Medyceusze
Włoski ród kupiecki i bankierski rządzący we Florencji w latach 1434-1532 (z przerwami w latach 1494-1512 i 1527-1530), książęta Florencji w latach 1532-1569, wielcy książęta Toskanii w latach 1569-1737. Jeśliby doszukiwać się korzeni rodu Medyceuszy na podstawie ich herbu, sądzić by należało, że ich protoplasta był lekarzem lub aptekarzem (na tarczy herbowej Medyceuszy widnieje sześć czerwonych kul, tzw. pall). Pierwszym przedstawicielem tego rodu odnotowanym w źródłach był niejaki Bonagiunta de Medici, pojawiający się w dokumentach sądowych Florencji w 1221 roku (występował jako świadek w procesie). Z kolei już w 1240 roku Medyceusze znani byli jako kredytodawcy hrabiego Gwidona Guerra. Usługi i transkacje bankierskie stały się w przyszłości jedną z podstaw potęgi dynastii medycejskiej.
Od drugiej połowy XIII wieku Medyceusze pełnili rozmaite urzędy miejskie we Florencji. W 1296 roku Ardingo de Medici sprawował ważny urząd gonfaloniera. Jednak początek potęgi politycznej i gospodarczej Medyceuszy wiąże się z postacią Jana di Bicci. Był on bankierem kurii rzymskiej, pozyskał też względy Zygmunta Luksemburskiego (cesarza rzymskiego i króla Węgier), dzięki czemu stał się kredytodawcą zarówno cesarstwa, jak i monarchii węgierskiej. W 1421 roku Jan di Bicci, podówczas jeden z najbogatszych bankierów włoskich, został gonfalonierem Florencji. Formalnie miasto to pozostawało wciąż republiką, jednakże potęga Medyceuszy, wsparta ich bogactwem i zagranicznymi koneksjami, czyniła republikański ustrój atrapą, przykrywającą realną władzę tej rodziny w mieście nad Arno. Stało się to faktem w czasach Kuźmy I Medyceusza, który od 1434 roku - przez następne 30 lat - był faktycznym panem Florencji. Uczynił on ze stolicy Toskanii czołową (obok Mediolanu) siłę polityczną w środkowych i północnych Włoszech. Do historii Florencji przeszedł jako "Pater Patriae" (Ojciec Ojczyzny). Początkowo tytuł ten odnosić się miał do zasług Kuźmy w zapewnieniu miastu dostaw żywności podczas klęski głodu, z czasem jednak miał on dokumentować całokształt osiągnięć politycznych tego Medyceusza. Po krótkim i nieudolnym panowaniu syna Kuźmy I, Piotra I (w latach 1464-1469), władzę we Florencji objął jego wnuk, Wawrzyniec "Wspaniały" (1469-1492). W il Magnifico utrwalił osiągnięcia polityczne swojego dziada. Za jego panowania Florencja stała się najważniejszym ośrodkiem włoskiego renesansu. Dzięki hojnemu mecenatowi Wawrzyńca (jak też jego poprzedników i następców) ród Medyceuszy zawsze kojarzyć się będzie ze świetnością kultury włoskiego odrodzenia. Mecenatem Medyceuszy cieszyli się m.in. Filip Brunelleschi, Donatello, Sandro Botticelli, Michał Anioł. W 1459 roku, za panowania Kuźmy I, założono we Florencji słynną na całą Europę Akademię Florencką (propagowała neoplatonizm). Wreszcie na zamówienie Medyceuszy wznoszono wiele budowli, które do dzisiaj decydują o pięknie miasta nad Arno, m.in. Palazzo Medici, kościół San Lorenzo, kościół Santa Croce, galeria Uffizi (mieści się tam jedna z najsłynniejszych i najbogatszych galerii sztuki na świecie). Dodajmy, że Medyceusze nie zadowalali się tylko patronowaniem renesansowym twórcom, sami także próbowali iść w ich ślady. Wawrzyniec "Wspaniały" był autorem wielu utworów poetyckich (poezji religijnych, miłosnych, karnawałowych, dydaktycznych wierszy napisanych w duchu neoplatońskim).
Najazd króla Francji Karola VIII na Włochy w 1494 roku poważnie zachwiał pozycją Medyceuszy. Ugięcie się Piotra II (syna Wawrzyńca "Wspaniałego") przed żądaniami Francuzów doprowadziło do dyskredytacji Medyceuszy we Florencji i wygnania Piotra II w 1494 roku. We Florencji odnowiono republikę, która miała przetrwać do 1512 roku. Dzięki naciskom hiszpańskim Medyceusze powrócili do Florencji w 1512 roku. Miarą odŹzyskiwania ich dawnego znaczenia nie tylko we Florencji, ale w skali ogólnowłoskiej był wybór kardynała Jana Medyceusza (kolejny syn il Magnifico) w 1513 roku na Stolicę Piotrowa jako Leona X (zmarł w 1521 roku). Następnym Medyceuszem na tronie papieskim był kuzyn kardynała Jana Medyceusza, kardynał Juliusz Medyceusz (był synem Juliana Medyceusza, młodszego syna Piotra I), który po wyborze w 1523 roku przyjął imię Klemensa VII (był papieżem do 1534 roku). Był to szczyt potęgi medycejskiego rodu. Pod wrażeniem był nawet Machiavelli, który pisał wówczas o rodzinie Medyceuszy, że "zjednoczy Italię i oczyści ją z barbarzyńców". Również koligacje zawierane z europejskimi dynastiami świadczyły o znaczeniu panów Florencji. Katarzyna Medycejska (córka Wawrzyńca II, który władał Florencją w latach 1513-1519) poślubiła króla Francji Henryka II (była więc matką króla Polski Henryka Walezego). Natomiast kilkadziesiąt lat później Maria Medycejska (córka Franciszka I Medyceusza, wielkiego księcia Toskanii w latach 1574-1587) została żoną króla Francji Henryka IV Burbona. Papież Klemens VII nie rezygnował z wywierania wpływu na rządy we Florencji. Za pośrednictwem swoich bastardów, Hipolita i Aleksandra, sprawował nad nią w latach 1524-1527 faktyczną kontrolę. Najazd w 1527 roku wojsk cesarza Karola V na Państwo Kościelne, zakończony upokarzającym dla Klemensa VII sacco di Roma (złupienie Rzymu), zachwiał nie tylko pozycją papieża, ale był ciosem w potęgę całego rodu Medyceuszy. W tym samym roku w 1527 roku zostali oni wygnani raz jeszcze z Florencji, do której powrócili w 1532 roku za zezwoleniem cesarza Karola V. Zewnętrznie nic się nie zmieniło, a nawet wyglądało, że idzie ku lepszemu. Oto bowiem w 1532 roku Aleksander Medyceusz (bastard Klemensa VII) otrzymał od Karola V tytuł książęcy. Z kolei w 1569 roku Kuźma Medyceusz (przedstawiciel młodszej linii rodu) uzyskał od papieża Piusa V tytuł wielkiego księcia Toskanii. Tytuły te były jednak tylko surogatem prawdziwego znaczenia politycznego. Nie mogły już zmienić faktu, że od drugiej połowy XVI wieku rozpoczęła się dominacja Habsburgów (hiszpańskich i austriackich) we Włoszech. Medyceusze rządzili Wielkim Księstwem Toskanii do 1737 roku, aż do śmierci wielkiego księcia Jana Gastona. Toskania przeszła wtedy we władanie księcia lotaryńskiego Franciszka I, późniejszego cesarza Franciszka I i męża ówczesnej królowej Czech i Węgier Marii Teresy, co spowodowało, że w przyszłości stała się secundogeniturą Habsburgów. Ostatnią zasługą, jaką Medyceusze zapisali się w dziejach Florencji, była konwencja z 31 października 1737 roku, zawarta między Anną Marią Luizą, siostrą ostatniego wielkiego księcia Toskanii z tego rodu, a księciem Franciszkiem Lotaryńskim. Konwencja ta, oprócz cesji Toskanii na rzecz Franciszka, postanawiała (na usilne żądanie Anny Marii Luizy Medycejskiej), że wspaniałe zbiory sztuki zgromadzone we Florencji przez pokolenia Medyceuszy nie będą mogły być przeniesione w inne miejsce. Pozostać muszą w ich dawnej stolicy.
Żródła:
"Słownik dynastii Europy" - pod redakcją Józefa Dobosza i Macieja Serwańskiego
24-05-2023