Wigiliusz (urodzony w Rzymie, około 500 roku, zmarł w Syrakuzach, 17 czerwca 555 roku)
Syn Flaviusa Joannesa, Rzymianina.
Papież, Biskup Rzymu, Wikariusz Jezusa Chrystusa, Następca i Książe Apostolski, Najwyższy Biskup Kościoła, Patriarcha Świata od 29 marca 537 roku do 7 czerwca 555 roku.
W VI wieku w rozwoju papiestwa istotną rolę odegrały dwie niezwykle wpływowe kobiety. Po raz pierwszy miało to miejsce przy wyborze papieża Wigiliusza, który objął swój urząd "dzięki cesarzowej Teodorze i Antoninie - żonie generała Belizariusza".
Pochodził z arystokratycznego rodu, a jego ojciec był w okresie panowania Teodoryka I "Wielkiego" konsulem i prefektem pretorianów. Jako diakon został wyznaczony podczas synodu w Rzymie przez Bonifacego II na jego następcę, ale sprzeciw duchowieństwa i senatorów doprowadził do anulowania tej decyzji. Dwa lata później został apokryzjariuszem, czyli nuncjuszem papieskim, na dworze cesarskim w Konstantynopolu.
Teodora nie cieszyła się najlepszą reputacją. Pochodziła z rodziny cyrkowej i już w dzieciństwie występowała na scenie. Pełniła także rolę pomocnicy swej starszej siostry Comito, słynnej kurtyzany. Z racji młodego wieku Teodora nie mogła świadczyć jeszcze pełnych usług seksualnych, dlatego też zajmowała się seksem oralnym lub też masturbacją niewolników tych mężczyzn, którzy składali wizytę jej starszej siostrze.
Kolejną osobą z którą Teodora nawiązała bliższy kontakt, był Wigiliusz, pełniący w Konstantynopolu funkcję papieskiego nuncjusza, za pontyfikatu Bonifacego II (w latach 530-532). Teodora zaczęła go korumpować, obdarowując bogatymi prezentami i składając obietnice uczynienia go papieżem. Jako człowiek chciwy i żądny władzy Wigiliusz ochoczo przystał na te propozycje.
Po śmierci Agapita I (w latach 535-536) Teodora wysłała Wigiliusza z powrotem do Rzymu. Przybył tam jednak za późno, ponieważ na tronie papieskim zasiadał już wtedy Sylweriusz (w latach 536-537). Rozzłoszczona tym faktem Teodora nakłoniła Justyniana, by wysłał do Wiecznego Miasta Belizariusza z zamiarem obalenia Sylweriusza i osadzenia na jego miejscu Wigiliusza. Wkrótce Sylweriuszowi zarzucono zdradę, pozbawiono go papieskich szat, zdegradowano do rangi mnicha i deportowano. Justynian wszakże uznał to za zbyt surowe potraktowanie głowy Kościoła i nakazał zorganizowanie uczciwego procesu. W przypadku stwierdzenia winy Sylweriusz otrzymałby tylko jakieś biskupstwo. Gdyby orzeczono jego niewinność, przywrócono by mu godność papieską.
Wigiliusz nie dopuścił jednak, by tak się stało. Sfingował proces, a gdy Sylweriusza ponownie wygnano, nie miał nic przeciw temu, by go zamordowano. Zdaniem historyka Kościoła, Milmana, Wigiliusz był "najbardziej podejrzaną postacią, jaka kiedykolwiek zasiadała na Piotrowym tronie" - co mówi samo za siebie - i że za swe "przestępstwa" poniósł odpowiednią karę. Nie wyjaśniono wszakże na czym ona polegała. Wiadomo jedynie, że później Wigiliusz popadł w niełaskę Teodory i musiał uciekać na Sycylię. Po kilku latach uzyskał przebaczenie Justyniana, jednakże zmarł podczas podróży powrotnej do Rzymu.
Teodora, małżonka cesarza Justyniana I "Wielkiego", niezadowolona z postawy papieża Sylweriusza, zawarła z Wigiliuszem tajne porozumienie: ona miała zapewnić mu tron papieski, natomiast on miał uznać Sobór Chalcedoński za nieważny i przywrócić monofizytę Antymosa I do godności konstantynopolitańskiego patriarchy. Wigiliusz powrócił do Rzymu, kiedy przewożono z Konstantynopola ciało papieża Agapita I. Przywiózł list cesarzowej do generała Belizariusza, wodza bizantyjskiej armii, w którym żądała doprowadzenia do usunięcia papieża Sylweriusza. Na skutek intrygi Antoniny, małżonki Belizariusza, która spreparowała list do wodza Ostrogotów Witigisa, papież został zdetronizowany, a Wigiliusz osobiście zdarł mu z szyi paliusz. Zgodnie z układem to on zasiadł na tronie papieskim. Początkowo jednak był uważany za antypapieża, dopiero po abdykacji i śmierci Sylweriusza został uznany przez duchowieństwo rzymskie za jego prawowitego następcę.
Wigiliusz zatwierdził postanowienia Soboru Chalcedońskiego i podkreślił prymat Rzymu jako pierwszej stolicy biskupiej w sprawach wiary, czym zawiódł oczekiwania cesarzowej. Odbudowywał kościoły zniszczone podczas oblężenia Gotów, a biskupów Arles wyposażył w pełnomocnictwa wikariuszy apostolskich. Zaakceptował w 542 roku również edykt dogmatyczny Justyniana I, potępiający naukę Orygenesa, wybitnego filozofa i teologa. Cesarz, licząc na pozyskanie monofizytów, wydał także edykt potępiający zbiór pism Teodora z Mopsuestii, Teodoreta z Cypru oraz Ibasa z Edessy. Autorzy pism zawartych w tym zbiorze - nazwanym Tria Kophałaia, czyli Trzy Rozdziały - jako przedstawiciele nauki o dwóch naturach w Chrystusie byli przez monofizytów uważani za nestorian. Wigiliusz jednak nie chciał uznać edyktu, więc wysłannik cesarza przybył do Rzymu, 25 listopada 545 roku aresztował go i wywiózł do Katanii na Sycylii. Dwa lata później został w styczniu 547 roku przewieziony do Konstantynopola, ale pozostawał nieugięty i za podpisanie edyktu ekskomunikował patriarchę Mennasa, który klątwę odwzajemnił. Po kilku miesiącach jednak uległ, cofnął ekskomunikę i przesłał Mennasowi 11 kwietnia 548 roku list Iudicatum, w którym przyznawał, że Trzy Rozdziały należy potępić. Zachód uznał to za zdradę Kościoła, a biskupi afrykańscy zwołali w 550 roku synod, na którym ekskomunikowali Wigiliusza. Wówczas papież zawarł z cesarzem III tajny układ (sierpień 550), zobowiązując się, że nakłoni biskupów Zachodu do potępienia Trzech Rozdziałów. Kiedy jednak w następnym roku zniecierpliwiony Justynian I obłożył ów zbiór pism klątwą, Wigiliusz odmówił złożenia swojego podpisu i poprosił o azyl w Bazylice Świętych Piotra i Pawła w Konstantynopolu. Potem jednak, w obawie o swoje życie, zbiegł 23 grudnia 551 roku przez Bosfor do Chalcedonu, gdzie znalazł schronienie w kościele św. Eufemii. Wkrótce, 5 lutego 552 roku wycofał Iudicatum i ekskomunikował Askidasa, doradcę teologicznego cesarza. 6 stycznia 553 roku zorganizował spotkanie z patriarchami: Antiochii, Jerozolimy i Konstantynopola.
Po zajęciu przez armię bizantyjską Rawenny ostrogocki wódz Witigis abdykował i udał się do Konstantynopola, gdzie zmarł. Ale Ostrogoci nie zamierzali złożyć broni. Następcy Witigisa: Ildibald, Eraryk, a zwłaszcza Totila, usiłowali nie bez powodzenia, przywrócić władzę Ostrogotów nad Italią. Dopiero w 552 roku, po bitwie u stóp Wezuwiusza, zostali ostatecznie pokonani. Wtedy został wprowadzony w Italii, tzw. sankcją pragmatyczną, Kodeks Justyniana.
Justynian I zwołał do Konstantynopola kolejny II, a V sobór powszechny (trwający od 5 maja do 2 czerwca 553 roku), w którym Wigiliusz nie wziął udziału, bo uznał, że wśród uczestników jest zbyt mało przedstawicieli Zachodu. Ogłosił 14 maja 553 roku Constitutum I, dokument potępiający wprawdzie 60 twierdzeń z Trzech Rozdziałów, ale nie ich autorów. Natomiast sobór potępił Trzy Rozdziały, a cesarz ujawnił poufne pismo, w którym Wigiliusz zobowiązał się, że je także wyklnie. Imię papieża zostało wykreślone z dyptyków, a Justynian I zerwał z nim jedność. Doradców Wigiliusza uwięziono, opornych biskupów złożono z urzędów i skazano na wygnanie, a sam papież znalazł się w areszcie domowym. Po kilku miesiącach uległ naciskom i napisał do Eutychiusza, który po śmierci Mennasa był nowym patriarchą, że Trzy Rozdziały należy potępić. Wydał 23 lutego 554 roku także Constitutum II, odebrane jako akceptacja przez niego decyzji soboru. Choć pozwolono mu wtedy powrócić do Rzymu, jeszcze przez rok pozostawał w Konstantynopolu.
W tym czasie Justynian I wydał 13 sierpnia 554 roku tzw. sankcję pragmatyczną, która umacniała rządy cesarskie w Italii oraz potwierdzała prawa i przywileje Kościoła.
Papież wyruszył wreszcie w drogę do Rzymu, lecz podczas podróży zmarł w Syrakuzach na Sycylii. Jego ciało przewieziono do Rzymu i pochowano w kościele S. Marcello przy Via Salaria.
Żródła:
"Poczet papieży" - Michał Gryczyński
"Poczet papieży" - Jan Wierusz Kowalski.
"Życie seksualne papieży" - Nigel Cawthorne
Vigilius I w "Geneall" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)
Bogdan Pietrzyk