achille Rattiego o opuszczenie sali obrad, argumentując, iż "Kościół polski chce rozstrzygać swoje sprawy bez wpływów zewnętrznych". Napięcia w relacjach pomiędzy Rattim a Sapiehą mogły przyczynić się do tego, że po wyborze Achille Rattiego na papieża Piusa XI (6 lutego 1922 roku), biskup krakowski Adam Sapieha nie otrzymał z rąk Piusa XI kapelusza kardynalskiego.
Podczas wojny z bolszewikami w 1920 roku, pomimo zagrożenia nie opuścił Warszawy. Był także komisarzem kościelnym w czasie plebiscytów na Górnym Śląsku i w Prusach; odwołano go po niesłusznym oskarżeniu o sprzyjanie Niemcom. Został arcybiskupem Lepanto, a w 1921 roku został arcybiskupem Mediolanu i 19 lipca 1921 roku został kardynałem-prezbiterem.
Po wyborze na papieża zatwierdził kardynała Pietra Gasparriego jako sekretarza stanu. Usprawnił działalność kurii rzymskiej, dał impuls do reformy studiów i utworzył Papieską Akademię Nauk. Zwrócił się do Guglielma Marconiego w sprawie budowy radiostacji watykańskiej; jej prowadzenie zlecił jezuitom i sam korzystał z radia w swoim posługiwaniu. Powołał Papieski Instytut Archeologii Biblijnej, a do Castel Gandolfo przeniósł obserwatorium astronomiczne, wyposażając je w najnowocześniejszy sprzęt.
Encykliką "Quas primas" proklamował święto Chrystusa Króla. Zaapelował do świeckich, aby skupiali się w Akcji Katolickiej i - zgodnie ze wskazaniami katolickiej nauki społecznej - działali na rzecz chrześcijańskiej odnowy świata. W czterdziestą rocznicę "Rerum navarum" Leona XIII w 1931 roku ogłosił encyklikę społeczną "Quadragesimo anno", promującą model korporacjonizmu. W sumie wydał 22 encykliki. W "Non abbiamo bisogna" napiętnował pogańskie ubóstwienie państwa przez faszyzm, w "Divini Redemptoris" z 19 marca 1937 roku potępił komunizm jako wojujący ateizm, a w "Mit brennender Sorge" z 14 marca 1937 roku - napisanej w języku niemieckim - wystąpił przeciw etycznym nadużyciom narodowego socjalizmu. W "Casti connubii" bronił małżeństwa i rodziny, a w "Divini illius Magistri" wyższości wychowania chrześcijańskiego nad laickim. W encyklice "Miserentissimus Redemptor" wezwał do zadośćuczynienia Sercu Jezusa za grzechy ludzkości, poprzez nabożeństwo pierwszych piątków miesiąca. Wspierał dzieło misyjne, konsekrując nowych biskupów spośród grona kapłanów-tubylców i tworząc lokalne seminaria duchowne.
Jego programem był, jak to sam sformułował: "Pokój Chrystusa w państwie Chrystusa". Dlatego po okropnościach wojny światowej zamierzał działać na rzecz pokoju między narodami. Temu celowi podporządkował też Rok Święty, który obchodzono w 1925 roku.
Chrystus Król władca pokoju - to dla papieża w ówczesnej sytuacji świata miało znaczenie decydujące; dlatego wprowadził w 1925 roku święto Chrystusa Króla, które początkowo obchodzono w ostatnią niedzielę października. Obchody Roku Świętego zarządził papież jeszcze dwukrotnie: w 1929 roku z okazji złotego jubileuszu swych święceń kapłańskich i w 1933 roku z okazji 1900 rocznicy śmierci Chrystusa. Aby w duchu Chrystusowym odnowić całą ludzką społeczność, wezwał Pius XI wiernych wszystkich stanów i bez względu na wiek do zjednoczenia się w apolitycznej Akcji Katolickiej. Jego encykliki są wynikiem oddziaływania jego magisterium: w 1930 roku "0 małżeństwie chrześcijańskim", w 1931 roku "Quadragesimo anno" - encyklika społeczna z okazji 40 rocznicy ukazania się pierwszej encykliki społecznej Leona XIII, w 1926 roku o pracy misyjnej na świecie, w 1931 roku o chrześcijańskim wychowaniu, w 1935 roku o kapłaństwie, w 1937 roku o ateistycznym komunizmie i w tym samym 1937 roku "Mit brennender Sorge" przeciwko - narodowemu socjalizmowi. W 1937 roku powołał Papieską Akademię Nauk. Piusa XI nazwano papieżem misyjnym: jego troska o tubylczy kler i tubylczą hierarchię znalazła wyraz m.in. w udzielanych przez niego konsekracjach biskupich kapłanom pochodzącym z poszczególnych krajów misyjnych. Podjął rozmowy z Kościołem prawosławnym i anglikanami; jednak rozbiły się one o przeciwstawną koncepcję Kościoła. Zdołał przeprowadzić 500 beatyfikacji i 33 kanonizacje, m.in. Teresy od Dzieciątka Jezus, Jana od Krzyża, Piotra Kanizjusza, Don Bosco, Alberta "Wielkiego"ogłosił Doktorami Kościoła, brata Konrada z Parzham, proboszcza z Ars, Roberta Bellarmina, angielskich męczenników Tomasza Morusa i Johna Fishera.
Jego pontyfikat zapoczątkował, po załamaniu spowodowanym wojną światową serię konkordatów, m.in. w 1924 roku z Bawarią, w 1929 roku z Prusami, w 1932 roku z Badenią, w 1933 roku z Niemcami. Szczególne znaczenie miało rozwiązanie tzw. kwestii rzymskiej: 11 lutego 1929 roku zawarto tzw. układy laterańskie, w których potwierdzono na piśmie suwerenność Miasta - Watykan, zawarto układ w sprawach finansowych i konkordat. Dzięki staraniom Piusa XI, króla Włoch Wiktora Emanuela III oraz premiera Benita Mussoliniego rozwiązano tą kwestię. Układy te doprowadziły do pojednania papieża z państwem włoskim, do czego w sposób istotny przyczynił się Benito Mussolini, ówczesny "duce" Italii. W Niemczech stosunki między Kościołem a państwem rozwijały się zrazu pozytywnie, dopóki nie doszło do przejęcia władzy przez Adolfa Hitlera 30 stycznia 1933 roku, kiedy to otwarła się nowa epoka: okres prześladowania Kościoła - mimo wyrażonej w programie partyjnym "wolności dla wszystkich wyznań religijnych". 10 września zawarto już od dawna przygotowywany konkordat z Rzeszą Niemiecką, jednak Pius w encyklice "Mit brennender Sorge" z 1937 roku, wskazał na liczne samowolne uchybienia wobec tekstu konkordatu; liczne pisma papieża do Hitlera i próby nakłonienia go do przestrzegania konkordatu nie dały wyników. Wielką rolę w tej walce Kościoła odegrali kardynał Faulhaber z Monachium i biskup (później kardynał) hrabia von Galen w Mümster. Wraz z wybuchem drugiej wojny światowej prześladowania nieco zelżały, ponieważ rządowi Rzeszy potrzebne były wszystkie siły do osiągnięcia zwycięstwa; rozprawę z Kościołem odłożono do "końcowego zwycięstwa". Za pontyfikatu Piusa XI Kościół zmuszony był pogodzić się z prześladowaniami w niektórych krajach świata; np. w Rosji i Meksyku. Nad ostatnimi latami tego pontyfikatu zawisł cień wybuchu nowej wojny.
Papież uznał Królestwo Włoch, a w obrębie Rzymu powstało najmniejsze państwo świata - liczące 44 hektary - Watykan. Od tej chwili Stolica Apostolska podjęła dynamiczną działalność dyplomatyczną, zawierając kilkadziesiąt konkordatów, w tym 10 lutego 1925 roku także z Polską. Poprawne stosunki z Niemcami zaowocowały konkordatami z Rzeszą i Austrią, które wynegocjował nowy sekretarz stanu Eugenio Pacelli, późniejszy Pius XII. Kanclerz Rzeszy Adolf Hitler łamał jednak postanowienia konkordatu, więc Pius XI wielokrotnie protestował. Nasilały się prześladowania Kościoła w Niemczech, w zrewolucjonizowanym Meksyku, a także w Związku Sowieckim (30 grudnia 1922 roku powstanie ZSRR), gdzie wielu duchownych więziono w łagrach. Pius XI potępił rozdział Kościoła od państwa w Hiszpanii, a po wybuchu wojny domowej poparł generała Franco.
W Rzymie wznosił liczne świątynie, zbudował nową Pinakotekę, utworzył Muzeum Misyjne, troszczył się o Bibliotekę Watykańską i zadbał o zabudowania oraz drogi na terenie Państwa Watykańskiego.
Pius XI zmarł 10 lutego 1939 roku, parę miesięcy przed wybuchem wojny. 14 lutego 1939 roku został pochowany w grotach bazyliki św. Piotra. Pontyfikat Piusa XI stanowi punkt szczytowy we współczesnej historii papiestwa i Kościoła: rozwiązanie "kwestii rzymskiej", zawarcie licznych konkordatów, propagowanie apostolatu świeckich i awansu rodzimego kleru w krajach misyjnych - stały się wskazówką dla czasów przyszłych.
Za jego pontyfikatu 2 sierpnia 1925 roku został podpisany konkordat między Polską a Stolicą Apostolską. Stanowił on, że Polska będzie miała 5 metropolii rzymskokatolickich: gnieźnieńsko-poznańską, warszawską, wileńską, krakowską, lwowską. Oprócz tego miały istnieć metropolia unicka lwowska i arcybiskupstwo obrządku ormiańskiego, również we Lwowie. W 1934 roku Stolica Apostolska erygowała odrębną unicką administrację kościelną dla Łemkowszczyzny. W 1936 roku odbył się w Częstochowie pierwszy polski synod plenarny, pod przewodnictwem specjalnie przysłanego z Rzymu legata a latere kardynała Franciszka Marmaggi. Stolica Apostolska miała też swój udział w powstaniu w 1918 roku Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Poza istniejącymi już wydziałami teologicznymi na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, Rzym wyraził zgodę na powstanie dwu dalszych wydziałów teologicznych na uniwersytetach w Warszawie i Wilnie. Przedsięwzięcia te miały na celu właściwe przygotowanie duchowieństwa do jego pracy, a także - poprzez Katolicki Uniwersytet Lubelski -przygotowanie doktrynalne polskiej inteligencji. W życiu religijnym Kościoła polskiego, wielkim wydarzeniem była kanonizacja przez Piusa XI 17 kwietnia 1938 roku bł. Andrzeja Boboli.
Żródła:
"Poczet papieży" - Michał Gryczyński,
"Poczet papieży" - Jan Wierusz Kowalski.
Pius XI w "WikipediA"
USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)
Bogdan Pietrzyk